Maarten Sileghem 24 mei 2017 VLEVA, BRUSSEL Innovatie: implicaties staatssteun samenwerking kennisinstellingen en bedrijven Maarten Sileghem 24 mei 2017 VLEVA, BRUSSEL

Inhoud Staatsteun en rationale subsidie Staatssteun: bedrijven Situatie vandaag Wat verandert er Samenwerking bedrijven en onderzoeksorganisaties:

Kaderregeling en steun aan O&O&I Algemeen principe in EU: geen subsidie aan bedrijven door lidstaten  verstoring interne markt, tenzij gemeenschappelijk belang en verenigbaar interne markt (EG verdrag art 87, nu verdrag werking EU art 107) Innovatie (O&O&I): Belang competitiviteit en duurzame groei Marktfalen: onzekerheid geassocieerd met O&O&I Doel staatssteun: stimuleren innovatie Bepalingen: kaderregeling Condities waarbij steun aan bedrijven in overeenstemming is met interne markt Bepaalt wanneer steun aan niet economische activiteiten (bij kennisinstellingen) in samenwerking met bedrijven GEEN onrechtstreekse steun inhoudt staatssteun door lidstaten

Basisrationale subsidie voor O&O&I O&O&I: korte termijn vs lange termijn SUBSIDIE O&O&I Beleidsdoel: return op hoger niveau: return voor regio Waarom subsidie aan bedrijven voor O&O&I? Vanuit regelgevend kader: Drempels innovatie door risico, onevenwicht kosten/baten e.a  wegnemen drempels (marktfalen) Spill over effecten meerwaarde maatschappij systeemeffecten, >individueel bedrijf Economische meerwaarde Competitiviteit Beoogd effect

Kaders steun O&O&I VLAIO Steun aan bedrijven: onder kaderregeling O&O projecten en haalbaarheidsstudies 1. Rechtstreekse staatsteun Geen staatssteun Steun aan kennisinstellingen voor niet economische activiteiten in samenwerking met bedrijven zonder onrechtstreekse steun 2. Steun aan niet economische activiteiten Beperkte bedrage (200 dz euro/3 jaar) Rechtstreekse steun Onrechtstreekse steun aan doelgroepbedrijven 3. De minimis verordening

Instrumentarium: rechtstreekse staatssteun Steun aan bedrijven als contractant Steun O&O projecten en haalbaarheidsstudies Onderzoek 50%, ontwikkeling 25% Extra: kmo 10%, ko 20%, samenwerking 10% Kennisinstelling kan deelnemen: onderaanneming Contract research  marktprijs Onderzoekspartner  kosten vergoed door bedrijf, kennisdeling Doel: stimuleren innovatie & risicodeling ↔ impact: bedrijf & Vlaanderen Vandaag: O&O bedrijfsprojecten, Kmo programma en sprint Verschil in proces mbt vereisten/verwachtingen klant

Kaderregeling vs vrijstellingsverordening (GBER) Ruim kader Inhoudelijke evaluatie van nationale besluiten in aanmeldingsprocedure Kaderregeling Steunmaatregelen vrijgesteld van aanmelding Strikte bepalingen en condities waarbinnen een regeling per definitie in overeenstemming met kaderregeling Vlaams besluit binnen zo’n bepalingen: snelle procedure met melding na inwerkingtreding besluit, geen inhoudelijke evaluatie Vrijstellingsverordening (GBER)

Historiek O&O besluit: rechtstreekse steun 2001: nieuw O&O besluit, volledige aanmelding onder kaderregeling 2008: aanpassingen, herwerkt O&O besluit, verruiming onder GBER 2011: Nieuwe aanmelding onder kaderregeling 2016. Nieuwe besluiten. Opnemen nieuwe steun-mogelijkheden. Nieuwe goedkeuring onder vrijstellingsverordening

Toekomst: GBER ipv kaderregeling Vanaf 2015: kaderregeling vooral individuele steunmaatregelen met vereiste voor verregaande individuele assessment Individuele steun: hoge vereisten ‘incentive effect’: met o.a. specification intended change, counterfactual analysis, profitability, time frame, risk (less productive than expected) Steunmaatregelen maximaal onder vrijstellingsverordening. Weinig verschil steunmogelijkheden GBER en kaderregeling (10% extra enkel voor individuele steun mits bewezen additionaliteit via counterfactual analysis)

Vrijstellingsverordening: wat verandert er – rechtstreekse staatsteun bedrijven? Wijziging Haalbaarheidsstudies: percentages Startersstudie Verruiming Verlenging innovatie-traject: definities Innovatie-activiteiten kmo Organisatie-innovatie Onderzoeks-infrastructuur Clustersteun

Implementatie verruiming Nieuwe elementen: Verlenging Kmo innovatiesteun Organisatie-innovatie Onderzoeksinfrastrcutuur Voorstel implementatie Opnemen juridische mogelijkheid in besluiten Implementatie: later: als deel van programmabeheer door Hermes beslissingscomité Niet beperkend definiëren in besluit Implementatie ingebed in stroomlijning instrumentarium Balans inhoudelijke focus en ruime juridische invulling binnen focus

Stand van zaken besluiten en instrumentarium Besluiten: juridische basis VR 12 mei 2017 Instrumentarium: Stroomlijning Vereenvoudiging ‘Filling the gap’ 

Verlenging innovatietraject Steun aan latere stadia: ruimer dan subsidie Komt aan bod in een ruimere discussie met overleg klankbordgroep en werkveld GBER: mogelijkheid verlenging van subsidieerbaar traject door aanpassing definitie experimentele ontwikkeling Verlenging subsidieerbaar traject: deelaspect in ruimere discussie: Opgenomen in de besluiten (D&I): beslist Opgenomen in nieuw instrumentarium: ‘under construction’

Kennisinstellingen: impact staatssteun bij samenwerking bedrijven Kennisinstelling werkt samen met een bedrijf dat staatssteun ontvangt als onderaannemer voor contract research en diensten aan opdrachtgever als onderzoekspartner Kennisinstelling ontvangt steun voor niet economische activiteiten maar werkt samen met bedrijven Combinatie niet-economische steun aan kennisinstelling en rechtstreekse staatsteun aan bedrijven in samenwerkingsproject Kennisinstelling voert economische activiteiten en ontvangt staatssteun

Optie 1. Samenwerking met een bedrijf dat staatsteun ontvangt Bedrijf ontvanger staatssteun = contractant Instrumentarium: bedrijfssteun Kennisinstelling geen contractant t.o.v. steunverlenende overheid Kennisinstelling: levert diensten of contract research: deel werkingskosten: marktprijs of kost + redelijke marge Kennisinstelling kan optreden als partner: deelt in eigendom resultaten en risico: geen onrechtstreekse steun indien bedrijf de volledige kosten draagt

Onderzoekspartner versus uitbesteding Type Inhoud Vergoeding IPR Verificatie Uitbesteding (grote onderaannemer) Diensten aan opdracht-gever Vergoed door bedrijf aan marktprijs of kostprijs+marge Geen verplichting participatie in resultaten, IPR doorgaans bij opdrachtgever Factuur Onderzoeks-partner Inhoudelijke bijdrage Vergoed aan kostprijs Participatie in resultaten en risico door kennisinstelling OZI maakt eigen budget volgens gangbaar kostenmodel 21/09/2018

Instrumentarium: steun niet-economische activiteiten in samenwerking gebruikers Steun aan kennisinstelling als contractant Project in kader samenwerking bedrijven Steun aan 100% Kennisinstelling eigenaar IPR, Resultaten zonder IP breed verspreid Resultaten met IP: transfer of toegang naar bedrijven marktconforme transfer Strategisch: vernieuwend hoog risico onderzoek met mogelijkheid voor later toepassingen. Ver van markt. Doel: kenniscreatie met het oog op latere transfer en benutting, dialoog gebruikers voor latere transfer. Collectief: dicht bij implementatie. Doel: kennisontsluiting, disseminatie, transfer, netwerking. Steeds toepasbaar voor zeer ruime groep bedrijven.

Steun voor niet-economische activiteiten Kennisinstelling is contractant voor steun niet economische activiteiten. Bij samenwerking bedrijven: er kan onterechte onrechtstreekse steun ontstaan: vermijden door toepassing bepalingen kaderregeling Vereisten: definitie ‘organisatie onderzoek en kennisverspreiding’ volgens kaderregeling Geen sturende rol bedrijven: onafhankelijk onderzoek: ingebed in strategie Transfer naar bedrijven: KI is eigenaar IPR en vergoeding gelijk aan marktprijs bij transfer of toegang  in mindering eigen inbreng Resultaten van KI (geen IPR) mogen breed verspreid worden Gelijke behandeling alle bedrijven in EU Gebruikersgroep: geen rechten, wel afspraken voor marktconforme transfer: right of first negotiation

Definitie Organisatie voor onderzoek en kennisverspreiding (onderzoeksorganisatie) Ongeacht rechtsvorm: In hoofdzaak, onafhankelijk uitvoeren van onderzoek of ontwikkeling of breed verspreiden resultaten van die activiteiten Indien ook economisch: kosten afgescheiden: geen kruiscontaminatie mogelijk. Geen preferente toegang bepaalde bedrijven Zowel economisch als niet economisch: economisch deel staatsteun tenzij ondersteunend < 20% zelfde kosten

Combinatie niet-economische steun en staatssteun: Gelijkwaardig partnership: kennisinstelling en bedrijf beiden contractant Bv ICON projecten: combinatie tussen strategisch basisonderzoek en bedrijfssteun: bedrijf 50% en KI 100%, Bedrijven en kennisinstellingen dragen bij aan een globale finaliteit vanuit hun invalshoek. Samenwerking en gezamenlijke inzet staat centraal in projectopzet. Enkel van toepassing als er een duidelijke component is voor de onderzoeksorganisaties die zich onderscheidt van de bedrijfshorizon, door een uitgesproken kennisopbouw, hoog risico en een valorisatierationale die ruimer is dan de horizon van de betrokken bedrijven, met IP die logischerwijs bij de onderzoeksorganisaties thuishoort. De kennisinstellingen hebben voldoende ‘onafhankelijkheid’ t.o.v. de bedrijven in het bepalen van de onderzoeksagenda.

Samenwerking: gebruik resultaten Gebruik resultaten van KI door bedrijven: zoals elk ander bedrijf: brede verspreiding resultaten van KI zonder IP, IP bij kenninstelling, bij gebruik bedrijven: vergoeding marktprijs transfer of toegang Alle bedrijven in EU gelijke basis, geen preferente toegang Geen claim of recht door betrokken bedrijven Geen verschillend tarief: wel reeds gemaakt kosten in mindering Verdere interpretatie zie: Responsible partnering: Joining forces in a world of open Innovation: Guidelines for collaborative research and knowledge transfer http://www.eua.be/Libraries/publications-homepage-list/Responsible_Partnering_Guidelines_09.pdf?sfvrsn=2

Instrumentarium: combinatie staatsteun en niet economische steun ICON projecten Bij gebalanceerde partnerships met gelijke inbreng in omvang en expertise Transfer via marktconforme vergoeding: geen claim wel right of first negotiation Innovatiemandaten Fase 1 : steun aan kennisinstelling, fase 2 bedrijfssteun Geen claim, wel right of first negotiation

Kennisinstelling ontvangt rechtstreekse staatssteun Volgt regels staatsteun zoals in de programma’s binnen de bepalingen van de vrijstellingsverordening Niet mogelijk onder O&O-besluit: aanmelding Wel bij andere programma’s bv EFRO Bij steun O&O&I: keuze maken: geen dubbele petjes Wijzigingen: zie rechtstreekse staatssteun

Economisch versus niet-economisch Kaderregeling: niet economisch: primaire activiteiten van onderzoeksorganisaties Opleiding Onafhankelijk O&O (samenwerking zie verder) Brede verspreiding onderzoeksresultaten bv via onderwijs, open acces- databanken, open acces publicaties… Kennistransfer: alle winst opnieuw geïnvesteerd in de primaire activiteiten

Economische vs niet-economische steun: grens? Kaderregeling: kader voor regelgeving Rechtstreekse steun Vlaams programma’s: aanmelding of vrijstellingsverordening Niet economische steun; kader uitgewerkt per programma. Kader vaak als dusdanig voorgelegd aan Commissie, of duidelijke spelregels binnen de bepalingen van de Europese regelgeving EFRO: Niet economische steun: biedt ruime mogelijkheden binnen bepalingen kaderregeling ↔ vereist accurate beschrijving project Onduidelijkheid inhoudelijke aspecten en business: bemoeilijkt beslissing Duidelijk omschrijven welke valorisatieopties gekozen worden. Rechtstreekse staatssteun mogelijk: niet gebonden aan O&O-besluit Bij twijfel: advies: aftoetsen met programmaverantwoordelijke!

Wijziging onrechtstreekse steun Onrechtstreeks (kennisinstellingen) Martconforme transfer Open competitieve verkoop (per opbod) Taxering door expert Open onderhandeling (arm’s lentgh) Right first refusal