Signalering en Melding door Apothekers van Niet Opgehaalde Medicatie voor mensen met een Ernstige Psychiatrische Aandoening SMANOM-EPA: de ontwikkeling van een systeem ter bevordering van therapietrouw Steve Lauriks, onderzoeker GGD Amsterdam

Inhoud De vraag - doelgroep en therapietrouw Een antwoord - concept SMANOM-EPA Het wettelijk kader - de rol van de apotheker De wensen en eisen - voorschrijvers, apothekers De ontwikkeling - van concept naar praktijk De evaluatie - bruikbaarheid en effect (verwacht) De toepassing - implementatie De planning – ontwikkeltraject Vragen, opmerkingen en suggesties

De vraag doelgroep en therapietrouw Mensen met een Ernstige Psychiatrische Aandoening een psychiatrische stoornis ernstige beperkingen in het sociaal en/of maatschappelijk functioneren beperkingen zijn oorzaak en gevolg van de stoornis niet van voorbijgaande aard gecoördineerde zorg is geïndiceerd aantal mensen met EPA per 1000 inwoners Er is sprake van een psychiatrische stoornis die zorg/ behandeling noodzakelijk maakt, en die met ernstige beperkingen in het sociaal en/of maatschappelijk functioneren gepaard gaan, en waarbij deze beperkingen oorzaak en gevolg zijn van de psychiatrische stoornis, en niet van voorbijgaande aard is (structureel/ langdurig, ten minste enkele jaren), en waarbij gecoördineerde zorg van professionele hulpverleners in zorgnetwerken geïndiceerd is om het behandelplan te realiseren. (Delespaul et al., 2013) Naar schatting: 0,5% tot 2,9% van de bevolking 9.500 mensen met een EPA in Amsterdam 80% in zorg bij GGZ Delespaul et al, 2013; Vignettenstudie Amsterdam, 2017

De vraag doelgroep en therapietrouw ‘Als ik mijn medicijnen langere tijd niet inneem, kan ik hyperactief worden en ben ik sneller geïrriteerd. In het ergste geval kan ik ook echt ontregeld raken.’ Vorig jaar ging het nog mis’ Crisis bij personen met een Ernstige Psychiatrische Aandoening (EPA) heeft grote gevolgen voor de persoon zelf en de samenleving Wanneer een persoon met een EPA zijn medicatie niet inneemt neemt het risico op een crisis flink toe 33,7% van de opnamen in een psychiatrisch ziekenhuis zijn het gevolg van een ‘Adverse Drug Event’(ADE) 59% van de geneesmiddel gerelateerde (niet-psychiatrische) acute opnamen in ziekenhuizen is vermijdbaar HARM-studie, KNMP, 2006.

Een antwoord concept SMANOM-EPA EVS Recept Patiënt Psychiater Apotheker AIS/T&T Signaal Melding Aanvraag ‘Goedemiddag dokter, uw cliënt heeft zijn medicatie niet opgehaald. Hartelijk dank, apotheker. Ik zal mijn cliënt vragen wat er aan de hand is.’ Ontwikkeling van een systeem waarmee apothekers signaleren dat de medicatie van een persoon met een EPA niet volgens recept is opgehaald en daarvan melding kunnen maken bij de behandelaar

Het wettelijk kader de rol van de apotheker Sinds 1 juli 2007 gelden de regelingen in de WGBO ook voor de openbare apotheker De apotheker wordt beschouwd als een schakel in een reeks van behandelingsovereenkomsten Aan anderen dan de patiënt wordt geen informatie verstrekt zonder toestemming van de patiënt. anderen dan de patiënt ≠ degenen die betrokken zijn bij de uitvoering van de behandelingsovereenkomst De psychiater is betrokken bij de behandelovereenkomst de apotheker kan de psychiater informeren over niet opgehaalde medicatie als de apotheker vreest dat dit voor de gevolgen Sinds 1 juli 2007 gelden de regelingen in het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot de Geneeskundige behandelingsovereenkomst ook voor de openbare apotheker De apotheker wordt, evenals bijvoorbeeld de medisch specialist of de fysiotherapeut naar wie de huisarts doorverwijst, beschouwd als een volgende schakel in een reeks van behandelingsovereenkomsten De hulpverlener draagt zorg, dat aan anderen dan de patiënt geen inlichtingen over de patiënt dan wel inzage in of afschrift van de bescheiden worden verstrekt zonder toestemming van de patiënt. Onder anderen dan de patiënt zijn niet begrepen degenen die rechtstreeks betrokken zijn bij de uitvoering van de behandelingsovereenkomst In dit geval is dus de psychiater direct betrokken bij de behandelovereenkomst en kan de apotheker de inschatting maken om de voorschrijver op de hoogte te stellen van niet opgehaalde medicatie indien de apotheker vreest dat dit consequenties voor de gezondheid van de patiënt met zich mee kan brengen. Dit uit oogpunt van de zorgplicht. KNMP, 2008; 2017

De wensen en eisen voorschrijvers, apothekers Psychiaters (Arkin, FACT-team, n = 7) Relatie tussen therapietrouw en crisis, niet ophalen medicatie is een tussenstap Melding nuttig eerder contact opnemen met de cliënt extra inzicht in de behandelrelatie mogelijk minder recepten hoeven schrijven Gehele caseload FACT-team, iig anti-psychotica Melding ontvangen per mail/ fax/ telefoon/ post Verzoek om signalering en melding op recept Met of zonder toestemming van cliënt?

De wensen en eisen voorschrijvers, apothekers Apothekers (BENU en FBA, n = 33) Heel klein deel van de patiënten Melding nuttig Proactieve rol apotheker in bevorderen therapietrouw Het mag niet te veel tijd kosten Alle patiënten van psychiatrische instellingen of bepaalde medicatie Verzoek om signalering en melding op recept – verwerken in AIS Signaal digitaal (in AIS) of analoog (controle periodieke uitdraai) Melding via mail of (beveiligde) website Feedback op melding? Wat er is er met de melding gedaan.

De ontwikkeling van concept naar praktijk 98,7 % van de recepten van de FACT-teams wordt gefaxt naar de apotheek Contactgegevens Psychiater, ID cliënt en deelname cliënt aan SMANOM-EPA op fax: Stempel voor psychiaters Implementatie Zorgmail waarschijnlijk noodzakelijk voor melding Analoog SMANOM-EPA Cliënten in aparte ‘bak’ 1x per week etiketten checken 14 dagen na datum recept: melden Digitaal SMANOM-EPA Maatwerk rapport (querie) in AIS op cliënt of medicatiecode Contactgegevens voorschrijver in rapport Rapportgenerator: 14 dagen na datum recept Controle werkelijk niet uitgegeven Melden

De evaluatie bruikbaarheid en effect (verwacht) Pilot in Amsterdam (Arkin, BENU, FBA, GGD en Politie) Bevorderende en belemmerende factoren (procesevaluatie) Ervaren meerwaarde van SMANOM-EPA (psychiater, apotheker en cliënt) Aantal signalen en meldingen (gegeven en ontvangen) Type acties naar aanleiding van melding Aantal/ frequentie crisis voor en na toepassing SMANOM-EPA

De toepassing implementatie Nederlandse FACT-teams/ GGZ instelling SMANOM-Diabetes?, SMANOM-Trombose?, SMANOM-Dementie? Andere voorschrijvers: Huisartsen? Andere specialisten? Melding aan andere behandelaars? (Juridisch mogelijk?)

De planning ontwikkeltraject Q4 2016 Vaststellen onderzoeksdesign, projectgroep en begeleidingscommissie Q1 2017 - Q3 2017 Interviews met stakeholders, Programma van Eisen voor het systeem Q4 2017 – Q1 2018 (Technische) ontwikkeling van SMANOM-EPA(versie 1), pilot implementatie Q1 2018 – Q2 2018 Bepaling bruikbaarheid van SMANOM-EPA, ontwikkeling versie 2 Q3 2018 Eindrapportage en uitrol

Vragen Opmerkingen en Suggesties Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door: GGD Amsterdam, De Nationale Politie en ZonMW In dit project wordt daarnaast samengewerkt met: Farmaceutisch Bureau Amsterdam, BENU apotheken, Service Apotheek Koning, Arkin en Cliëntenbelang Amsterdam Dank voor uw aandacht! Steve Lauriks Team Volwassenen & Ouderen, Afdeling EGZ, GGD Amsterdam slauriks@ggd.amsterdam.nl 020 555 5406