Het OPP als kans voor samenwerking: werken met het Groeidocument Sonja Hartlief, adviseur passend onderwijs Diemen Lotte Raat, onderwijsadviseur samenwerkingsverband Amsterdam Diemen, regio Noord

Onderwerpen - hoe is de (basis- en extra) ondersteuning in Amsterdam geregeld? - korte theoretische achtergrond bij het ontwikkelingsperspectief - handelingsgericht werken en het Groeidocument - het Groeidocument in de praktijk: ervaringen van de adviseur passend onderwijs - het Groeidocument in de praktijk: ervaring van de onderwijsadviseur

hoe is de (basis- en extra) ondersteuning in Amsterdam geregeld? - Middelen voor basis- en extra ondersteuning worden vrijwel volledig doorgezet naar de schoolbesturen - relatief kleine centrale dienst van het samenwerkingsverband: directeur, 6 onderwijsadviseurs, maatschappelijk deskundigen en administratieve ondersteuning - besturen zelf verantwoordelijk voor het organiseren van extra ondersteuning - onderwijsadviseurs en maatschappelijk deskundigen pas ingeschakeld wanneer scholen en ouders willen weten of een leerling in aanmerking komt voor een toelaatbaarheidsverklaring (TLV) voor een vorm van speciaal (basis)onderwijs

korte theoretische achtergrond bij het ontwikkelingsperspectief Wanneer is het opstellen van een OPP verplicht? Voor leerlingen in het (voortgezet) speciaal onderwijs Voor leerlingen in het praktijkonderwijs Voor leerlingen in het speciaal basisonderwijs Voor leerlingen die extra ondersteuning krijgen in het regulier basis- en voortgezet onderwijs

Verplichte onderdelen ontwikkelingsperspectief de verwachte uitstroombestemming van de leerling (type vo of uitstroomprofiel vso); • de onderbouwing van de verwachte uitstroombestemming van de leerling. De onderbouwing bevat in elk geval een weergave van de belemmerende en bevorderende factoren die van invloed zijn op het onderwijs aan de leerling; • een beschrijving van de te bieden ondersteuning en begeleiding en – indien aan de orde – de afwijkingen van het (reguliere) onderwijsprogramma.

Uitgangspunten handelingsgericht werken 1. Onderwijsbehoeften staan centraal (wat heeft een kind nodig om een bepaald doel te bereiken); 2. Het gaat om afstemming en wisselwerking (wederzijdse beïnvloeding); 3. De leerkracht doet ertoe (verander je de leerkracht, dan verander je het kind); 4. Positieve aspecten zijn van groot belang (van kind, leerkracht, school, gezin: nodig om doelen te bereiken); 5. Constructieve samenwerking (ouders én leerlingen); 6. Het handelen is doelgericht (nodig om te kunnen evalueren of een plan werkt); 7. De werkwijze is systematisch en transparant (“zeggen wat we doen en doen wat we zeggen”)

Handelingsgericht werken en het Groeidocument Onderwijsbehoefte leerling en ondersteuningsbehoefte school en ouders wordt expliciet geformuleerd - prominente rol voor relevante factoren in de onderwijsleersituatie en de thuissituatie; aandacht voor de ondersteuningsbehoeften van de leerkracht en ouders. Maw.: kind wordt dus niet bezien vanuit een geïsoleerde positie - er wordt expliciet gevraagd naar stimulerende factoren van het kind, de onderwijsleersituatie en het gezin - de mening van de leerling wordt gevraagd. Dmv bepaalde vraagstelling worden ouders en school ‘gedwongen’ om goed voorbereid met elkaar in gesprek te gaan / verwachtingen duidelijk te hebben

Handelingsgericht werken en het Groeidocument - opstellen SMART (IO) handelingsplan als uitkomst van een bespreking. - besprekingen worden afgesloten met een ‘conclusie’: voor alle partijen duidelijk wat er gaat gebeuren. Afspraken over het vervolg worden gemaakt.

Het handelingsplan SMART(I) • Specifiek: concreet, klein, overzichtelijk • Meetbaar: het beschreven doelgedrag is waarneembaar • Acceptabel: leerkracht, leerling en ouders vinden het doel relevant • Ambitieus: het doel is gebaseerd op hoge verwachtingen • Realistisch: haalbaar gelet op de mogelijkheden en beperkingen van de leerling, het onderwijs en de ouders • Tijdgebonden: wanneer moet het doel bereikt zijn (evaluatiedatum) • Inspirerend: het doel stimuleert leerling, leerkracht en ouders tot actie

Het Groeidocument in de praktijk: ervaringen van een onderwijsadviseur Casus: - meisje, groep 5, 9 jaar, reguliere bao - psychologisch onderzoek maart 2015: PIQ=80, VIQ=62 - zorgen op meerdere ontwikkelingsgebieden (werkhouding, sociaal- emotioneel, didactisch, gedrag) - betrokken moeder doch enige belasting in de thuissituatie - leerkrachtwisselingen geweest, school nog weinig ervaring met goed vormgeven van aangepast lesstofaanbod, school bereid om kennis op gebied van differentiëren uit te breiden - inzet van arrangement: plaatsing in de Kleine Klas

Het Groeidocument in de praktijk: ervaringen van een onderwijsadviseur soms een mooie ‘doorgaande lijn’ zichtbaar duidelijk op welke gebieden de leerling extra ondersteuning nodig heeft scholen met regelmaat bereid om kritisch naar eigen handelen te kijken duidelijk welke ondersteuning door school geboden is

Het Groeidocument in de praktijk: ervaringen van een onderwijsadviseur Groeidocument wordt (te) vaak pas ingevuld op het moment dat scholen “het water aan de lippen staat” ondersteuningsbehoefte van school neemt een weinig prominente rol in te weinig nadruk op protectieve factoren: deze worden te weinig gezien als aanknopingspunten voor het handelen ouders worden te weinig betrokken bij de stappen voorafgaand aan het aanvragen van een toelaatbaarheidsverklaring voor het sbo / so scholen zijn weinig gewend om de leerling als belangrijke bron van informatie te zien Groeidocument nodigt (nog) te weinig uit tot het SMART(I) formuleren van plannen Groeidocument (nog) niet gekoppeld aan Parnassys

Concluderend: indien Groeidocument op de ‘juiste’ wijze wordt gebruikt, is er sprake van een doorgaande lijn in de basisondersteuning – extra ondersteuning en verwijzing van leerlingen. Groeidocument biedt voldoende ruimte om de visie van ouders op de ontwikkeling van hun kind / de onderwijsbehoefte van hun kind te betrekken bij besluitvorming. Groeidocument maakt dat de leerling niet langer ‘slechts’ gevolgd wordt maar dat er meer planmatig gewerkt wordt. Groeidocument vraagt van scholen meer reflectie op eigen handelen. Maar…. Omslag van theorie naar praktijk is nog niet (volledig) gemaakt.