De Staat van de WMO- werkplaats Toekomstperspectief tussen onderzoek, beleid en praktijk Kim Putters Sociaal en Cultureel Planbureau Oktober, 2015

2 Brede context van de Wmo-werkplaats in het sociaal domein Verdeling van hulpbronnen

Vele doelgroepen met vele kenmerken en behoeften gevestigde bovenlaag (sociale klasse) jongere kansrijken (segment) werkende middengroep (segment) comfortabel gepensioneerden (segment) onzekere werkenden (segment) achterblijvers (sociale klasse) gevestigde bovenlaag: - consistent hoog kapitaal - vader in jeugd: 62% (middel)hoog beroep; 8% laag beroep/werkloos - identificatie met Nerderlanders/hoogopgeleide/rijke/invloedrijke mensen - weinig politieke onvrede - universalistische waardenoriëntatie - partnerhomogamie (hoog/hoog) - woont in ‘dure’ /hoge statuswijken - binding met beroepswereld (maar 1/3 e gaat om met OSM) - toegang tot politieke en economische elite achterblijvers: - consistent laag kapitaal - vader in jeugd: 17% (middel)hoog beroep; 34% laag/werkloos - weinig identificatie met Nederlanders etc. - veel politieke onvrede - partnerhomogamie (laag/laag) - woont in achterstands/lage statuswijken - geen binding met de beroepswereld - geen toegang tot politieke en economische elite bekrachtiging op de flanken hoog totaalkapitaal laag totaalkapitaal 71% van de volwassen bevolking 29% van de volwassen bevolking

Kennislandschap sociaal domein: waar is de Wmo-werkplaats? 4 WMO- werkplaatsen

De Wmo-werkplaatsen & het SCP onderzoek Monitoring Overall Monitor Sociaal Domein Sociale Staat van Nederland Maten voor Gemeenten Evaluatie Wmo-wetsevaluaties Hervorming Langdurige Zorg Participatiewet Jeugd – pm Verkenningen Ramingen informele hulp (mantelzorg en vrijwillige inzet) Volksgezondheid Toekomst Verkenningen (met RIVM) 5

Ruimte voor kennis tussen beleid en uitvoering Pas op met centralisatie … door het vanuit VWS voorschrijven van werkwijzen en kennisbronnen. … door als gemeenten op de stoel van professionals of kenniswerkers te gaan zitten. Zorg voor interfaces Tussen kennisinstellingen Tussen kennis en beleid Tussen kennis en uitvoering (doelgroepen) Anders werken Relatie professionele en informele hulp Niet de landelijke oriëntatie lokaal overnemen Lokale tradities soms doorbreken 6

Dilemma’s voor de Wmo-werkplaats 1.Overdreven focus op effectiviteit van beleid 2.Kwaliteit van zorg versus kwaliteit van leven 3.Rationele versus incrementele beleidsvorming en politiek 4.De sturende werking van onderzoek (performativiteit) Zie ook redactioneel TSG najaar

Belang van autonomie van de Wmo-werkplaats Inhoud Variatie in kennisbronnen: -Over demografie -Over ervaringen van mensen -Over zorginhoud -Over de sociale context Werkwijze Variatie in methodieken: -Kwalitatief & kwantitatief -Dialoog/ co-creatie -Actieonderzoek -Implementatiegericht Verbinding met SCP: -Monitoring -Evaluatie -Verkenning 8

Thema’s voor de komende tijd 1.Kwaliteit van zorg en Kwaliteit van leven lopen te vaak en snel door elkaar (in verwachtingen en verantwoordelijkheden). Veranderende verhoudingen tussen medische en sociale model. 2.`Zorg dichtbij’ is containerbegrip, maar betreft vele vormen van binding & zorg: functioneel, sociaal, cultureel. 3.Zelfstandigheid patient meer centraal, maar regelingen eromheen steeds lastiger te begrijpen (en betalen). Afhankelijkheid vaak groot. 4.We worden ouder en hebben hulp nodig, maar die hulp zal steeds vaker van ouderen zelf moeten komen. 9

Uitdaging voor de Wmo-werkplaats (1): Kwaliteit van leven vs. kwaliteit van zorg 10

Uitdaging voor de Wmo-werkplaats (2): Praktijkvariatie vs. uniformerende regels Citaat: Soms is ook een blok zeep (alhoewel minder hygiënisch) beter dan een zeeppompje, omdat deze ouderen zo´n pompje niet gebruiken. Iets minder hygiëne en toch handen wassen is dan beter. Is dat slechte zorg, omdat het volgens het protocol niet mag? 11

Uitdaging voor de Wmo-werkplaats (3): Wees een oliemannetje… Veel beleid loopt vast in de uitvoering: kennis cruciaal (o.a. over effectieve interventies). Professionele werkwijzen aanpassen aan nieuwe demografische en maatschappelijke ontwikkelingen. Ervaringen van burgers wegen te weinig mee. Ongerustheid over betaalbaarheid & beschikbaarheid van (ouderen)zorg. Overheden en zorgbestuurders/verzekeraars worden weinig vertrouwd: kan de Wmo-werkplaats een oliemannetje zijn? 12

Zit u in de Wmo-werkplaats aan het stuur of wordt u gestuurd? 13