Raadsledenklas Lokaal 13 19 juni 2015 prof.mr. Remco Nehmelman Universiteit Utrecht

125 Grondwet 1. Aan het hoofd van de provincie en de gemeente staan provinciale staten onderscheidenlijk de gemeenteraad. Hun vergaderingen zijn openbaar, behoudens bij de wet te regelen uitzonderingen.
 2. Van het bestuur van de provincie maken ook deel uit gedeputeerde staten en de commissaris van de Koning, van het bestuur van de gemeente het college van burgemeester en wethouders en de burgemeester.

Verhouding in Gemeente Anders dan op centraal niveau > raad = wetgever > en tevens hoofdschap (125 en 127 GW) Gemeentebestuur > lastig begrip Men denkt aan B&W maar ook Bm en zeker raad behoren hiertoe Begrip liever niet meer in wetgeving Bijzonder is ook collegialiteitsbeginsel Bevoegdheden door B&W en niet door wethouders Anders op centraal niveau

Verhouding in Gemeente Burgemeester > steeds verder ‘gedeconstitutionaliseerd’ Voorzitter Raad Benoeming door Kroon (1e lezing GW) Opmaat voor gekozen burgemeester? En steeds meer openbare ordebevoegdheden Maar minder aansturing Politie > 1 korps

Autonomie en medebewind (Verschijning)vormen waarin decentralisatie gestalte krijgt. Autonomie is de bevoegdheid tot regeling en bestuur van de eigen aangelegenheden door de organen van het betrokken openbaar lichaam (de eigen huishouding) Medebewind is het verlenen van medewerking aan de uitvoering van hogere regelingen die als bijzondere wetgeving op een bepaalde beleidssector betrekking hebben (kan strikt en vrij en verplicht of facultatief)

In de Grondwet: Autonomie & Medebewind 124 Grondwet 1. Voor provincies en gemeenten wordt de bevoegdheid tot regeling en bestuur inzake hun huishouding aan hun besturen overgelaten. 2.Regeling en bestuur kunnen van de besturen van provincies en gemeenten worden gevorderd bij of krachtens de wet. Verschil relevant in licht decentralisaties?

Autonomie en medebewind Relevantie (sterk teruggedrongen) (128 GW attributie van autonomie bevoegdheden aan andere ambten dan genoemd in 125 GW alleen door gemeenteraad.) Taakverwaarlozingsregeling 132, lid 5 GW, formele wet bij grove autonomie en medebewind, bij lichte taakverwaarlozing in medebewind vgl. 123 en 124 Gem.wet. Toezicht limitatief geregeld bij autonomie in Gem.wet

De gemeenteraad A. Organisatie B. Taken en bevoegdheden

De gemeenteraad Organisatie De gemeenteraad staat aan het hoofd van de gemeente (125, lid 1, Gw); hoofdschap Juist daarom democratisch gekozen (vgl. 129 Gw) Aantal leden afhankelijk van aantal inwoners (varieert van 9-45 leden), vgl. art. 8 Gem.wet. Gekozen op basis van evenredige vertegewoordiging (129 Gw)

De gemeenteraad Organisatie Verkozen: dan eed/belofte (bij Vz raad) 14 Gem.wet (zuiveringseed) Geldelijke voorziening 95 Gem.wet Recht op ambtelijke ondersteuning vgl. 33 Gem.wet Onverenigbare functies (13, Gem.wet), o.a. geen ambtenaar in de gemeente Verboden handelingen (raadsgedragscode vgl. 15 Gem.wet) Raadsleden zijn onafhankelijk vgl. 27 Gem.wet, leden stemmen zonder last! Onschendbaarheid van gemeentebestuur (en andere personen die deelnemen) tijdens raadsvergaderingen over mondelinge en schriftelijke uitlatingen die aan de raad zijn overlegd (vgl. 22 Gem.wet).

De gemeenteraad Organisatie De vergadering: 16 Gem.wet Reglement van orde (intern) Zo vaak de raad wil vergaderen (of burgemeester of 1/5 van raadsleden) Agenda vroeger college nu raad! Maar college bereidt nog wel voor Raadsvergadering openbaar tenzij … (23, 24, 25 Gem.wet en 125, lid 1, Gw)) 25 bijz. openbaarmaking dus geen Wet openbaarheid van bestuur. Voorzitter van de raad is de burgemeester echter geen stemrecht! Zorgt voor de vergaderorde (26 Gem.wet) Bij afwezigheid langst zittende raadslid (77 Gem.wet). Griffier heeft de ‘raads’secretariaatswerkzaamheden (107b Gem.wet is aanwezig bij de raadsvergadering)

De gemeenteraad Taken en bevoegdheden Moties Taken: Bevoegdheden: Vertegenwoordigen (art. 7 Gem.wet) kaders stellen controleren eindverantwoordelijkheid Bevoegdheden: verordenende bevoegdheid controlerende bevoegdheden Budgetrecht Moties

De gemeenteraad Taken, controleren en eindverantwoordelijkheid Controle van het dagelijks bestuur, het college Vanwege dualisering eindverantwoordelijkheid bij de gemeenteraad.

De gemeenteraad Verordenende bevoegdheden: Verordenende bevoegdheid (127 Grond, 147 en 149 Gem.wet) En mogelijkheid tot strafhandhaving 154 Gem.wet En in medebewind (ook de verordeningen) Recht van initiatief 147a Gem.wet en Recht van amendement (147b. Gem.wet). Motie is uitspraak van de raad niet bindend; tenzij motie van wantrouwen

De gemeenteraad Verordende bevoegdheden: Verplichte/facultatieve (autonome) verordeningen: Inspraakverordening 150 Gem.wet (verplicht) Prostitutieverordening 151a Gem.wet Veiligheidsrisicogebied 151b Gem.wet (burgemeester) Cameratoezicht 151c Gem.wet (burgemeester) Bestuurlijke ophouding 154a Gem.wet (burgemeester)

De gemeenteraad Controlerende bevoegden 155,1 Gem.wet Vragenrecht (schriftelijk/mondeling) 155, 2 Recht van interpellatie (spoeddebat) 155a-155e Enquêterecht

De gemeenteraad Begrotingsrecht en overdracht bevoegdheden: Verantwoordelijk voor evenwichtige begroting vgl. 189 Gem.wet Begrotingsrecht mag niet worden overgedragen andere bevoegdheden wel behoudens 156, lid 2 Gem.wet (zo ook bijv. niet Enquête, rekenkamer, jaarrekening, strafbaarstelling verordeningen, belasting heffingen)

Quiz-vragen/stellingen Wethouders hebben op lokaal niveau een vergelijkbare status met die van een minister op landelijk niveau. De gemeenteraad is juridisch het belangrijkste orgaan in een gemeente. Een motie van de gemeenteraad is juridisch bindend. Het gemeentebestuur is altijd het college van B&W. Indien een raadslid tegen het standpunt van zijn fractie stemt, dan moet hij zijn zetel opgeven.

Decentralisaties Als gezegd enorme operatie Participatiesamenleving Vraag is mag je differentiëren in gemeenten? Gelijkheidsbeginsel (non-discriminatie?) Algemene opvatting is dat er geen gelijke gevallen zijn ? Maar is dat ook zo > wel een eenheidsstaat …

Prettig contact met de overheid Decentralisaties leiden tot meer procederen. Bij primaire besluitvorming en bij bezwaar Persoonlijk contact opnemen met de burger Veel overheidsorganisaties doen inmiddels mee > maar grote verschillen per organisatie. Sommigen aanpassing Awb noodzakelijk?

En veel gemeenten te klein Samenwerking; maar hoe? Artikel 135 De wet geeft regels ter voorziening in zaken waarbij twee of meer openbare lichamen zijn betrokken. Daarbij kan in de instelling van een nieuw openbaar lichaam worden voorzien, in welk geval artikel 134, tweede en derde lid, van toepassing is. Soms verplicht Veiligheidsregio en RUD’s WGRplus afgeschaft (mag nog wel vrijwillig) 1. Wet gemeenschappelijke regelingen In grote belangstelling Kijk eens op www.regioatlas.nl > congruentie 2. Alternatief is privaatrechtelijke constructies

Vormen van samenwerking Ad. 1. WGR-constructies (art. 8 Wgr) Openbaar lichaam met rechtspersoonlijkheid Bedrijfsvoeringsorganisatie met rechtspersoonlijkheid > nieuw > alleen voor bedrijfsvoering ‘Centrumgemeente-constructie’ > via mandaat Gemeenschappelijk orgaan (lichte regeling, alleen DB, beperkte rechtspersoonlijkheid), bijv. openbaar onderwijs > geen regelgevingoverdracht ‘lichte regeling’ (art. 1 Wgr) > (publiekrechtelijke) overeenkomst = regeling zonder meer > geen overdracht bevoegdheden Kern: samenwerkingsverbanden van allerlei typen overheidsorganen, in allerlei combi’s ook evt met deelname van private rechtspersonen. Openbaar lichaam: redenen echte bestuursbevoegdheden (burgers bindende beslissingen, bijv. uitkeringen of subsidies) of: afgesloten eigen vermogen met aansprakelijkheid. Aanbesteding? Zie T&C Zelfstandig optredend in het maatschappelijk verkeer en kan aanbestedingen doen Geleed bestuur: algemeen bestuur, en dagelijks bestuur zwaar opgetuigd en daarom mogelijk om daar vrijwel alle bevoegdheden aan over te dragen Gemeenschappelijk orgaan: eenvoudige regeling. Vaak een enkelvoudig belang op het gebied van welzijn of de volkshuisvesting Geen eigen rechtspersoonlijkheid. Financiële risico’s voor de afzonderlijke deelnemende partijen geen eigen personeel, geen regelgevende bevoegdheden, hooguit beschikkingsbevoegheid Aanbestedeing? Zie T&C Nee?? Bedrijfsvoeringsorganisatie met eigen rph: Nieuw. Is in de maak (ingediend op 3 april van dit jaar. Kamerstukken II 33 597). Behoefte gegroeid voor samenwerkingsvorm zonder zware bestuursstructuur, maar wel met eigen rechtspersoonlijkheid zodat in het maatschappelijke verkeer kan worden opgetreden. Alleen maar acceptabel voor bevoegdheden waar weinig beleid in zit in het kader van de berdrijfsvoering, Denk aan personeel, informatievoorziening, organisatie, financiën, communicatie en huisvesting (PIOFACH). En voorbeelden van uitvoeringstaken, belastingaanslagen, invordering, groenvoorziening, afvalinzameling, gemeentereiniging, leerlingenvervoer en uitvoeren van de leerplichtwet. Hoe hier precies gegaan kan worden is nog niet helemaal duidelijk. Wel duidelijk is een collegeregeling. Slechts een laag van bestuur. Centrumgemeente: bevoegdheden zijn gemandateerd en kan die dus namens andere uitoefenen (kan trouwens ook een provincie of waterschap een meedoen) De lichte regeling is gewoon een overeenkomst, om af te spreken hoe men met zaken van gemeenschappelijk belang wenst om te gaan

Vormen van samenwerking Ad. 2. Privaatrechtelijke constructies Geen bevoegdhedenoverdracht, alleen “doe- taken” Door instelling van rechtspersonen Vennootschap (NV, BV, CV) Vereniging Stichting Bijv. afvalverwerking, openbaar vervoer, maar ook de voorbereiding van of uitvoering van bestuursbesluiten in de vorm van ‘shared services’

Toepassing op samenwerkingsverbanden Bij beide vormen van samenwerking: Voortdurende spanning met democratie-eis Aanvang samenwerkingsverband cruciaal moment Publiek- of privaatrechtelijke constructie maakt uit

Toepassing op samenwerkingsverbanden aandachtspunten WGR-constructies Uitgangspunt ‘verlengd lokaal bestuur’, maar wel nadere regeling nodig (art. 16 e.v. WGR) > steeds inlichtingen en verantwoordingsplicht Verschil raadsregeling, collegeregeling, burgemeestersregeling? Niet qua verantwoording, wel qua ontslag Raad kan sturen: college heeft toestemming nodig Financiële aspecten van ‘verbonden partijen’ moeten in de afzonderlijke begrotingen van de deelnemers terugkomen

Toepassing op samenwerkingsverbanden privaatrechtelijke constructies College beslist over aangaan art. 160 Gemeentewet (wel voorhang raad) Actieve aansturing vooraf ter regeling van allerlei zaken in statuten, o.a. over goedkeuring, besluiten, begroting, informatievoorziening Voor overige vooral politieke druk als instrument Rekenkamer alleen bevoegd bij participatie van meer dan 50% aandelen TWEEWEGENLEER? Voorkeur voor publiekrecht maar privaatrecht zeker niet verboden

Toezicht: Goedkeuring, Schorsing en Vernietiging Spanning tussen lokale autonomie en het nationaal belang. Preventief toezicht: goedkeuring Repressief toezicht: vernietiging Artikel 132 Grondwet: 2. De wet regelt het toezicht op deze besturen. 3. Besluiten van deze besturen kunnen slechts aan voorafgaand toezicht worden onderworpen in bij of krachtens de wet te bepalen gevallen. 4. Vernietiging van besluiten van deze besturen kan alleen geschieden bij koninklijk besluit wegens strijd met het recht of het algemeen belang. (…)

Vernietigingsrecht Wat kan worden vernietigd? Elk besluit en elke niet-schriftelijke beslissing gericht op enig rechtsgevolg afkomstig van het gemeentebestuur (268 Gem.w.) Wie vernietigt? De Kroon bij koninklijk besluit, op voordracht van de minister die het aangaat. Vernietiging strekt zich uit tot alle rechtsgevolgen waarop het was gericht. (10:42 Awb) Na vernietiging neemt het gemeentebestuur een nieuw besluit waarbij met het koninklijk besluit rekening wordt gehouden (281 Gem.w.) Rechtsbescherming? Rechtstreeks ABRvS