Verslag over de ervaringen van het werken met ‘proeftuinen’ Van toeschouwer tot (mede)speler Leo Eestermans, beleidsadviseur Mei 2009

Luisteren naar mensen, so what? - Burgers ernstig nemen en naar hen luisteren - Het ene onveiligheidsgevoel is het andere niet - Ongelijke geografische spreiding vraag om een aanpak op maat - Onveiligheid: ieders zaak, ieders taak - Veiligheid: maatschappelijk verschijnsel en fundamenteel recht voor ieder een - 34 luisterprocessen - 9 rondetafelgesprekken projecten aangediend na oproep - 10 projecten geselecteerd: - geografische verdeling - verschillende thema’s Leo Eestermans, beleidsadviseur

Inhoud  Karakteristieken van de projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen Van toeschouwer tot (mede)speler Werken met proeftuinen Leo Eestermans, beleidsadviseur

Karakteristieken van de projecten Karakteristieken van de projecten: – Vertrekken vanuit een bestaande toestand. – Kleinschalige projecten. Zoektocht naar: – Inbedding in de organisatie. – Verhogen van de interne en externe participatie. – Aanwenden van vernieuwende methode en technieken. Leo Eestermans, beleidsadviseur  Karakteristieken van de projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen

Projecten in een oogopslag PlaatsRegieThemaMethoden & technieken Amay Gemeentelijke preventiedienst Opstarten van een veiligheidsoverleg. Buurtschouw. Raadplegingen via de gemeentelijke adviesraad voor criminaliteitspreventie (conseil des Aînés). Antwerpen Bedrijfseenheid Integrale Veiligheid Verhogen van de kwaliteit van de leefomgeving. Stadsdeal. Bedelen van toepasselijke participatiehulpmiddelen. Organisatie van gezellige ontmoetingsmomenten. Brussel Preventiedienst van de stad Brussel Beheer van de publieke ruimte en verbeteren van de levenskwaliteit. Buurtschouw. Lokale veiligheidsdiagnostiek. Buurtgesprekken - gespreksgroepen. Sociale bemiddeling. Charleroi Directie van de veiligheidspreventie Bemiddelen bij jongerenoverlast. Buurtschouw. Straatbemiddeling (Méduc). Geel Preventiedienst Uitwerken van een integraal en geïntegreerd veiligheidsbeleid. (Her)activeren van de Adviesraad voor Criminaliteitspreventie. La Louvière OCMW Verbeteren van de samenleving in wijken en buurten. Buurtschouw. Gespreksgroepen. Uitwisseling van (goede) praktijken (o.a. bewonerscollectief van Lille). Lokeren Dienst integrale veiligheid Versterken van sociale cohesie in probleembuurten en werken aan het herstellen van het veiligheidsbeleven in de wijk. Oprichten van meldpunten en deze operationeel houden. Ontmoetingsmomenten en activiteiten organiseren Maasmechelen Dienst integrale veiligheid Stimuleren van het herstelgericht omgaan met conflicten waar jongeren tijdens hun vrije tijd in betrokken zijn. Bemiddelingsmethode gebaseerd op 6 fases: conflictdetectie - selectie en toekenning – conflictafbakening – onderhandelingsfase – besluitvorming - uitvoering herstelactie. Moeskroen Lokale Politie - preventiedienst Veilig en gezellig feesten. Buurtgesprekken - Bevragingen in ‘wijkcafés’ - Lokale veiligheidsdiagnostiek - Uitwisseling van (goede) praktijken (o.a. ‘defi brestois’ en ‘horecacoaching in Brugge) - Preventiecampagne doormiddel van télé-communicatie - Gemeentelijke adviesraad - Pleinanimatie tijdens de zomermaanden. Riemst WelzijnsdienstHet ‘hanggedrag’ van jong- volwassenen kanaliseren door hen ‘lummelhoeken’ aan te bieden. Werken met jongeren en de buurtbewoners in hun eigen leefwereld. Ondersteuning en aanmoediging door het College van Burgemeester en Schepenen. In samenwerking met de jongeren en buurtbewoners ontwerpen en inrichten van de ‘lummelhoeken’. Ondersteuning en facilitering van initiatieven van jongeren en bewoners op basis van goede afspraken.  Karakteristieken projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen

Antwerpen Thema: De kwaliteit van de leefomgeving verhogen door initiatieven op vier domeinen: veilige, nette, herstelde en gezellige buurt. Doelgroep: Bewoners van een samenhangende buurt van een 800-tal gezinnen. Doelstellingen: – Bewoners stimuleren tot het opnemen van eigen verantwoordelijkheid; – Dienstverlening van de stad aan de burgers extra in de verf zetten; – Diensten dichter bij de bewoners brengen. Realisaties: – Stelsmatig is het aantal actiegebieden uitgebreid tot 28 acties in 2008 uitgevoerd in 20 buurten; – Verbeterde samenwerking met verschillende stedelijke diensten Leo Eestermans, beleidsadviseur  Karakteristieken van de projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen

Antwerpen Succesfactoren Samenwerkingbereidheid van alle actoren door hun: Betrokkenheid Bereidheid Bekwaamheid Regievoering : door het groot aantal betrokken actoren is een sterke en nauwgezette regie noodzakelijk. Positief karakter van de acties : Bereikt door het luisteren en het uitdenken van acties op maat van de noden van de buurt. Aangaan van nieuwe uitdagingen : Bijkomende actiegebieden Voortdurende vernieuwingswil en –drang van de projectgroep Leo Eestermans, beleidsadviseur  Karakteristieken van de projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen

Antwerpen Stadsdeal Service actie plan (sap) Toezicht actie plan (tap) Communicatie actie plan (cap) Beloningsstrategie Bedelen van een toepasselijk gebruiksvoorwerp (borstel, emmer, blik) wanneer aan de actie wordt geparticipeerd. Gezellig afsluitmoment: Maatwerk Aangepast aan de lokale wensen en mogelijkheden In de vorm van: fototentoonstelling, filmvoorstelling over het verloop van de actieweek. Leo Eestermans, beleidsadviseur  Karakteristieken van de projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen

Geel Leo Eestermans, beleidsadviseur Thema: Uitwerken van een integraal en geïntegreerd veiligheidsbeleid. Doelgroep: De bevolking van de stad Geel. Doelstellingen: – Maatschappelijke veiligheid integreren in het strategisch beleidsplan. – Diensten laten samenwerken rond maatschappelijke veiligheid. – Transparante communicatie zodat ervaring, kennis en investeringen worden versterkt. – De bevolking betrekken bij het verder uitwerken van de strategische en operationele doelen van het veiligheidsbeleid. Realisaties: – Reeds uitgevoerd: – Voorbereiding: interviews met sleutelfiguren en informatievergaderingen. – Bevragen van de beleidsthema’s in focusgroepen. – Bepalen van strategische en operationele doelen. – Heropstarten van de stedelijke preventieraad.  Karakteristieken van de projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen

Geel Informeren: via het stedelijk informatieblad. Adviseren en consulteren: Brainstormsessies door focusgroepen, waarbij ingegaan wordt op de: aandachtspunten voor het beleid; mogelijke verbeterpunten; sterke punten van het bestaande beleid. Delegeren: Het uitwerken van een integraal en geïntegreerd veiligheidsbeleid wordt voorbereid door de adviesraad voor criminaliteitspreventie. Het stadsbestuur geeft, op basis van deze werkzaamheden, het veiligheidsbeleid gestalte.  Karakteristieken van de projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen Leo Eestermans, beleidsadviseur

Lokeren Thema: Versterken van de sociale cohesie in probleembuurten en werken aan het herstellen van het veiligheidsbeleven in de wijk. Doelgroep: Buurtbewoners van buurten met een negatief stigma, waar ontevredenheid heerst op verschillende dimensies van de maatschappelijke veiligheid. Doelstellingen: – Strategisch doel: aanpak van wreveltoestanden en over last in de buurt. – Tactische doelen: – Herstellen van het veiligheidsbeleven in de wijken. – Versterken van de sociale cohesie & contrôle. – Operationele doelen: – Meldpunt oprichten en operationeel houden. – Ontmoetingsmomenten organiseren. Realisaties: – Meldpunten zijn opgericht en er worden regelmatig ontmoetingsmomenten ingericht. – Individuele hulpvragen en escalerende bezorgdheden worden opgevangen en concreet aangepakt.  Karakteristieken van de projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen Leo Eestermans, beleidsadviseur

Lokeren Adviseren en consulteren: Uitbouwen van regelmatige contactmomenten door de Dienst Integrale Veiligheid in samenwerking met de wijkinspecteurs van de lokale politie.. Coproduceren: Organiseren van activiteiten. Hierbij wordt gewerkt met verschillende vrijwilligers uit de buurt die de verantwoordelijkheid rond het buurtgebeuren dragen.  Karakteristieken van de projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen Leo Eestermans, beleidsadviseur

Maasmechelen Thema: Bumperproject Stimuleren van het herstelgericht omgaan met conflicten. Doelgroep: Jongeren die tijdens hun vrije tijd het onderwerp worden van een conflict, waarbij ze schade hebben toegebracht. Doelstellingen: – Korte termijn doel: Conflicten, die zich voordoen binnen het domein ‘vrije tijd van kinderen en jongeren’, op een herstelgerichte wijze oplossen. – Langetermijn doel: – Mentaliteitswijziging bij de wijkbewoners nastreven = bewustmaking dat ze zelf een rol kunnen en moeten spelen. – Via deze aanpak werken aan de sociale binden en vaardigheden van de jongeren. Realisaties: – Er is een draaiboek uitgewerkt om deze methode toe te passen. – Op basis van de ervaringen is een cursus uitgewerkt om de veldwerkers te vormen.  Karakteristieken van de projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen Leo Eestermans, beleidsadviseur

Maasmechelen Het is één methode naast (vele) anderen. Twee elementen zijn van groot belang voor het toepassen van deze methode: Vrijwilligheid van het aanbod; Neutraliteit van de bemiddelaar-procesbegeleider. De bemiddelingsmethode bestaat uit 6 fases: Conflictdetectie Selectie en toekenning van de dossiers Conflictafbakening Onderhandelingsfase Besluitvorming Uitvoering van de herstelactie.  Karakteristieken van de projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen Leo Eestermans, beleidsadviseur

Riemst Thema: Lummelhoeken ‘Hanggedrag kanaliseren door de jongeren ‘lummelhoeken’ aan te bieden. Doelgroep: Het project richt zich zowel naar de niet georganiseerde jongeren als naar de buurtbewoners. Doelstellingen: – Creëren van respect tussen de jongeren, de buurtbewoners en de gemeentelijke overheid. – Ter beschikking stellen van een ‘eigen’ plek waar jongeren elkaar kunnen vinden. – Jongeren en buurtbewoners bewegen tot het neleven van de regelgeving. Realisaties: – Op drie plaatsen zijn lummelhoeken opgericht. – Er is een aantoonbare vermindering van de overlast en respect tussen jongeren en de buurtbewoners. – Jongeren zijn gemotiveerd tot het zelf opnemen van verantwoordelijkheden en nemen nu zelf initiatieven waarbij ze de ondersteuning en facilitering door het gemeentebestuur vragen. – Politiek draagvlak is in dit project zeer duidelijk en positief nadrukkelijk aanwezig. – Er is een duidelijk engagement om het project te verbreden en te verdiepen. Hiervoor is een strategische stuurgroep en operationele werkgroep opgericht.  Karakteristieken van de projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen Leo Eestermans, beleidsadviseur

Riemst Informeren, consulteren en adviseren: Opzoeken van jongeren en de buurtbewoners in hun eigen leefwereld. Delegeren: Het College van Burgemeester en Schepenen en de Gemeenteraad steunen unaniem de werking en moedigen de partners aan om ‘lummelhoeken’ op te richten waar nodig. Coproductie: De gemeentelijke technische dienst en de jongeren ontwerpen de ‘lummelhoek’ en richten hem daarna samen op. Ondersteunen en faciliteren: De gemeentelijke overheid verklaart zich bereid om initiatieven van de jongeren en de buurtbewoners, op basis van goede afspraken, verder te ondersteunen en te faciliteren.  Karakteristieken van de projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen Leo Eestermans, beleidsadviseur

Overheid met een visie en grote luisterbereidheid… Begon kleinschalig… Vertrekt van (kleine) successen… Maken gebruik van ‘de kleren van de keizer’… Professionals met daadkracht … Samenwerkingsbereidheid bij de partners… Het project ‘genereert energie’… Riemst Waarom blijkt het project succesvol?  Karakteristieken van de projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen Leo Eestermans, beleidsadviseur

Conclusies Evaluatie op basis van de uitgangspunten: Burgers ernstig nemen en naar hen luisteren. Het ene onveiligheidsfenomeen is het andere niet. Een ongelijke georgrafische spreiding vraag om een aanpak op maat. Onveiligheid is ieders zaak, ook ieders taak. Een algemeen maatschappelijk verschijnsel en een fundamenteel recht voor iedereen. √ vrij goed gerealiseerd  Karakteristieken van de projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen Leo Eestermans, beleidsadviseur

Kritieke succesfactoren: Duidelijk afgebakende visie over veiligheid- en leefbaarheid bij zowel politiek, ambtelijke diensten en politiediensten. Wil om het politieke discours om te zetten in een streven naar een integrale en geïntegreerde benadering van het veiligheids- en leefbaarheidsbeleid.. Besef bij alle actoren dat deze problematiek niet alleen door de overheid / politie moet aangepakt worden. Aanwezigheid van een regisseur met daadkracht. Mogelijkheid tot het doorbreken van ‘schutten’ tussen de verschillende diensten. Aanwezigheid van de noodzakelijke middelen (mensen, materieel, materiaal en geld). Borging van de kennis, zodat wegvallen van de ‘dragers’ van het project niet hypotheceren. Ondersteuning door externe specialisten. Conclusies  Karakteristieken van de projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen Leo Eestermans, beleidsadviseur

Bezin eer je begint! Schat de consequenties van uw beslissingen in op basis van een risicoanalyse. Zorg eerst voor een gedragen visie over de opzet van een veiligheids- en leefbaarheidsproject! Doe dit voor alle niveau’s: politiek, management, uitvoerders en bevolking. Luister naar alle actoren! Wat zijn hun verwachtingen? Wat hebben ze te bieden? Zorg voor draagvlak! Overtuig u ervan dat alle actoren bereid zijn om op een positieve wijze aan het project mee te werken. Zorg voor een win-winsituatie voor alle actoren. Een participatieve werking steunt op respect en gelijkwaardigheid. Duidt een regisseur aan met een duidelijk mandaat en met daadkracht! Leg deze verantwoordelijkheid zo hoog mogelijk in de organisatie. Werk met een duidelijk plan, waarbij doelen meetbaar zijn! Bepaal de doelen SMART en zorg dat ze ondubbelzinnig zijn. Leg de verantwoordelijkheden en bevoegdheden vast. Ga na of alle partners met het plan akkoord zijn en bereid zijn om het uit te voeren. Leg op voorhand de evaluatiemomenten vast. Het kernwoord is COMMUNICATIE! Zorg zowel voor een duidelijke interne, als voor een extern communicatieplan. Geef steeds feedback, ook wanneer iets niet gerealiseerd wordt. Mislukken is geen schande, niet beginnen is een enorm verlies! Leerpunten en aanbevelingen Kerngedacht: D O E N !  Karakteristieken van de projecten  Projecten in een oogopslag  Antwerpen  Geel  Lokeren  Maasmechelen  Riemst  Conclusies  Aanbevelingen Leo Eestermans, beleidsadviseur

Wil je meer weten ? Het boekje ‘Burgers en veiligheid – samen de leefbaarheid en veiligheid in de buurt verhogen’ bevat: Beschrijving van de proeftuinen; 12 sleutelvragen en (uiteraard) antwoorden; 10 gebruikte methoden en technieken; 28 aanbevelingen. Website Website met een onderdeel ‘participatiebeleid’. Leo Eestermans, beleidsadviseur