HAN Faculteit Educatie

Jos Brink, Cyrilla van der Donk en Piet-Hein van de Ven Professionalisering van lerarenopleiders, onderzoekers, schooldocenten en studenten Een casus van actieonderzoek van het ILS en een VMBO–school in een onderwijsvernieuwingsproject Jos Brink, Cyrilla van der Donk en Piet-Hein van de Ven Onderzoeksgoep Drs. Jos Brink Drs. Cyrilla van der Donk Drs.Truus Hermans Fer Hooghuis Dr. Piet-Hein van de Ven Drs. Corien Vuurman Velon 2007

Programma Het algemene kader Een definitie van actieonderzoek De school Problematiseren in de school Activititeiten Resultaten ILS Betrokkenheid van studenten Discussie

Het algemene kader Trends in het voortgezet onderwijs Een actieve en zelfstandig lerende leerling Integratie van schoolvakken Nieuwe docentrollen Meer verantwoordelijkheid voor de scholen bij het opleiden van docenten Dieptepilots voor opleidingsscholen en academische scholen

Een definitie van actieonderzoek Actieonderzoek is onderzoek dat start bij problemen die geformuleerd zijn door schooldocenten. Deze docenten zijn en blijven probleemeigenaar. Actieonderzoek veronderstelt cycli van probleemdefinitie, analyse, verkenning en uitproberen van oplossingen, evaluatie en revisie. Actieonderzoek is gebaseerd op het systematisch verzamelen van gegevens en op het uitvoeren van een analyse die vertrekt vanuit theoretische concepten.

De school Een school voor VMBO Doelen van het onderwijsinnovatieproject: Modernisering van het onderwijs, bijvoorbeeld de ontwikkeling van meer zelfstandig leren van leerlingen Het aanbieden van keuzemogelijkheden aan leerlingen De leerlingen meer verantwoordeijkheid laten dragen Het realiseren van meer samenhang tussen de vakken Een kloof tussen de doelen en de (waargenomen) deskundigheid van de docenten Een kloof tussen de ambities van het management en de ambities van de docenten

Problematiseren in de school Activiteiten Vergaderingen met de schoolleiding Deelname aan projectgroepen Observaties en interviews Participerende observaties (betrokkenheid van studenten) Feedbacksessies

Problematiseren in de school Resultaten Actieonderzoek bleek een effectief instrument om de relatie tussen de praktijk en de ambities van de docenten en het management te bepalen. De sociale component van het leerproces bleek absent. Data die betrekking hebben op ervaringen van leerlingen bleken een krachtig reflectiemiddel te zijn voor docenten en management.

ILS Introductie van competentiegericht onderwijs Versterking van werkplekleren In de reflectieve leerlijn was het focus te zeer gericht op de eigen ervaringen van de student In het programma was te weinig aandacht voor een systematische verzameling en analyse van data. Introductie van actieonderzoek als een krachtig middel voor reflectie en professionalisering

Betrokkenheid van studenten Activiteiten (1) ILS studenten (en de lerarenopleiders en onderzoekers) hadden drie hoofdtaken tijdens de projectweek: een logboek bijhouden (voor reflectiedoeleinden) (helpen bij) de begeleiding van kleine groepjes leerlingen informatie verzamelen over één bepaalde leerling door observaties, interviews, leerlingproducten en leerlingverslagen. Dit zou de basis vormen van een leerlingportret.

Betrokkenheid van studenten Activiteiten (2) Alle studenten hebben een verslag van hun activiteiten geschreven. Alle studenten zijn geïnterviewd door leden van de onderzoeksgroep over wat zij hebben geleerd. De onderzoekers hebben een verslag geschreven voor de school dat gebaseerd was op zowel interviews en observaties als op de verslagen van de studenten.

Betrokkenheid van studenten Resultaten Studenten hebben aangegeven dat zij fundamenteel anders zijn gaan denken over vmbo-leerlingen Studenten hebben geleerd de leerlingen als individuele persoonlijkheden te beschouwen Studenten hebben veel geleerd over hun eigen opvattingen over wat goed onderwijs is Studenten zouden meer vertrouwen moeten krijgen van de lerarenopleiders en in het verlengde daarvan meer verantwoordelijkheid Actieonderzoek was een krachtig instrument voor de professionele ontwikkeling van de betrokken studenten

Vervolgactiviteiten ILS lerarenopleiders, onderzoekers en studenten zullen deelnemen in de ontwikkeling, realisatie en evaluatie van onderwijsvernieuwingsprojecten. Het focus zal gericht zijn op het leren van de leerlingen in de relatie tot de professionele ontwikkeling van docenten. Meer in het algemeen zal participerend onderzoek deel uit gaan maken van werkplekleren. De studentverslagen zullen worden gebruikt als feedback voor het ILS (monitoring).

Discussie: hoe kunnen we actieonderzoek integreren in ons curriculum? Recept Stapsgewijs