MER forum 19 mei 2005 1 Voorafgaande bedenkingen

1 MER forum 19 mei 2005 Tijdsverlies als ontheffing niet toegestaan wordt vermits procedures niet geïntegreerd zijn (‘ik ken ook iemand die niet zal kunnen lachen’) Je legt zeer zware druk op MER-college : ‘niet significantie wordt het exclusieve doel ifv bekomen ontheffing’ (“ik zal zelf ook niet kunnen lachen”) De oude verdenking ‘rechter die betaald is door partij’ wordt terug aangewakkerd Eerste resultaatsverbintenissen steken de kop op (zelf overheidsopdrachten) De MER-cel om de tuin leiden met wat kwetsbaarheids- kaarten en wat huis-tuin-en-keukenregels wordt de nieuwe uitdaging (een diepgaand onderzoek is immers niet de bedoeling) (‘de MER-cel zal ook al niet kunnen lachen’) Risico’s en problemen : een karikatuur

1 MER forum 19 mei 2005 Het afleveren van een mini-MER om de volle procedure te ontlopen als nieuwe ‘onweerstaanbare drang’ Zolang maar enigszins geloofwaardig is dat de effecten ‘niet significant’ zijn moet dat volgens de wet kunnen … Is ‘aantonen dat een MER geen nieuwe inzichten zal leveren bovenop deze in het OD’ voldoende voor ontheffing ? De ultieme legitimatie van voorstudies (plan-MER-achtige dingen, omgevingsstudies, BBT, … Als het kind een naam heeft, kan je ernaar verwijzen) Significantie bijzonder rekbaar begrip. Wat is niet significant : - beneden de norm ? -> volmaken van de norm - geen verandering tov referentie -> quasi alles is significant - quid algemene duurzaamheidsbeginselen : standstill, zorgplicht, .. Dit zal interpretatiekaders vragen en veel ervaring Risico’s en problemen : een karikatuur

1 MER forum 19 mei 2005 Veel effectgroepen laten zich niet vangen in ‘een kwets-baarheidskaart en een rekenregeltje’ Geen inspraak zoals bij kennisgeving (vanuit het tijdspad geredeneerd : gelukkig maar) -> je kent als overheid de locale gevoeligheden niet Wat als later beroepen toch mogelijk belangrijke effecten aan het licht brengen -> vooralsnog MER of post-factum- depanneer-studies ? Risico op schending openbare inspraak ? Raad v States ? (‘Ook de burger zal niet kunnen lachen’) Projectverderzetting leidt nooit tot zelfde effectbeoordeling Referentiesituatie verandert / Geijkte referentiesituatie (Natura 2000) / Autonome ontwikkelingen anders / Cumulatie verandert / Nieuwe toetsingskaders … Risico’s en problemen : een karikatuur

1 MER forum 19 mei 2005 Zal project voldoende exact omschreven worden ? (voort- schrijdend inzicht, evaluerend ontwerpen, … is er niet bij) Alternatieven ter sprake of niet ? Kunnen milderende maatregelen voldoende worden uitge- werkt om die niet-significantie te bereiken ? Compensaties kunnen sowieso niet (in strijd met niet-significantiebeginsel) Vindt de vergunningverlener wat hij nodig heeft ? Die wordt overigens niet vermeldt in het ‘advieslijstje’ Vraagt die alsnog ‘geluidsstudies, omgevingsrapporten, …) Passende beoordeling, Watertoets, … moet er in anders riskeer je dat die later wel tot significantie besluiten / PB moet in MER (art 36 ND) -> dan zit je wel met bindende adviezen toe aan andere ‘competente autoriteiten’ Risico’s en problemen : een karikatuur

1 MER forum 19 mei 2005 Gaat nu over ‘inhoudelijke appreciatie’ (beoordeling van de significantie) daar waar het vroeger duidelijk minder ging over inhoudelijke appreciatie : Richtlijnen : methodiek, volledigheid (alternatieven, …) Procesbegeleiding Conformiteitsonderzoek : conformiteit met richtlijnen, volledigheid, ‘dichtrijden’ van onduidelijkheden, … Uitdrukkelijke motiveringsplicht … Externe druk vergroot duidelijk (van boven, van opzij en van onder) Beperken van de administratieve beroepsmogelijkheden vergroot gewoonlijk kans op gerechtelijke procedures Wordt karikatuur nachtmerrie voor MER-cel ?

1 MER forum 19 mei 2005 Informeel vooroverleg - de toegang kan sterk worden ontmoedigd - slaagkans zal tussen de regels wel blijken - er kan aangegeven wordt wat kan, mag en moet - er kan samen worden ‘gezocht’ Adviesvragen : - de MER-cel staat er niet alleen voor - let op voor ongelijkheid tss provincies - betrek de vergunningverlener erbij (voor hem doen we het) Karikatuur blijft hopelijk grotendeels fictie

MER forum 19 mei 2005 2 Aanzet tot oplossing

2 MER forum 19 mei 2005 Ontheffingsdossier verruimen richting mini-MER is geen oplossing - risico dat er geen echte MER’s meer gemaakt worden - geen openbare inspraak - … Beide procedures samen bewandelen om voordelen te com- bineren, minstens om tijd te winnen (indien geen ontheffing) : - tegen administratieve vereenvoudiging - onzin Aanzet van oplossing

2 MER forum 19 mei 2005 Kennisgevingsdossier gebruiken, niet alleen i.f.v. scoping (gebeurt dit nu reeds voldoende ?) maar ook i.f.v. screening Stelling : screening = scoping in meest doorgedreven vorm Screening en scoping onnodig (zelfs onwenselijk) gesplitst Er zijn pertinente voordelen : - openbare inspraak / rechtszekerheid (heroverweging op vraag van andere betrokkenen) - tegensprekelijk debat op ‘overlegvergadering richtlijnen’ (informele stap) samen (MER-cel, ambtenaren, deskundigen) beslissing voorbereiden - niet-significantie is niet langer een voorwaarde het ‘alles-of-niets-gevoel’ is voor ons allen (MER-college, initiatiefnemer, MER-cel en ambtenaren) weg Ook alle negatieve aspecten die met die alles-of-niets verbonden waren zijn we kwijt - als ‘ontheffing’ mislukt, kan je onmiddellijk verder met een ‘gescoped’ MER (bvb slechts enkele effectgroepen) - de mini-MER bestaat terug (daar is toch niets vies aan ?) Aanzet tot oplossing

2 MER forum 19 mei 2005 MIDDELLANGE TERMIJN hele titel over ‘ontheffing’ schrappen - administratieve vereenvoudiging (‘Regering zal lachen’) - kennisgeving nog sterker bevestigen in zijn rol van scoping en screening KORTE TERMIJN Enerzijds : Nieuwe wetgeving verandert men niet - Anderzijds : evaluatie uitdrukkelijk aangekondigd op KT Staat ons iets juridisch in de weg om met het ‘gebruik van de kennisgeving met het oog op ontheffing’ reeds te experimenteren ? Geval tot geval met MER-cel in vooroverleg bespreken welke piste men bewandelt (geëngageerde vergunningverlener denkt misschien graag mee) Aanzet tot oplossing

Praktijkgeval : ‘Verderzetting zandwinning te Bierbeek’ MER forum 19 mei 2005 3 Praktijkgeval : ‘Verderzetting zandwinning te Bierbeek’

3 MER forum 19 mei 2005 Bestaande zandgroeve uitgebaat door 2 exploitanten naast elkaar Gewestplan oppervlakte ontginningsgebied 20 ha : - Reeds enkele ha (6,5 ha) ontgonnen in verleden - Enkele ha (2,5 ha) in ontginning ca 11 ha fysich ontginbaar, waarvan : 4,5 ha niet economisch ontginbaar - 6,5 ha gepland voor ontginning (aanvraag) Zandontginning in leemstreek (heuvelkop) Ontginning op quasi ambachtelijke wijze : cumulatief 25 vrachtwagens per dag) Heraanvulling met locale gronden (infrastructuurwerken) voldoend aan bestemmingstype landbouw (vnl leem) Herstructurering op oorspronkelijk maaiveld voor landbouw Project ‘Verderzetting zandwinning te Bierbeek’

3 Project ‘Verderzetting zandwinning te Bierbeek’ MER forum 19 mei 2005 Project ‘Verderzetting zandwinning te Bierbeek’

3 MER forum 19 mei 2005 Vroeger : 10. Graverijen, groeven, uitgravingen van de industriële win- ning van zand, grind, klei, e.d., met een totale voor winning bestemde oppervlakte van meer dan 10 ha (ongeacht inter- pretatie MER-plichtig) Nu : Bijlage 1 : Steengroeven en dagbouwmijnen, met inbegrip van ontginningen van oppervlaktedelfstoffen of grind, met een terreinoppervlakte van meer dan 10 hectare => NVT (6,5 ha nog te ontginnen). Bovendien gaat het hier over de oppervlakte per ontginner) Bijlage 2 : Ontginningen in gebieden die volgens de plannen van aanleg of ruimtelijke uitvoeringsplannen bestemd zijn om oppervlaktedelfstoffen of grind te ontginnen en die een ontgin- bare oppervlakte hebben van 10 ha of meer. => WVT (gebied = 20 ha / niet ontgonnen = 11 ha) Toetsing aan de MER-plicht

3 We kiezen resoluut voor ontheffingsprocedure : MER forum 19 mei 2005 We kiezen resoluut voor ontheffingsprocedure : Lopende ontginning : er bestaan goede referentiebeelden over ontginning (o.a. geen klachten) en herstructurering (volledig landschapsherstel) die niet-significantie kunnen aantonen De activiteit is ambachtelijk en kleinschalig De omgeving is niet kwetsbaar voor de relevante effectgroe- pen (DOSSIER NOG NIET INGEDIEND) vooroverleg met MER-cel Keuze voor ontheffingsprocedure

3 MER forum 19 mei 2005 Kleinschaligheid is belangrijk. Als dezelfde groeve ontgon- nen wordt aan 250 vrachtwagens/dag zijn er wel significante effecten (verkeer) Volledige heraanvulling is belangrijk, zoniet blijvende land-schapsaantasting, verhoogde grondwaterkwetsbaarheid, … Kenmerken van de ontsluiting zijn belangrijk om tot niet- significantie te besluiten Voldoende kaarten, figuren, cijfers (capaciteiten, ritmes, …) Projectbeschrijving belangrijk

3 Beknopter dan kennisgeving & MER MER forum 19 mei 2005 Beknopter dan kennisgeving & MER - geen generiek beleid dat niet vertaald kan worden (bvb geen toelichting bij oppervlaktedelfstoffendecreet, …) 1e Matrixoverzicht geeft in 1 zin aan dat bepaalde aspec- ten niet van toepassing zijn (beschermingszones natuur & landschap, bodemsaneringsdecreet, …) 2e Matrixoverzicht geeft in 1 zin compatibiliteit weer met ge- neriek en gebiedsgericht beleid (gewestplan = ontginningsge- bied nabestemming landbouw / ….) 3e Matrixoverzicht geeft zo kort mogelijk het toetsingskader weer te hanteren bij het effectenonderzoek (toepasselijke geluidsnormen, grondwaterbescherming, …) Alles onmiddellijk vertaald naar de projectsituatie -> Daarom geplaatst na de projectbeschrijving We gaan er dus vanuit dat document voor ‘ingewijden’ bedoeld is en niet elke wet moet uitgelegd worden Juridisch - en beleidskader erg beknopt

3 MER forum 19 mei 2005 Beknopte uitwerking van alle disciplines leidt tot niet-significantie-beoordeling BODEM : grondverzet volledig genormeerd / MM bodem- bescherming WATER : volledig droge ontginning / geen oppervlaktewaters in omgeving / infiltratiekarakteristiek wijzigt niet significant / via opvulling (vnl leemgronden) wordt beschermende laag terug aangebracht / tijdens verhoogde kwetsbaarheid geen landbouw & voorkoming GELUID : ambulante metingen omgevingsgeluid : gedo- mineerd door E40, bronmeting tijdens activiteit (nieuwe) laad- schop / mobiele zeef / overdrachtberekening MM : afscherming door verlaagd te werken / omkasting FAUNA FLORA = terreinonderzoek : geen waardevolle natuur / geen verdroging (geen emissie & geen kwetsbare natuur), geen geluidsverstoring (geen significante emissie & geen kwetsbare natuur), … Beknopt disciplineonderzoek

3 MER forum 19 mei 2005 LANDSCHAP : tijdelijke ingreep / na herstructurering voor- malige ontginning niet waarneembaar / geen belangrijke erfgoedwaarden (enkel open-field-landschap Brabants plateau) / MM archeologisch vooronderzoek MENS : verkeer : voorstel minst hinderlijke afvoerroute via industrie- terrein / verkeersvolume niet significant / geen veiligheids- problemen verwacht Hinder : teelaarde stapelen in berm -> activiteit niet zichtbaar / geen geluidsverstoring / MM stof-of slijkhinder Beknopt disciplineonderzoek

3 MER forum 19 mei 2005 De milderende maatregelen waaronder de beoordeling ‘niet-significant” worden gedaan, zijn belangrijk en wor- den duidelijk weergegeven. Beoordeeld project = project incl MM Dit project incl MM wordt op eind rapport hernomen (t.b.v. vergunningsverlener) Slot : project incl Milderende maatregelen

visiemomenten april 2005 4 Praktijkgeval “ontbossing & industriële ontwikkeling temidden van de haven”

4 Voormalig industrieterrein te midden van de rechteroever- MER forum 19 mei 2005 Voormalig industrieterrein te midden van de rechteroever- haven (ca 30 ha) in zeehavengebied Inmiddels deels spontaan verbost (15 j oud) (ca 10 ha) Havenbedrijf wenst te ontwikkelen voor concessionering -> inbreidingsproject !!! Bodemsanering nagenoeg afgerond (buiten voorwerp MER) Project ‘ontbossing & industriële ontwikkeling temidden van de haven’

4 MER forum 19 mei 2005 Project ‘ontbossing & industriële ontwikkeling temidden van de haven’

4 MER forum 19 mei 2005 Vroeger : ontbossing > 3 ha (ontbossing zoals bedoeld in bosdecreet) Nu : bijlage 2 : ° Ontbossing met het oog op de omschakeling naar een ander bodemgebruik voorzover de oppervlakte 3 ha of meer bedraagt en voorzover artikel 87 van het Bosdecreet niet van toepassing is. Toetsing aan de MER-plicht

4 MER forum 19 mei 2005 We kiezen resoluut voor een kennisgevingsprocedure. Er zijn wel degelijk significante effecten (fauna flora, landschap), maar we gaan er van uit dat een inbreidingsproject in de ha- ven niet gevoelig ligt en passende compensaties worden voorzien (ecologische infrastr., boscompensatie, …) Uitwerking : - bodem, water, verkeer, geluid & lucht : beknopt - fauna en flora & landschap iets uitvoeriger Ambitie : Bekomen ontheffing (verder onderzoek zal redelijkerwijze geen nieuwe gegevens opleveren) Indien geen ontheffing : zware scoping DOSSIER INGEDIEND (toen ontheffing nog niet bestond) Ambitie : scoping & korte doorlooptijd Keuze voor kennisgevingsprocedure

4 MER forum 19 mei 2005 Project omvat uiteraard niet alleen ontbossing (reden van MER-plicht) maar eveneens : bouwrijp maken, openbare infrastructuur & concessionering - aanleg ‘logistieke’ bedrijvigheid exploitatie ‘logistieke’ bedrijvigheid Enkel ‘overheidsoptreden’ is gekend (ontbossing, wegenis en riolering). Particulier initiatief niet gekend (grootte, exacte bedrijvigheid, …) -> werkhypothese (belangrijk voor emissies geluid, sanitair afvalwater, terreinverharding, verkeer, lucht) Redelijk wat worst-case-hypothesen -------------------------------- Volledig juridisch en beleidsmatig kader (cfr MER) o.a. ifv openbare inspraak Wat betekenen deze bepalingen voor dit project ? Uitvoerige projectbeschrijving & juridisch en beleidsmatig kader

4 MER forum 19 mei 2005 BODEM : korte beschrijving lopende sanering / maatre- gelen voorkomen bodemverontreiniging / grondbalans WATER : volledige uitwerking berging hemelwater (verordening) / voorstel zuivering sanitair afvalwater (geen industriële lozingen / ontvangend oppervlaktewater GELUID : 3 ambulante metingen rond terrein : slechte geluidskwaliteit / niet-significantie obv ingeschat LAeq- niveau exploitatie / wijziging geluidsdruk tgv drukker verkeer verwaarloosbaar (relatief beschouwd) LUCHT: SOx, NOx, SOx, VOS, CO obv statistieken meetstations / bijdrageberekening gebouwenverwar- ming (hypothese) & verkeer (hypothese) VERKEER : ontsluitingswijze (Luithagen) en –capaciteit hypothese vrachtverkeer, hypothese personenverkeer Aanbevelingen verkeersveiligheid / aanbeveling spoorontslui- ting ifv modal shift CONCLUSIES : steeds NIET SIGNIFICANT Beperkt uitgewerkte disciplines

4 MER forum 19 mei 2005 FAUNA EN FLORA Leefgebied bosvogeltje (orchidee) : ecologie weinig gekend : expertenmeeting : 2-sporenbeleid : - leefgebied uitgesloten + MM om verdroging tegen te gaan - migratie naar restgebieden (ecologische infrastructuur) handje helpen BOSCOMPENSATIE Begroting van de compensatie Schets van een samenwerking Haven-Bos en Groen – NGO Zoekzones voor compensatie met ‘ecologische en land- schappelijke meerwaarde’ bosgordel Antwerpen, stadsbos Antwerpen, stadsrandbos Antwerpen Diepgaander uitgewerkte disciplines

4 RESULTAAT : Geen ontheffing : bestond nog niet MER forum 19 mei 2005 RESULTAAT : Geen ontheffing : bestond nog niet Scoping : slechts matig gelukt : toch verdergaande info gevraagd (nog geen ervaring met kennisgeving ifv scoping) - Korte doorlooptijd : slechts matig gelukt : ontwerptekst- bespreking vervangen door ‘rondzending’ rapport CONCLUSIE : - vooroverleg zeker zinvol, - screening en scoping trachten te combineren in kennis- geving Diepgaander uitgewerkte disciplines