Actualisering van de richtlijnenboeken inzake milieueffectrapportering Richtlijnenboek Bodem, Water, Fauna & Flora Presentatie Forum MER-deskundigen

discipline Fauna en Flora Richtlijnenboek discipline Fauna en Flora Presentatie Forum MER-deskundigen

Actualisatie RLB: aanpak Actualisatie in 4 fasen Sturing door cel MER en stuurgroep Fase 1: Knelpuntenonderzoek Subfase 1: toetsing gevalstudies Subfase 2: actuele kennis inzake effectvoorspelling Subfase 3: onderzoekssturende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden Subfase 4: analyse bestaande RLB Presentatie Forum MER-deskundigen

Actualisatie RLB: aanpak Fase 2: Voorstel van aanpak voor actualisatie Fase 3: Ontwerp geactualiseerde RLB Fase 4: Opstellen definitieve geactualiseerde RLB Overleg met cel MER en stuurgroep na verschillende fases. Presentatie Forum MER-deskundigen

Actualisatie RLB: sturing Stuurgroep: cel MER, AMINAL: afd. Land, Afd. Water, afd. Natuur, afd. Bos en groen, afd. Milieuvergunningen, AROHM afd. M&L, afd. stedebouwkundige vergunningen, VLM, VMM, OVAM, UNIZO, MMIS, ANRE, IN/IBW, SERV Leden stuurgroep: vertegenwoordigen visie administratie Visie geïntegreerd in de definitieve RLB’s Overleg: voorstelling documenten, behandelen opmerkingen Presentatie Forum MER-deskundigen

Actualisatie RLB Fauna en Flora: sturing Belangrijkste onderwerpen behandeld in stuurgroep Visualisatie Bepaling perimeter onderzoeksgebied Ingreep-effecten-matrices Opdeling effectgroepen Informele overlegmomenten Bruikbare expertsystemen en modellen Passende beoordeling … Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Ten geleide Identiek in alle nieuwe RLB’s Wat is MER ? Verwijzing naar MER/VR decreet Waarom actualisatie richtlijnen ? Decretaal bepaald Nieuwe inzichten Veranderende wetgeving Aanpak actualisatie Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Ten geleide Doel en doelgroep Verdere opvolging Richtlijnenboek: “levend” document Leeswijzer: beknopte inhoud per hoofdstuk Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Benaderingswijze Definitie Fauna en Flora: De discipline 'fauna en flora' omvat de studie van flora, fauna, vegetatie en de overige, ecologisch relevante aspecten van het studiegebied. Ook de studie van de historische ecologie komt in deze discipline aan bod. Definitie van cruciale termen Organismen, populatie, levensgemeenschappen, diversiteit, biotoop, ecosysteem, habitat, gunstige staat van instandhouding, ecologische infrastructuur, … Definitie van gebiedsafbakening Studiegebied, aandachtsgebied, projectgebied Definitie van de effectbenadering Effectgerichte benadering Kwetsbaarheidsbenadering Ecosysteembenadering Directe effecten 1e orde-effecten Hogere orde-effecten Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Benaderingswijze Belangrijkste effectgroepen Fauna en Flora: biotoopverlies versnippering en barrière-effecten bodemverstoring verstoring van fysische structuurkenmerken van waterlopen verzuring vermesting en eutrofiëring verstoring van het watersysteem rustverstoring vergiftiging Standaardstramien opbouw van een F&F-hoofdstuk Presentatie Forum MER-deskundigen

Presentatie Forum MER-deskundigen Fauna en Flora: Onderzoekssturende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden Inleiding Inhoud MER: wettelijk bepaald door MER/VR-decreet Verschillende bijkomende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden die inhoud MER beïnvloeden Per randvoorwaarde: Wat ?  Beknopte toelichting Relevantie in een MER Informatiebron Blijvende actualisatie noodzakelijk Informatiebronnen voor meest recente geg. Presentatie Forum MER-deskundigen

Presentatie Forum MER-deskundigen Fauna en Flora: Onderzoekssturende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden Randvoorwaarden: Natuurwetgeving Natuurrichtplannen Natuurreservaten Vogelbescherming Beschermde dieren en planten SBZ-V of -H Ramsargebieden … Wetgeving ruimtelijke ordening Gewestplan Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Ruimtelijke Uitvoeringsplannen (RUP’s) Presentatie Forum MER-deskundigen

Presentatie Forum MER-deskundigen Fauna en Flora: onderzoekssturende juridische en beleidsmatige randvoorwaarden Randvoorwaarden: Bosdecreet Decreet erfgoedlandschappen Decreet Integraal Waterbeheer / Kaderrichtlijn Water Vlarem II Beleidsmatige aspecten RSV, PRS, GRS, … GRUP’s, PRUP’s, RUP’s, … (deel)bekkenbeheersplannen, GNOP’s, PNOP’s beheersplannen van WBE’s, MBP’s stiltegebieden, grensoverschrijdende initiatieven (bv. grensparken, …), … Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna & Flora: informatiebronnen Basisinformatiebronnen Waarderingskaarten Biologische Waarderingskaart Natuurgerichte Bodembedekkingkaart Kwetsbaarheidskaarten Waterloop-structuurkenmerkenkaarten (EWW) Boskartering Databases Florabank Register Flora Vlaanderen Vlavedat Databank autochtone bomen en struiken Natuurgebieden-databank V.I.S. Natuurindicatoren Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna & Flora: informatiebronnen Basisinformatiebronnen Naslagwerken Ecotopen van Vlaanderen Vlaamse natuurtypen Rode lijsten Atlassen Atlas van de flora van Vlaanderen Vissen en macro-invertebraten Amfibieën en reptielen Vogels Zoogdieren Invertebraten Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna & Flora: informatiebronnen Overige informatiebronnen Nood aan MER-gerelateerd wetenschappelijk onderzoek Niet-standaardonderzoek Inventarisaties van lokale natuurverenigingen GNOP’s Oudere MER’s Inventarisaties van privé-personen Informatie uit juridische en beleidsdocumenten Actualisatie van bronnenlijst Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Karakterisering effectgroepen Inleiding Indeling in effectgroepen Tabel: veel voorkomende ingrepen bij MER-plichtig project  welke effectgroepen worden beïnvloed Per effectgroep Beknopte uitleg Mogelijke effecten Relatie met andere effectgroepen Opbouw van een ingreep-effectenschema voor de discipline Fauna en Flora Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Karakterisering effectgroepen Ecotoop- en biotoopverlies en -winst het wijzigen van ecotopen en biotopen (en soorten) door het ruimtebeslag van een bepaalde activiteit. Het kan hierbij gaan om tijdelijk verlies/winst (bv. vegetatieverlies bij aanleg van een werfweg), permanent verlies (bv. het asfalteren van een weg), permanente winst (bv. inrichten overloopgebied, natuurontwikkelingsgebied, …). Versnippering en barrière het verdelen van het leefgebied van planten- en diersoorten in kleinere eenheden die worden gescheiden door ongeschikte gebieden. Bodemverstoring alle effecten die het gevolg zijn van (ir)reversibele veranderingen van de fysische bodemkarakteristieken. Waterloop-structuurverstoring alle verstoringen aan de fysische structuurkenmerken van waterlopen als gevolg van vergraven van oevers, kruisen of verleggen van beken, grachten, waterlopen, … Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Karakterisering effectgroepen Verstoring van de waterhuishouding alle milieueffecten die voortvloeien uit een antropogeen veroorzaakte (grond)waterstandswijziging Verzuring alle nadelige effecten op de bodem, oppervlaktewater, vegetatie, fauna, … die het gevolg zijn van de neerslag van zuurvormende stoffen (SO2, NOx, NH3 en hun afgeleide producten). Rustverstoring alle effecten die de natuurlijke activiteiten van populaties van dieren door een menselijke ingreep verstoren (b.v. lawaai, luchtverontreiniging, lichtverstoring, …) Vermesting de toename van de hoeveelheid voedingsstoffen (nutriënten) in de bodem, het grondwater en het oppervlaktewater, die een ontregeling van ecologische processen tot gevolg heeft. Vergiftiging alle negatieve effecten als gevolg van 'milieuvreemde stoffen'. Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Afbakening studiegebied Inleiding: Definities verschillende delen van het studiegebied: studiegebied, projectgebied, aandachtsgebied Afbakening = dynamisch proces Scoping fase Aanwezigheid van bijzondere (natuur)bestemmingen Aanwezigheid van zeldzame planten en dieren Aanwezigheid van kwetsbare en waardevolle gebieden Verantwoording en kaartweergave afbakening Actualisatie gegevens en belang terreininventarisatie (BWK-actualisatie, fauna, waterloopstructuurkwaliteit, …) Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Referentiesituatie Inleiding: Referentiesituatie: basis voor effectvoorspelling en –beoordeling Meestal: actuele of zeer recente situatie Soms: gewijzigde situatie of gewenste situatie Beschrijving referentiesituatie Algemeen Toestand gebied d.m.v. relevante fauna&flora-eigenschappen Niet alle mogelijke fauna&flora-aspecten zijn nodig Beschrijving ontwikkelingsscenario’s Vaststelling of inschatting ? Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Referentiesituatie Beschrijving referentiesituatie Methodiek Geheel gebied – deelgebied(en) Kwalitatief – kwantitatief Gebruik bestaande bronnen: bronvermelding belangrijk Bijkomend onderzoek Als bestaande info niet toereikend is Als bestaande info geen correcte weergave is van recente situatie Als de aard van de activiteit het vereist Weergave Tekstueel Grafisch Duidelijk Legende Bronvermelding Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Referentiesituatie Beschrijving referentiesituatie Flora Vegetatie Hoe vegetatie karakteriseren ? BWK-typologie Hoe vegetaties typeren ? Wanneer inventariseren ? Hoe inventarisatiegegevens opslaan ? Hogere flora Achterhalen milieukarakteristieken Lagere flora Korstmossen, mossen, schimmels: soms Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Referentiesituatie Beschrijving referentiesituatie Fauna Zoöfauna Avifauna (!) Reptielen Amfibieën Vissen Macro-invertebraten Overige invertebraten Andere elementen referentiesituatie Structuurkwaliteit en structuurdiversiteit Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Referentiesituatie Waardering van de referentiesituatie Algemeen Criteria BWK-waardering Criteria soortwaardering Criteria populatiewaardering Criteria ecotoop- en biotoopwaardering Criteria ecosysteemwaardering Criteria waardering waterlopen Andere criteria Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Referentiesituatie In kaart brengen van de referentiesituatie Basisvereisten opmaak kaartmateriaal Algemeen Geactualiseerde BWK Vegetatie- en natuurtypekaart Soortenkaart Waterloopstructuurkwaliteitskaarten Habitatkaarten Kwetsbaarheidskaarten Knelpuntenkaarten / potentiekaarten Indicatorkaarten (bv. freatofytenkaarten) Andere kaarten Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Referentiesituatie Potenties Criteria voor bepalen potenties Potenties i.f.v. flora Potenties i.f.v. fauna Ontwikkelingsscenario’s Autonome ontwikkeling Gestuurde ontwikkeling Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Analyse geplande situatie Waarom een expertsysteem / meerwaarden en tekortkomingen ? Expertsystemen inzake effectvoorspelling Specialistische expertsystemen Vlaams onderzoek ecohydrologische expertsystemen ITORS-Vl 1.0 NICHE-Vlaanderen ValleiBos 1.0 DURAVEG Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Analyse geplande situatie Praktische expertsystemen WAFLO ICHORS CML Andere expertsystemen DISPERS LARCH-expertsysteem LEAST-COST-modelling PODYRAS EMOE … Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Analyse geplande situatie Inleiding Doel: wijziging in fauna&flora-toestand bepalen en beoordelen Welke zijn de verwachte effecten tijdens projectfasen + waar ? Welke processen spelen rol in de effecten? Welke effectvoorspellingstechnieken zijn beschikbaar ? Hoe wijzigingen in F&F-toestand beoordelen? Indien mogelijk: kwantitatief, anders kwalitatief Weergave: tekstueel en op kaart Gebruik van modellen: aandacht voor Is er een meerwaarde ? Welk model ? Welke inputparameters noodzakelijk ? Welke leemten ? Hoe omgaan met resultaten ? Effectbeoordeling Expertenoordeel Kwantitatief: normen en richtcijfers hanteren Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Analyse geplande situatie Overlopen effectgroepen – effecten Kwalitatieve effectvoorspelling: bepaling kans op voorkomen van effect op basis van de huidige toestand van fauna en flora Kwantitatieve effectvoorspelling: berekenen van grootte van eventueel effect Modelmatige effectvoorspelling: modelleren van eventuele effecten Effectbeoordeling: hoe effect beoordelen, aandachtspunten, eventueel normen Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Analyse geplande situatie Effectvoorspelling: voorbeeld “inrichten overstromingsgebied” Kwalitatieve effectvoorspelling: impact effect overstroming (a.d.h.v. bv. NOG-ROG-kaarten) op flora, rekening houdend met de overstromingstolerantie van de planten en de eutrofiegraad (expertenoordeel) Kwantitatieve effectvoorspelling: aangeven wijziging oppervlakte van bepaalde vegetatiepatronen a.d.h.v. verwacht overstromingsareaal (disc. Water) Modelmatige effectvoorspelling: ecohydrologische modellering Effectbeoordeling: gebaseerd op bestaande, toekomstige en verwachte natuurwaarden Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Analyse geplande situatie Directe effectgroepen Ecotoop- en biotoopverlies en -winst Versnippering en barrière-effecten Bodemverstoring Waterloop-structuurverstoring Indirecte, 1e orde-effectgroepen Verstoring waterhuishouding Verzuring Rustverstoring Vermesting Vergiftiging Ingreep-gericht <-> fase-gericht Uitvoeren van de natuurtoets Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Gegevensoverdracht Gegevensoverdracht van en naar Bodem Water Monumenten en Landschappen Mens Geluid en Trillingen andere disciplines Doorstroomschema Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Beoordeling geplande situatie Eindoordeel Fauna en Flora Synthese van effectvoorspelling en –beoordeling Oordeel  invoer voor andere disciplines Methodieken voor beoordeling Expertenoordeel Multi-criteria-analyse Beoordeling alternatieven Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Milderende maatregelen Waar in het MER ? Kwantitatief of kwalitatief bespreken Statuut Detailniveau en visualisatie Codes van goede praktijk Effecten van mildering bespreken Types en voorbeelden van milderende maatregelen Niet-haalbare milderende maatregelen Post-evaluatie Wie mildert ? Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Passende beoordeling Europa, Natuurdecreet en de ‘Passende beoordeling’ Specifieke terminologie bij de ‘Passende beoordeling’ Basisinformatie t.b.v. de ‘Passende beoordeling’ Documenten Websteks Te volgen stappen bij uitvoeren ‘Passende beoordeling’ Analyse referentiesituatie Effectenonderzoek en -beoordeling Integratie van de ‘Passende beoordeling’ in het MER Kennisgeving MER-richtlijnen MER Het zgn. ‘EU-invulformulier’ Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna en Flora: Leemten in de kennis Ontbreken basisgegevens inzake het project Ontbreken methodologische aspecten Ontbreken basisinformatie voorkomende soorten Ontbreken ecologische kennis voorkomende soorten Aangeven welke de consequenties hiervan zijn voor effectvoorspelling en -beoordeling Presentatie Forum MER-deskundigen

Fauna & Flora: Monitoring Opstarten van een post-evaluatieprogramma Waarom monitoren Wat monitoren Wanneer monitoren Types monitoring monitoring in functie van natuurbeheer minimale monitoring standaardmonitoring monitoring in functie van de verwachte effecten monitoring tijdens de uitvoering van de werken Andere monitoringsaspecten Wie zal monitoren ? Presentatie Forum MER-deskundigen