De strijd tegen dak- en thuisloosheid Prof. dr. Koen Hermans Projectleider Armoede en Welzijn LUCAS / Onderzoeksgroep Sociaal Werk KU Leuven 1

Opbouw presentatie Definitie van dakloosheid en thuisloosheid Strategieën om dak- en thuisloosheid aan te pakken Thuisloosheid op ‘platteland’: nood aan specifieke aanpak?

Dak- en thuisloosheid hoog op (Europese) beleidsagenda European Consensus conference on homelessness (december 2010) Een nationale/regionale strategie ter bestrijding van dak- en thuisloosheid Vijf doelstellingen om dak- en thuisloosheid aan te pakken Onderbouwing van de strategie met gegevensverzameling over dak- en thuisloosheid (vraag- en aanbod) Monitoren van resultaten van het gevoerde beleid

Europese doelstellingen Niemand mag genoodzaakt zijn om tegen zijn wil op straat te moeten overnachten bij gebrek aan opvang die aangepast is aan zijn situatie Niemand mag genoodzaakt zijn om langer dan nodig te moeten verblijven in de opvang bij gebrek aan doorstroommogelijkheid naar (begeleid) wonen Niemand mag uit een instelling ontslagen worden zonder voldoende nazorg en een oplossing voor zijn woonsituatie Niemand mag uit huis worden gezet bij gebrek aan begeleidings- en herhuisvestingsmogelijkheden Niemand die jongvolwassen wordt of is mag thuisloos worden als gevolg van de overgang naar volwassenheid.

Definitie(s) van dak- en thuisloosheid Wettelijke OCMW-definitie van dakloosheid: de persoon die niet over een eigen woongelegenheid beschikt, die niet de middelen heeft om daar op eigen krachten voor te zorgen en daardoor geen verblijfplaats heeft, of die tijdelijk in een tehuis verblijft in afwachting dat hem een eigen woongelegenheid ter beschikking wordt gesteld CAW-definitie van thuisloosheid: een persoon zonder permanente woonst, werk en/of bestaansmiddelen een combinatie van persoonlijk, relationele en maatschappelijke kwetsbaarheid, geen bindingen van betekenis op deze drie domeinen (ontankering)

European Typology of homelessness and housing exclusion Europese ETHOS: ruime definitie van thuisloosheid en uitsluiting op de huisvestingsmarkt Vier categorieën: Dakloosheid Thuisloosheid Onzekere huisvesting Onaangepaste huisvesting Cijfermateriaal in Vlaanderen?

Triggers van dakloosheid Verlies van werk Schorsing van uitkering Huurachterstand met uithuiszetting als mogelijk gevolg Verlaten van instelling Verlaten van gevangenis Verlaten van het ouderlijk huis Beëindiging verblijf in opvang Intra-familiaal geweld

Thuislozenzorg: aparte sector of op kruispunt van sectoren? Thuisloosheid als armoedeprobleem: OCMW Thuisloosheid als huisvestingsprobleem Lokaal woonbeleid : toegankelijkheid van huisvestingsmarkt Preventie van verlies van woonst Thuisloosheid als opvangprobleem: Noodopvang: CAW, OCMW, lokale besturen Tijdelijke opvang: CAW, OCMW Thuisloosheid als GGZ-probleem: Uitstroom uit instellingen Psychiatrische thuiszorg Artikel 107 Drughulpverlening  Nood aan gecoördineerde aanpak via strategie en netwerkaanpak

Onze definitie bepaalt mede de aanpak Schotland: rechtenbenadering Recht op huisvesting moet door lokale overheid gegarandeerd worden Via aanbod van huisvesting of via woonbegeleiding bij vinden van huisvesting Nederland: GGZ-benadering Sterke betrokkenheid van GGZ-actoren zorgcoördinatie Finland : housing first van chronische daklozen Woongelegenheid ipv residentiële opvangcentra

Voorkomen van instroom: preventie van uithuiszetting Aantal uithuiszettingen op jaarbasis: volgens VVSG meer dan 12.000 Groeiende evidentie dat preventie van uithuiszetting werkt en ‘kosteneffectief’ is Bij eerste signalen van huurachterstand of overlast : Eerste signalen serieus nemen Specifieke expertise : pro-actief en aanklampend handelen Samenwerking tussen welzijnsactoren (CAW en OCMW) Quid privé-markt ?

Versnellen van uitstroom ‘Housing-first’ benaderingen Tegengaan van ‘instititutionalisering’ Huisvesting als stabiliserende factor Huisvesting primeert, maar in combinatie met begeleiding Reactie tegen woonladder Doelgroep: chronisch daklozen met multi-problematiek of ook ruimer? Begeleiding: louter keuze van cliënt of ook vorm van voorwaardelijkheid

Instellingsverlaters: wat werkt? Nood aan betere samenwerking tussen residentiële en ambulante voorzieningen GGZ-hervorming Artikel 107: mobiele teams als kans Doelgroep van personen met chronische problematiek Nood aan integrale aanpak Overgang naar volwassenheid als problematische fase: Overgang naar volwassenhulp Personen met ‘zwak sociaal netwerk’ Groeiende groep jonge leefloners: een ander label maar zelfde groep? Hier is nog heel wat winst te boeken !

Structurele oplossingen mogen niet vergeten worden Betaalbaar wonen: Huurtoelage als instrument ter bestrijding van armoede Versnelde toewijzing in sociale huisvesting Samenwerking met SVK Aanpak van leegstaande sociale woningen Alternatieve woonvormen : Samenwonen Solidair wonen

Thuisloosheid in meer landelijke gebieden Dakloosheid als stedelijk fenomeen? ‘vergeten’ in onderzoek Veronderstellingen: Meer onzichtbare dakloosheid Meer vormen van ontoereikende huisvesting Minder uitgebreid en nabij hulpverleningsnetwerk

Aanpak in landelijke gebieden Breng vraag en aanbod in beeld Vraag: verschillende types van thuisloosheid Aanbod: wie doet wat Vertrek van gemeenschappelijke doelstellingen Belang van bovenlokale samenwerking, kennisopbouw en gemeenschappelijke acties Minimale ingrediënten van succesvolle aanpak : Bovenlokale inzet van doorgangswoningen Preventie van uithuiszetting Versterking SVK

Voor info over ons onderzoek www.kuleuven.be/lucas Koen.hermans@med.kuleuven.be