Natuur / Groen en Gezondheid Ronald van Zon Beide termen worden gebruikt voor hetzelfde thema. Ik gebruik Natuur en Gezondheid als Groen en Gezondheid omdat beide begrippen voor hetzelfde thema gebruikt worden (helaas). Met natuur bedoel ik ook groen als groen en de stad en andersom met groen ook natuur. 15 á 20 minuten presentatie en restant halfuur voor vragen.

RvZ 2003 / 2004: Staatbosbeheer 2005: “De Groene Gezonde Stad” 2006 / 2007: Deeladvies 2; Praktijkvoorbeelden en website, Handreikingen voor lokale bestuurders. 2008 / heden Project N&G voor LNV 2005 / heden: Cost E-39: Forests ,Trees, Human Health and Wellbeing; Good Practices, handboek 2009 of 2010 Stad Haarlem actief tav het groen. IVN gids, o.a. Natuur in de Stad Overige producten deeladvies 2: Kennisagenda en beleidsadvies IVN gids: Kijk op www.ivn.nl voor de volgende excursie in Haarlem

Natuur en Gezondheid, Inhoud Kennis- en communicatie project LNV 2008/2009 Onderzoek Praktijk(voorbeelden) Kennismanagement Inhoud van de presentatie Het project waar ik iets meer over ga vertellen heet Natuur en Gezondheid. Wellicht later alleen over Groen en Gezondheid gesproken Kennismanagement aan bod als er voldoende tijd voor is

Kennis- en communicatieproject LNV 2008 – juni 2009 Actorenanalyse Gezondheidssector en Groene Wereld State-of-the-Art onderzoek / literatuur Beschrijvingen Praktijkvoorbeelden 15 -> 30 Workshops Beleidssignalering Advies kennisinfrastructuur Project: Novioconsult, NIVEL, Movisie en Van Zon Advies. Novioconsult heeft projectleiding. Actorenanalyse betreft een overzicht van personen en organisaties die zich met het thema N&G bezig houden of bezig zouden kunnen houden. Door missies, strategieën en doelstellingen te vergelijken. Literatuuroverzicht zal ik later wat meer over vertellen Praktijkvoorbeelden komen ook aan bod Drietal workshops met relevante partijen uit de actorenanalyse betreffende bewegen in het groen, invloed GGD op een gezonde groene leefomgeving in de stad en wijken en groene inrichting zorgomgevingen als bij zorginstelling of ziekenhuis. Wie en wat heb je nodig om relevante Good Practices te optimaliseren / opwaarderen en op te schalen? Beleidssignalering: mede input nieuwe visie LNV op N&G. Door Lorens werkt momenteel om tot die nieuwe visie te komen. Hij zal daar zelf over vertellen Kennismanagement en –infrastructuur: Dan praat je o.a. over kenniscentrum, database met praktijkvoorbeelden, onderzoek beleidsvoorbeelden en actoren, website, nieuwsbrief, RSS feeds. Hun onderlinge samenhang en management. Als er voldoende tijd is zal ik er iets meer over vertellen.

Onderzoek Deeladvies 1: Deel 1 van een tweeluik: verkenning van de stand der wetenschap. Deeladvies 2: kennisagenda: welke kennis verder te ontwikkelen. Kennis- en communicatieproject LNV: State-of- the-Art Literatuur Jolanda Maas NIVEL / RIVM Cost E-39: kennisuitwisseling Europese onderzoekers -> boek met overzicht literatuur en GP’s Overige (niet) Europese landen / niet Nederlands- of Engelstalig. Er zitten hier mensen die veel meer over het onderzoek weten als ik als bv Sjerp. Maar ik zal een overzicht geven. Cost niet alle Europese landen en ook literatuur in andere talen

Deeladvies 1 Directe invloed van natuur op gezondheid Indirecte invloed Indirecte invloed via 5 werkingsmechanismen: Herstel van stress en aandachtmoeheid Stimuleren tot bewegen Vergemakkelijken van sociaal contact Bevorderen van de optimale ontwikkeling van kinderen Mogelijkheden bieden voor persoonlijke ontwikkeling en zingeving Rapport 2004 van de Gezondheidsraad, gepresenteerd tijdens het voorjaarscongres Natuurmonumenten. Evt. enkele zinnen uit het rapport citeren als gevraagd. NB dit gehighlight in het rapport. Directe invloed: bv uitzicht op groen in ziekenhuis van Ulrich bv groen in leefomgeving en gezondheid Conclusie: e.e.a. minder of meer voldoende onderzocht en/of bewezen

Deeladvies 2: kennisagenda Kennisvragen adhv 3 thema’s: Gebruikersgroepen (natuurlijke) Omgeving Bestuurlijke organisatie Enkele vragen: Gezondheidseffecten van diverse natuurlijke interventies. Welk typen omgeving is het meest geschikt voor welke gebruikersgroep? Optimale rolverdeling organisaties.

State-of-the-Art Literatuur Natuur en Gezondheid Wetenschappelijke artikelen, boeken, onderzoeksverslagen, rapporten en dergelijke die na 2004 zijn verschenen Onderdeel LNV project 2008 / 2009 N&G Juni / juli 2009 oplevering Jolanda Maas, NIVEL, nu RIVM Vervolg op / update deeladvies 1 Gezondheidsraad en RMNO Indeling naar werkingsmechanismen als in deeladvies 1 Bij nadere / detail vragen neem contact op met Jolanda en/of publicatie van het rapport.

Inclusiecriteria afgeleid uit de review ‘Kom je buiten spelen’ van Agnes van den Berg. algemene inclusiecriteria: Criteria m.b.t. omgevingsvariabelen criteria m.b.t. tot uitkomsten criteria m.b.t. de onderzoekspopulatie criteria m.b.t. het onderzoeksdesign.

Algemene inclusiecriteria Alleen studies gepubliceerd in de Nederlandse of Engelse taal gepubliceerd na 2004. Alleen artikelen die zijn gepubliceerd in peer reviewed tijdschriften. Rapporten en andere publicaties zijn door de auteurs beoordeeld op methodologische kwaliteit en relevantie.

Overige criteria Omgevingsvariabelen: Natuur, water en virtueel, geen dieren en elementen als licht en geluiden Uitkomsten: betrekking hebbend op één van de mechanismen Onderzoekspopulatie: mensen Onderzoeksdesign: ter beoordeling auteurs Onderzoeksdesign: ter beoordeling auteurs uit rapport Jolanda geconcludeerd

Direct verband tussen Natuur en Gezondheid Het merendeel van de studies vindt een positieve relatie tussen groen en een gezondheidsmaat: Er worden relaties gevonden tussen groen en mortaliteit, obesitas, ADHD bij kinderen en het welzijn van ouderen. e.e.a. letterlijk geciteerd Gezondheidsmaten zijn: mortaliteit, obesitas, ADHD bij kinderen en het welzijn van ouderen

1: Herstel van stress en aandachtsvermoeidheid de psychische voordelen van groen nemen toe als er gebruik wordt gemaakt van rijkere soorten groen Uit twee studies bleek dat de effecten van groen sterker waren als mensen meer gestrest of vermoeid waren geen studies gevonden waarin geen relatie werd gevonden tussen groen in de woonomgeving en herstel van stress en aandachtsvermoeidheid Rijkere soorten groen: toendra en bossen van coniferen roepen meer positieve reacties op dan woestijn en grasland. NB geen….geen

2: Groen en bewegen positieve relatie tussen groen en bewegen voor kinderen In het merendeel van de studies wordt een positief verband gevonden tussen natuur en bewegen in het algemeen. In alle studies die voor dit literatuuroverzicht zijn gevonden worden positieve relaties gevonden tussen esthetiek van de buurt of het toegang hebben tot een groene bestemming en wandelen.

3: Groen en het vergemakkelijken van sociale contacten In beide studies worden aanwijzingen gevonden voor een positieve relatie tussen groen en sociale contacten Daarnaast zijn er enkele studies verschenen die aantonen dat natuur kan bijdragen aan gemeenschapszin en bij kunnen dragen aan het identiteit gevoel. Het betreft hier dus slechts 2 of enkele studies

4: Bevordering van de ontwikkeling van kinderen Agnes van den Berg 2007: iets meer bewijskracht voor een positieve invloed van natuur op het motorisch functioneren van kinderen en hieraan gerelateerde risicofactoren en ziekten zoals lichamelijke inactiviteit en obesitas (de "bewegingsroute"), dan voor een positieve invloed van natuur op het cognitief functioneren van kinderen en hieraan gerelateerde risicofactoren en ziekten zoals impulsief gedrag en ADHD (de "aandachtsroute"). Hier is het overzicht van Agnes in de publicatie: “kom je buiten spelen?” aangehouden. Na en naast overzicht Agnes weinig van toegevoegde waarde. Pas later weer. Letterlijke tekst geciteerd.

5: Groen en het bevorderen van persoonlijke ontwikkeling en zingeving bij volwassenen Er zijn geen studies gevonden (na 2004) die ingaan op de vraag in hoeverre groen de persoonlijke ontwikkeling en zingeving bij volwassenen kan bevorderen. Deeladvies 1: Natuur schept voorwaarden voor zingeving

Praktijkvoorbeelden: Criteria Groen / Natuur voor gezondheid bewust of onbewust ingezet Leidend tot gezondheidswinst, gerapporteerd en/of onderzocht en/of te koppelen aan bestaand onderzoek Binnen- en buitenland Goed beschreven of te beschrijven Na te volgen / op te schalen Preventief en curatief Dekking doelgroep / natuurtype combinaties Good, bad, best practices Wanted: most succesfull BP’s Direct or indirect effect on health (non) commercial BP’s leading to success criteria, do’s and don’t’s

(groene) beweegprogramma’s en projecten in Nederland Activiteiten: Beweegkuur: In ontwikkeling bij NISB Lekker Fit: Het lespakket Lekker Fit bevat theorie- en praktijklessen over een gezonde leefstijl voor kinderen uit groep 3 tot en met 8. Natuursprong: beweegprogramma in de natuur voor kinderen die daar weinig de gelegenheid voor hebben Baanfit: begeleid bewegen en sporten in de natuur Inrichting: Prachtprojecten Amsterdam: enkele betreffen het ontwerp van de ruimte t.b.v. bewegen Speelbossen en speelzones: natuur bestemd voor kinderen om in een natuurlijke omgeving te spelen Dit zijn van de praktijkvoorbeelden enkele betreffende bewegen.

Programma’s / Projecten buitenland Walking the Way to Health, UK: WHI aims to get more people walking in their own communities, especially those who take little exercise or live in areas of poor health (pilot with GP referral) Green Exercise: informal physical activities demonstration projects by Natural England Green Gym, UK: The BTCV Green Gym provides physical activity and benefits to mental well being through gardening and local environmental improvement School BTCV Green Gym: for children who don’t take enough exercise Parcours Vita, Zwitserland: outdoor circuits or tracks with gymnastic equipment (trimbanen)

Walking the Way to Health, enkele feiten > 500 lokale programma’s > 30.000 vrijwilligers voor begeleiding (walk leaders) Sinds 2000 geschat meer dan miljoen mensen aangezet tot meer wandelen Samenwerking met onderzoek (NICE) Kwaliteitssysteem Samenwerking British Heart Foundation en Natural England Pilots verwijzing door huisarts NICE: National institute of Clinical Excellence

Green Gym, enkele feiten > 70 Green Gyms in UK Deelname aanbevolen door lokale gezondheidszorg (9%) Geheel door getrainde vrijwilligers begeleid Gezondheidseffecten geëvalueerd door School of Health and Social Care at Oxford Brookes University: mentale en fysieke gezondheidswinst Identieke opzet in Australië BTCV: vrijwilligersoragnisatie

Parcours Vita, enkele feiten Voor alle leeftijden ontworpen 500 VP’s in Zwitserland Zürich Versicherung is grootste sponsor Lokale organisaties als gemeente en VVV zijn verantwoordelijk voor het onderhoud Verwering en vernieling zijn grootste belemmeringen (elk jaar verdwijnen er enkele en komen er weer enkele bij) Alleen gebruikt als schoon, heel en veilig

Praktijkervaringen (als bv bij “Baanfit”) fysiek komt men beter in zijn vel te zitten (de conditie verbetert) mentaal groeit men door het verkrijgen van nieuwe inzichten (kansen zien in plaats van 'beren') emotioneel wordt men rustiger “Ik merkte, dat ik veel meer energie kreeg en dat mijn geest werd verruimd.” Bronnen zijn de diverse beschrijvingen van beweegprogramma’s

Kansen Bedrijven, organisaties, overheid nemen de toegevoegde waarde van natuur steeds serieuzer dat wat nog niet begeleid gebeurd, gaan begeleiden (grotere effectiviteit) Optimaliseren van de Good Practices Opschalen Bron: beweegprogramma’s

Belemmeringen perceptie gevaren in- en van de natuur Vaag / zacht imago natuur (te) populaire publicaties Geen duurzame financiering (op projectbasis of herhaald subsidie aanvragen) Geen duurzame bezetting door bv afhankelijkheid vrijwilligers Perceptie dat wandelen geen afdoende beweging oplevert (WHI) Onbekendheid met mogelijkheden Bron: beweegprogramma’s

Succesfactoren Voldoende draagkracht bij uitvoerders, gebruikers en bestuurders Duurzame financiering Goed zichtbare- / zichtbaar gemaakte en aansprekende resultaten Concreet en zakelijk in uitvoering en communicatie Concreet en zakelijk ipv vaag

Kennismanagement N&G Kennis koppelen van onderzoek, beleid en praktijk(voorbeelden) Eén centraal punt en tevens verbinden met relevante maatschappelijke thema’s als obesitas, bewegen groen en de stad en organisaties als RIVM, NIVEL, NICIS Proactief kenniscentrum Netwerk (bijeenkomsten), actuele, volledige en toegankelijke website, nieuwsbrief, RSS feeds etc. (Het betreft hier mijn persoonlijke visie / op eigen titel) Proactief kenniscentrum dat naast het verzamelen en structureren van kennisbezoeken aan praktijkvoorbeelden organiseert, kennis actief aanbiedt, publicaties verzorgt,

Kenniscentrum Verzamelen, selecteren, structureren en doelgroeps-gericht aanbieden van kennis en informatie Proactief: naast beantwoorden van vragen ook bezoeken aan praktijkvoorbeelden organiseren, kennis actief aanbieden, publicaties verzorgen etc. Verbinden met andere thema’s en organisaties Mede ontwikkelen van Best Practices Gegevens (data) -> informatie (mbt thema) -> kennis (doelgericht geordende en verwerkte informatie) Andere definitie van kennis is informatie in hoofden van mensen Verbinden is belangrijk want het onderwerp heeft als afzonderlijk / afgezonderd thema te weinig draagkracht terwijl het wel van grote toegevoegde waarde bij maatschappelijke actuele thema’s als jeugd, duurzaamheid en gezondheid.