Fusies bij de overheid: De rol van het politiek primaat Montse Rodríguez Escudero

Politiek primaat Juridische aspecten: wettelijke regeling rechtspraak Stappenplan Rol van en beïnvloedingsmogelijkheden voor de OR Tijdpad en communicatie

Wettelijke regeling Art. 46d lid b WOR: Geen overleg (ex art. 23 lid 2 WOR) over: de publiekrechtelijke vaststelling van publiekrechtelijke taken het beleid terzake van die publiekrechtelijke taken de uitvoering van die publiekrechtelijke taken Tenzij: Voor zover het betreft de gevolgen daarvan voor de in de onderneming werkzame personen

Wettelijke regeling Publiekrechtelijke taken? Een taak bij of krachtens wettelijk voorschrift aan de ondernemer opgedragen Staatsrechtelijke bevoegdheidsverdeling Publiekrechtelijke vaststelling van taken? Democratisch gekozen orgaan Inhoud/aard besluit bepalend => publiekrechtelijke taken Beleid/Uitvoering van die taken? Publiekrechtelijke taak? Besluitvorming in politieke context? (Hoge Raad)

Wettelijke regeling Resumé: Beperking van medezeggenschap: besluiten genomen door democratisch gecontroleerde organen inhoud van besluit is bepalend, niet degene die besluit heeft genomen moet zien op publiekrechtelijke taken

Rechtspraak Visie OK: Aanvankelijk erg OR-vriendelijk; beperkte uitleg Politieke beslissingen met personele gevolgen : adviesplicht Politiek primaat; adviesrecht voor ondervanging van personele gevolgen => OR mag reactie geven op essentie/gehele besluit Visie HR: Ruimere uitleg politiek primaat strikte uitleg uitzondering op politiek primaat

Rechtspraak HR 26 januari 2000, JAR 2000, 30 (Gemeentelijke herindeling Zuid-Holland) Essentie: Interpretatie uitzondering personele gevolgen OK: Besluit tot grenscorrectie valt in zijn geheel onder adviesrecht van de OR HR: Nee. Personele gevolgen: Slechts inherent => geen adviesrecht. Strekt tot regelen van personele gevolgen => wel adviesrecht. Geen mede-ondernemerschap (stelselmatige invloed)

Rechtspraak HR 1 maart 2002, JAR 2002, 116 (Staat/OR Rijksrecherche) Essentie: Interpretatie uitzondering personele gevolgen; democratisch gecontroleerd orgaan OK: Adviesrecht OR i.v.m. personele gevolgen; besluit van orgaan dat op indirecte wijze democratisch wordt gecontroleerd HR: Nee. Ook besluiten van andere democratisch gecontroleerde overheidsorganen; Besluit niet gericht op regelen personele gevolgen; regelen van gezagsverhouding tussen Rijksrecherche en organen die buiten organisatie van Rijksrecherche staan; College van Procureurs-Generaal had besluit genomen tot instelling van een Coördinatiecommissie Rijksrecherche. Die Commissie zou voortaan beslissen of een opsporingsonderzoek zou worden verricht en op welke wijze. Dit zou tot gevolg hebben dat de organisatiestructuur van de Rijksrecherche zou wijzigen (van decentraal naar centraal). Volgens de OR was het besluit adviesplichtig omdat de instelling van de Coördinatiecommissie van de Rijksrecherche ingrijpende gevolgen heeft voor de werkzaamheden van de Unithoofden. De staat vond dat de OR geen adviesrecht had omdat het besluit onder het politiek primaat viel. OK: besluit is adviesplichtig omdat sprake is van personele gevolgen, namelijk een ingrijpende wijziging van de functie en werkzaamheden van de unithoofden. Geen adviesrecht omdat het betreft een besluit van orgaan waarop op indirecte wijze democratische controle plaats vindt.

Rechtspraak HR 20 mei 2005, JAR 2005, 156 (Shared Service Centre HRM) Essentie: Centraliseren salaris- en personeelsadministratie valt onder politiek primaat OK: - Publiekrechtelijke taak: comptabiliteitswet - Structurele herschikking taken/politieke context Personele gevolgen slechts inherent HR: Ministerie overstijgend karakter Verschuiving politieke verantwoordelijkheden In politieke context In deze zaak had het kabinet het besluit genomen tot vorming van een gemeenschappelijk ondersteuningscentrum voor het personeelsbeleid, een zogenaamd Shared Service Center HRM voor diverse ministeries en de belastingdienst. Het besluit omvatte ook de overdracht van de bijbehorende taken door de ministeries aan dit Shared Service Center.

Rechtspraak OK 12 oktober 2012 (De Mirandabad) Essentie: Aard van het besluit is maatgevend voor politiek primaat; geen politieke afweging OK: Niet elk besluit van bestuursorgaan => politiek primaat; geen politieke afweging; belangrijke investering

Gevolgen politiek primaat Geen overleg ex art. 23 lid 2 WOR Geen adviesrecht/instemmingsrecht Uitzondering: personele gevolgen Toch verzoek om advies? Zie voor gevolgen: OK 25 januari 2005, JAR 2005/65 (Drimmelen en OK 9 februari 2012 (Middelburg) Bezinning rol medezeggenschap

Stappenplan Stap 1: Wie heeft het besluit genomen? Orgaan van de ondernemer? Medeondernemer? Stap 2: Betreft het een aangelegenheid die betrekking heeft op een publiekrechtelijke taak? (of het beleid of de uitvoering daarvan?) Vastgelegd in materiële wetgeving? Genomen in politieke context? Ondernemingsoverstijgend Stap 3: Heeft het besluit personele gevolgen? Inherent aan het besluit? Regelt het besluit personele gevolgen?

Beïnvloedingsmogelijkheden *

Beïnvloedingsmogelijkheden Strategische invulling medezeggenschap Voordelen: Verhoging kwaliteit organisatieverandering; Inzet kennis van achterban; Kans op weerstand lager. Probleem: Moment van betrokkenheid Versus: Reactieve handelwijze (achteraf controlerend)

Beïnvloedingsmogelijkheden Personele gevolgen Wettelijke mogelijkheden Praktische / Tactische instrumenten

Ad 1. Personele gevolgen Bepaalt moment betrokkenheid OR Adviesrecht als besluit personele gevolgen regelt Scheiding besluit en personele gevolgen Nadeel: Late betrokkenheid Oplossing: Proactieve houding/kennis van mogelijkheden (2) (3)

Ad 2 Wettelijke mogelijkheden Uit de WOR: De overlegverplichting (23 lid 2 WOR) Het initiatiefrecht (23 lid 3 WOR) De zorgtaak (28 WOR) Het informatierecht (31 WOR) De ondernemingsovereenkomst (32 WOR)

De overlegverplichting De Kans om te onderhandelen!

Ad 2. Wettelijke mogelijkheden De ondernemingsovereenkomst: Artikel 32 WOR Uitbreiding bevoegdheden OR Aanvullende voorschriften toepassing WOR Procedurele afspraken tussen OR en bestuurder Maatwerk! MEER MAG, MINDER NIET Naleving overeenkomst -> art. 36 WOR

Ad 3 Praktische en tactische instrumenten Bepaal de momenten waarop invloed kan worden uitgeoefend Inzicht in de politiek Inzicht in het beleid Inzicht in de besluitvormingsprocessen vb. Besluitvormingsproces bij de Provincie

Ad 3. Praktische en tactische instrumenten Bepaal welke instrumenten kunnen worden ingezet om invloed uit te kunnen oefenen, zoals: Actie met de achterban Spreekrecht bij bijv. gemeenteraad /PS Ongevraagd advies geven Inschakelen vakorganisaties Benaderen politiek Benaderen pers - Eerst eigen rol OR bepalen!

Ad 3. Praktische en tactische instrumenten Verschillende partijen verschillende rollen

Ad 3. Praktische en tactische instrumenten Vaststellen andere partijen In kaart brengen welke partijen bij besluitvorming betrokken zijn; In kaart brengen taken / bevoegdheden /verantwoordelijkheden van deze partijen; De rol / doelen van de OR bepalen.

Voorbeeld RUD vorming Mogelijkheid voor tekst of opsomming. Deze dia kan zo vaak als nodig gedupliceerd worden. Er passen 9 regels op een pagina.

Ad 3. Praktische en tactische instrumenten Eigen rol OR: Na inzicht in andere spelers, eigen rol bepalen Doelen van de OR, prioriteiten, draagvlak Strategie - eigen opstelling (reactief / proactief) - inzet van anderen

Ad 3 Praktische en tactische instrumenten In kaart brengen welke partijen de OR kan benaderen:   Welke partijen getroffen door/ belang bij besluit; Bepaal de belangen van deze partijen; Komen belangen overeenkomen met de belangen van de OR; Over welke middelen beschikken deze partijen? Rekening houden met de politieke context Benader indien wenselijk partijen (let op geheimhouding!)

Ad 3. Praktische en tactische instrumenten Beïnvloeding door (dreigend) conflict Geen positief advies / instemming Juridische procedure bij OK of Kantonrechter Serieuze gesprekspartner

Tijdlijn/communicatieplan Complexe en langdurige processen Veel betrokken partijen Een tijdlijn Een communicatieplan

Vragen? Montse Rodríguez Escudero E: m.rodriguez@declercq.com