Studiedag fixatie en retentiebeleid Carine Vanderbeken Juridisch stafmedewerker Broeders van Liefde Donderdag 25 november 2004 NVKVV afd. Kortrijk

Fixatie binnen de psychiatrie

Wettelijke basis voor fixatie binnen de psychiatrie: Artikel 5 van het Europees verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en fundamentele vrijheden Artikel 12 van de grondwet De wet van 26 juni 1990 betreffende de persoon van de geesteszieke KB van 18 juli 1991 ter uitvoering van de wet van 26 juni 1990 Artikel 422 bis strafwetboek Artikel 1382 BW De wet patiëntenrechten

Artikel 5 van het Europees verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en fundamentele vrijheden. Eenieder heeft het recht op persoonlijke vrijheid en veiligheid. Niemand mag van zijn vrijheid worden beroofd, behalve in de navolgende gevallen en langs wettelijke weg. e) In het geval van rechtmatige gevangenhouding van personen die een besmettelijke ziekte zouden kunnen verspreiden, van geesteszieken, van verslaafden aan alcohol of verdovende middelen of van landlopers.

Artikel 12 van de grondwet De vrijheid van de persoon is gewaarborgd. Niemand kan worden vervolgd dan in de gevallen die de wet bepaalt en in de vorm die zij voorschrijft. Behalve bij ontdekking op heterdaad, kan niemand worden aangehouden dan krachtens een met redenen omkleed bevel van de rechter, dat moet worden betekend bij de aanhouding of uiterlijk binnen de vierentwintig uren.

De wet van 26 juni 1990 betreffende de persoon van de geesteszieke Dwangopname is alleen mogelijk ten aanzien van een geesteszieke, indien zijn toestand zulks vereist , hetzij omdat hij zijn gezondheid en zijn veiligheid ernstig in gevaar brengt, hetzij omdat hij een ernstige bedreiging vormt voor andermans leven of integriteit. De wet stelt dat de zieke tijdens de observatieperiode “ bewaakt, grondig onderzocht en behandeld” wordt. Dwangbehandeling wordt niet in de wet geregeld!

KB van 18 juli 1991 ter uitvoering van de wet van 26 juni 1990 Opstellen van een huishoudelijk reglement waarin de interne beschermingsmaatregelen voor de patiënten worden geregeld en waarin de wijze waarop de rechten van de zieke worden gewaarborgd. Register m.b.t. de isolatie-en observatiekamer. Besluit Er is een duidelijke registratie en documentatie.

Artikel 422 bis strafwetboek Met gevangenisstraf en met geldboete wordt gestraft hij die verzuimt hulp te verlenen of te verschaffen aan iemand die in groot gevaar verkeert, hetzij hij zelf diens toestand heeft vastgesteld, hetzij die toestand hem is beschreven door degenen die zijn hulp inroepen. In noodsituatie moet men dus optreden op basis van artikel 422 bis anders schuldig verzuim.

Artikel 1382 BW Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden. De zorgvuldigheidsnorm van een goede huisvader of van een goede psychiater. Men handelt dus onzorgvuldig wanneer men het ontstaan van de schade kon voorzien en alle normale en redelijke voorzorgsmaatregelen om die te voorkomen niet heeft getroffen.

De wet patiëntenrechten - Art 8 De patiënt heeft het recht om geïnformeerd, voorafgaandelijk en vrij toe te stemmen in iedere tussenkomst van de beroepsbeoefenaar. De patiënt heeft het recht om de toestemming voor een bepaalde tussenkomst in te trekken. De handelingsbekwame patiënt kan schriftelijk zijn toestemming voor een welbepaalde tussenkomst van de beroepsbeoefenaar weigeren. Deze schriftelijke weigering moet worden geëerbiedigd. …

De wet patiëntenrechten - Art 8 (vervolg) Bij een spoedgeval en in het geval er geen duidelijkheid bestaat over de voorafgaandelijke wilsuiting van de patiënt of zijn vertegenwoordiger, gebeurt ieder noodzakelijke tussenkomst van de beroepsbeoefenaar onmiddellijk en in het belang van de gezondheid van de patiënt.

De wet patiëntenrechten - Art 12 In het geval dat de meerderjarige patiënt niet meer handelingsbekwaam is wordt de beslissing genomen door een aantal vertegenwoordigers aangeduid in de wet: aangeduide vertegenwoordiger en feitelijke vertegen-woordiger: echtgenoot, partner, kinderen, ouder, broers en zussen. In het belang van de patiënt en teneinde een bedreiging van diens leven of een ernstige aantasting van diens gezondheid af te wenden kan de beroepsbeoefenaar afwijken van de beslissing van de wettelijke vertegenwoordiger van de patiënt.

Fixatie binnen de ouderenzorg

Wettelijke basis voor fixatie binnen de ouderenzorg: Artikel 5 van het Europees verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en fundamentele vrijheden Artikel 12 van de grondwet Ouderendecreet van 5 maart 1985 KB van 18 juni 1990 lijst met de technische verpleegkundige prestaties en medisch toevertrouwde handelingen Artikel 422 bis strafwetboek Artikel 1382 BW De wet patiëntenrechten

Ouderendecreet van 5 maart 1985 De individuele vrijheid van de bewoners staat centraal!

KB van 18 juni 1990 lijst met de technische verpleegkundige prestaties en medisch toevertrouwde handelingen Prestaties waarvoor geen voorschrift van de arts nodig is 5 fysische beveiliging . Maatregelen ter voorkoming van lichamelijke letsels: fixatiemiddelen, isolatie, beveiliging, toezicht.

De beoefenaars van de verpleegkunde worden door een KB en niet een wet toegelaten vrijheidsbeperkende maatregelen te nemen voor zover deze binnen de beroepsuitoefening vallen. Voorwaarden bij de uitzondering: Toelating om de verpleegkunde uit te oefenen; De verpleegkunde mag enkel beoefend worden door de persoon die hiertoe, via een erkenning, is gemachtigd. Problemen bij fixatie: Vermits de fysische beveiliging een technische verpleegkundige prestatie is, mag deze prestatie niet gedelegeerd worden een verzorgenden (tenzij toepassing van artikel 54 bis of tenzij in de toekomst – door zorgkundigen).

In principe is geen medisch voorschrift noodzakelijk Dit betekent niet dat de verpleegkundige alleen mag optreden. In de praktijk zullen zich twee probleemsituaties kunnen voordoen: Men fixeert niet en de patiënt valt uit zijn bed; Men fixeert wel en de patiënt verhangt zich in zijn bed. Wanneer is het risico nu zo groot dat iemand in zijn vrijheid mag beperkt worden?

Artikel 422 bis strafwetboek Voorwaarden: verzuimen hulp te bieden; het slachtoffer verkeert in groot gevaar; de betrokkene moet zelf de toestand hebben vastgesteld ofwel moet iemand die zijn hulp kwam inroepen hem de toestand hebben beschreven; geen ernstig gevaar voor zichzelf of voor anderen.

Artikel 1382 BW Begrip goede hulpverlener. Bij alle keuzen die de hulpverlener maakt geldt het goed hulpverlenerschap als richtlijn voor het handelen van de hulpverlener. De hulpverlener moet bij zijn werkzaamheden de zorg van een goede hulpverlener in acht nemen en handelt daarbij in overeenstemming met de op hem rustende verantwoordelijk-heid, voortvloeiende uit de voor hulpverleners geldende professionele standaard. …

Artikel 1382 BW (vervolg) Dit houdt in dat de verpleegkundige in een noodsituatie moet overgaan tot fixatie wanneer hij overtuigd is dat deze keuze gemaakt zou worden door ieder andere redelijk bekwame en redelijk handelende vakgenoot in dezelfde omstandigheden.

De wet patiëntenrechten Toepassingsgebied Is van toepassing op de verpleegkundige en niet op de instelling. Een ROB of RVT is niet aansprakelijk zoals een ziekenhuis voor de correcte toepassing van de wet patentenrechten voor de beroepsbeoefenaars die werkzaam zijn binnen de instelling en die niet verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst. Toestemming van de patiënt De opname in een ROB of RVT impliceert niet automatisch dat de patiënt akkoord gaat met alle mogelijke toekomstige behandelingen zoals fixatie en alle ander vormen van beveiliging. …

De wet patiëntenrechten (vervolg) Weigering tot fixatie In principe zou de patiënt of de familie bij de opname een document kunnen afgeven waarin zij verzet aantekenen tegen elke vorm van fixatie. Wilsonbekwame patiënten In geval van fixatie moet de familie in ieder geval hiervan verwittigd worden en hun toestemming worden gevraagd.

Besluit Geen wettelijke omkadering fixatie in ouderenzorg. Processen die niet gebruik bestraffen of schuldig verzuim. Evenveel processen die het misbruik of verkeerd gebruik bestraffen. Opnemen als medische act zoals in bepaalde landen? Registratie en documenteren van de reden van fixatie! Principe goede huisvader en fixatie . Werk aan de winkel!!! nooit fixeren om toezicht te reduceren; fixeren beperken in tijd en steeds toezicht houden; …

Besluit (vervolg) geschreven richtlijnen voor fixeren; richtlijnen voor consent, type van fixatie, akkoord geneesheer en maatregelen voor monitoring.; besluitvormingsprotocol opstellen binnen de instelling. Communicatie met alle betrokken partijen. Gevolgen wet patiëntenrechten moeten bekeken worden. Eindverantwoordelijkheid ligt bij de instellingen.