Praktische overwegingen rondom de schuldpositie Bernard van Ommeren Natasja Georgius 1 | Schuldenpositie FAMO 2011

Veel aandacht voor de schuldenpositie Europese problemen/oplossingen worden vertaald naar locale situatie Bankencrisis leidt tot dure kredieten (opslagen, credit crunch) Grondexploitaties onder druk, aandacht voor aandeel kapitaallasten Aandacht gevraagd voor lasten toekomstige generaties 2 | Schuldenpositie FAMO 2011

Hoeveel schuld ga je als gemeente aan? Zoveel als nodig is Zolang de banken geld uitlenen Zolang toezichthouders akkoord gaan: sluitende meerjarenbegroting en adequaat weerstandsvermogen (onderhoud kapitaalgoederen) Bestuurlijke verantwoording binnen sluitende begroting Gezond verstand, huishoudboekje Waarom niet streven naar maximale schuld (art 12)? Zolang schuld beheersbaar blijft  tekort/groei ≤ schuld 100% BBP Gemeente volledig zelf verantwoordelijk voor hoogte schuld 3 | Schuldenpositie FAMO 2011

Hoe ontwikkelt schuld zich (inter)nationaal? % BBP 2012 tekort 2012 groei LT Schuldquote Bbp = 2 x expl 2012 inflatie China 2% 7% 29% 4% Euro Zone 3,5% 1,5% 233% 2,1% Duitsland 1,2% 2,5% 48% Frankrijk 5,3% 1,8% 294% Nederland 2,3% 128% Italië 3,2% 1% 320% 1,9% VS 7,4% 296% 4 | Schuldenpositie FAMO 2011

Ontwikkeling schuldpositie gemeente Omvang van de schuld wordt bepaald door bestaande schuldpositie en de toekomstige geldstromen Begroting (baten/lasten) -> geldstromen Meerjarige liquiditeitenplanning 5 | Schuldenpositie FAMO 2011

Rentegevoeligheid Ontwikkeling schuldpositie Vrijval leningenportefeuille Renteontwikkeling Te betalen rentelasten 6 | Schuldenpositie FAMO 2011

Vormen van schuld Vlottend passief Langlopende leningen Lange lopende leningen + kortlopende leningen (rentedragende leningen) Vlottend passief -/- vlottend actief (incl. gronden in exploitatie) Vlottend passief -/- vlottend financieel actief Vlottend passief + voorzieningen -/- vlottend financieel actief (netto schuld) 7 | Schuldenpositie FAMO 2011

Welke ratio’s bieden zicht op de schuldpositie? De vermogenspositie, reserves, solvabiliteit, debtratio Het weerstandsvermogen Rente en aflossing / begroting Netto schuld / begroting (exploitatie) Vergelijking met soortgelijke gemeenten Hoe definieer je begroting / exploitatie? 8 | Schuldenpositie FAMO 2011

Overwegingen t.a.v. hoogte schuldposities Schuldenplafond Verkoop gemeentebezit Overhevelen van investeringen naar exploitatie (DBFMO) Andere financieringsbronnen Is de te financieren voorziening wel een publieke taak? De gewenste hoogte van de schuld is bij een gemeente, door haar complexiteit, moeilijk te doorgronden. 9 | Schuldenpositie FAMO 2011

Instrumenten bij netto schuld / exploitatie? Liquiditeitenplanning bij nieuw beleid / investeringen / afwegingen Prioriteren / uitstel van uitgaven / faseren investeringen Installeren schuldplafond Investeringsplafond (vrijvallende kapitaallasten) Het vergroten en versnellen van inkomsten (verdienvermogen) Het zorgen voor een voldoende buffer om tegenslagen op te vangen Alle uitgaande bedragen behoeven goedkeuring, budgetten uniform gekort, herindelen, …. 10 | Schuldenpositie FAMO 2011

Verkoop gemeentebezit Ook in economische goede tijden moeilijk Vastgoed versnipperd binnen organisatie, veel eigen belangen Eerste stap is overzicht verkrijgen van vastgoed/grond Verantwoording en besluitvorming centraliseren Aandacht voor verkooprijpmaken (belanghebbenden erkennen) Combineren van functies Interesseren van kopers door verdienmodellen te realiseren met behoud maatschappelijke functie (borgingsovereenkomst) 11 | Schuldenpositie FAMO 2011

Waarom gemeentelijke complexiteit? Ambtelijke organisatie, veel belanghebbenden, weinig verantwoordelijken College en Raad, beleidsmakers, gedeeltelijk geïnformeerd, veel eilandjes De Raad reageert scherp op incidenten Wet- en regelgeving complex BBV De politieke arena is wispelturig 12 | Schuldenpositie FAMO 2011

Complexe boekhouding Inkomsten gelijk, sluitende begroting, stijgende schulden Kosten geactiveerd door toerekening aan voorraden Investeringen activeren dta voorraden (geen corr achterblijvende opb) Niet afschrijven op voorraden Eventuele afschrijvingen opvangen met (bestemmingsreserves) Kosten geactiveerd door toerekening aan vaste activa Maatschappelijke activa activeren Noodzaak van inzicht in activerings/afschrijvingbeleid en voorzieningen/reserveringsbeleid 13 | Schuldenpositie FAMO 2011

Het belang van een eenduidige methode? Duidelijk voor iedereen, nu en in de toekomst Minder mogelijkheden voor manipulatie Minder discussie en taakstellend Op instrumenten kan worden gestuurd 14 | Schuldenpositie FAMO 2011

Wat is de uitdaging? Probleem definiëren en kwantificeren Probleem op de bestuurlijke agenda krijgen Draagvlak creëren Integrale aanpak van het probleem Realiseren van besluitvorming Doorpakken en uitwerken Monitoren en rapporteren En nu: hoe gaan we dit aanpakken? Wie is probleemeigenaar? 15 | Schuldenpositie FAMO 2011

Hoe aan te pakken? Wat staat er in het coalitieakkoord? Zijn er raadsbesluiten, moties van deze strekking? Zijn er collegebesluiten, andere besluiten? Wat staat er in de begroting en het jaarverslag? Wat zijn de heersende wetenschappelijke opvattingen? Interviews door de gehele gemeente voor draagvlak Is er sprake van een niet voldoende beheerst probleem? Eventueel vaststellen van criterium en terugkoppeling 16 | Schuldenpositie FAMO 2011

Welke vragen o.a. bij interviews voor draagvlak? Welke afwegingen bij investeringen en financiering? Hoe beoordeelt u de gemeentelijke verhoudingen? Welke ratio’s worden gebruikt? Welke mogelijkheden zijn er om schuld terug te brengen? Knellen de financieringslasten in de begroting? Wat verstaat u onder “gezonde” gemeentefinanciën? Is er sprake van voldoende controle over de uitgaven? Oftewel: volstaat akkoord over begroting als sturingselement? Over hoeveel procent van de begroting is sturing door Raad mogelijk? 17 | Schuldenpositie FAMO 2011

Hoe kan taakstelling tot problemen leiden? Taakstelling wordt omzeild door belanghebbenden in gemeente Bezuinigingen worden niet geaccepteerd / tegenwerking Bezuinigingen niet parallel aan schrappen van taken Hoe wordt er gemonitord en gehandhaafd? Kan externe dwang / intern toezicht bijdragen? Kan een beloningsmodel bijdragen? Het realiseren van bezuinigingsdoelstelling levert extra bonus / meer personeel / minder taken op voor afdeling 18 | Schuldenpositie FAMO 2011

Schuldanalyse gemeente De netto schuld dient zich, na specifieke gemeentelijke analyse en normbepaling, tussen de exploitatie en netto schuld 75% ex te bevinden. Schuldanalyse gemeente 19 | Schuldenpositie FAMO 2011

Conclusie Creëren draagvlak ambtelijke organisatie, College en Raad Vaststellen gewenste normen netto schuld/exploitatie, debt ratio (korte en lange termijn) Vaststellen te nemen maatregelen om gewenste niveau ratio’s te bereiken Voor resultaten  zorg voor draagvlak bij al de betrokkenen  pak het probleem integraal aan Nadere info bij BNG Advies info@bngadvies.nl www.bngadvies.nl 070 – 375 08 84 20 | Schuldenpositie FAMO 2011