De eerste minuut van Agnes Kant Lessen uit de Retorica Jaap de Jong Opleiding Nederlandse taal en cultuur Journalistiek en Nieuwe Media Redacteur Onze Taal

Soms gaat het mis

Verleidingstechniek? Oefening baart…

Klassieke retorica Verleiding van publiek in delen van de toespraak Exordium Argumentatio Peroratio

Exordium Attentum parare (aandacht trekken) Belang van onderwerp benadrukken; humor; metafoor; anekdote; citaat; vraag … Benevolum parare (welwillend maken) Benadrukken eigen geloofwaardigheid; complimenteren en bedanken; gemeenschappelijkheid benadrukken; gemeenschappelijke vijand… Docilem parare (begrip mogelijk maken) Kern van de zaak geven; aankondiging hoofdpunten; bruggetje; narratio ...

Agnes Kant (SP) Het was wel even schrikken… [aandacht] Maiden speech als fractievoorzitter [21 juni 2008, Partijraad] Het was wel even schrikken… [aandacht] Bijzonder spijtig dat Jan stopt…. Onder zijn aanvoering… een prestatie van formaat. [prijzen van gezamenlijke held: benevolum] Lof te algemeen [haalt detailniveau van evidentia niet] […] ik Jan van dichtbij meegemaakt [eigen ethos] Trots op onze partij [benevolum richting publiek] Milde aandachtstechniek

Rollenbollende ego’s [VVD Rollenbollende ego’s [VVD! Ethos via ‘wij’: benevolum] Maar matige presentatie. Ik ben bijzonder gemotiveerd om de oppositie tegen dit kabinet te leiden en de strijd voor een solidaire samenleving voort te zetten en te versterken. Graag ga ik samen met jullie die uitdaging aan. Mijn vraag aan jullie is gaan jullie samen met mij die uitdaging aan? [propostio, geen structuuraankondiging]

Slot Slotzin: cirkel naar inleiding: ‘We gaan ertegen aan. Aan de slag!’ [Maar overgeslagen in inleiding: te clichématig?]

Andere eerste minuten 25 nov 2008, Nieuwe Leden Dag “Het zijn bijzondere tijden.” [matige aandachtstrekker] “Het neoliberalisme, het politieke geloof waarin eigenbelang, vermarkting en een kleine overheid de nieuwe norm waren geworden heeft ons de crisis gebracht.” [gaapmoment] En helaas weten we als het tegen gaat zitten wie het water het eerst aan de lippen staan: namelijk zij die onder aan de ladder staan. [beeldend maar ongrammaticaal]

Zeer consistent ook is de kloof met de burgers […] 2005, Partijraad SP “Eén ding moet je dit kabinet nageven: ze zijn zeer consistent. Zeer consistent is het gebrek aan vertrouwen dat dit kabinet opwekt. Gisteren bleek uit de peiling van Nova dat 72% van de bevolking weinig of geen vertrouwen heeft. Zeer consistent ook is de kloof met de burgers […] Consistent is het kabinet ook in zijn arrogantie.” maart 2009, Kamerdebat “Eindelijk, als één van de laatste in Europa, heeft ook het kabinet Balkenende een crisisplan.” [attentum]

Geert Wilders (PVV) over de Miljoenennota 2009, 17 september 2008, Algemene politieke beschouwingen “Mevrouw de Voorzitter, we spreken vandaag over de begroting, over de Miljoenennota 2009, een flut-stuk van het slechtste kabinet ooit. Maar we praten vandaag ook over de staat van ons land. En wie daarnaar kijkt, wordt niet vrolijk.” […] “Misdaad moet veel harder worden aangepakt en bestraft. Niet meer All You need is Love, maar veel vaker Jailhouse Rock.”

Wilders

Mark Rutte (VVD) Mevrouw de voorzitter. Kent u de babywalvis? Als een babywalvis, zo groeit bij Bos en Balkenende de Staat. Gisteren: bam, duizend kilo erbij! Vandaag: bam, duizend kilo erbij! En morgen weer: bam, duizend kilo erbij! De grote vraag van vandaag is: Wouter, waar is ons geld gebleven? [Vraag, metafoor, tricolon, aanspreking, alliteratie, assonantie] Dagobert Bos steekt ruim 25 mld. in zijn eigen zak, terwijl de hardwerkende Nederlander nauwelijks een plusje krijgt.

Attentum parare: Beeldend - Camiel Eurlings “Een niemandsland. Dat is het gemiddelde gevoel dat de spoorzone in de Delftse binnenstad bij de mensen oproept. Een lelijke, kale strook, met als toppunt het spoorviaduct dat de stad doorsnijdt. Achteraf praten is altijd makkelijk, maar het is toch niet de fraaiste oplossing. Het openbaar vervoer gaat letterlijk over de hoofden van mensen heen. Ze ergeren zich eraan, het is een stoorzender.  [...] En ten derde dat het gaat om een spoorlijn op palen nota bene, die gewoon voor heel veel overlast zorgt, tot en met het wcpapier tegen de ramen aan toe.” [09 juli 2008, Delft] Evidentia/het detailniveau

Attentum parare Aandachtstechnieken via: Prikkelende stellingen Vragen Beelden Sprekende details Contrasten Soundbites Anekdote Humor!

Attentum parare: Humor/anekdote - Guusje Ter Horst Een tijdje geleden las ik een krantenkop waarbij ik dacht: het gaat de goede kant op. De krantenkop luidde: ‘Vrouw is de baas in Doe-het-zelf-winkels’. ‘Ha’, dacht ik, ‘het aantal vrouwelijke filiaalmanagers in deze mannenbranche is explosief gestegen.’ Helaas, ik was op het verkeerde been gezet. Het nieuwsfeit was dat vrouwen steeds vaker het initiatief nemen om te gaan klussen. Ze zorgen voor veel omzet. [27 september 2007, Opening symposium ‘Gekleurde plafonds’]

Attentum parare: humor - Balkenende? ‘Wonderland; Van Pietje Bell tot Harry Potter’, zo heet de tentoonstelling die vandaag hier in de kunsthal van start gaat. Ik mag de tentoonstelling officieel openen. Een hele eer, maar ik vraag me wel af waarom die eer aan mij toevalt. Zoveel lijk ik nu toch ook weer niet op Pietje Bell… [2 okt 2002] Ik vind het een eer om als leek te mogen spreken voor een gehoor van predikanten en priesters. Het is een beetje de omgekeerde wereld, ik hier op de kansel en u in de banken. Ik zal er alles aan doen om het u naar de zin te maken. Om te beginnen door niet de gehele spreektijd die mij is toegemeten – een half uur – te benutten. Dit in het kader van het bijbelwoord “En gelijk gij wilt, dat u de mensen doen, doet gij hun evenzo.” (Lucas 6:31) [5 dec. 2002 ?, Oecumenische ontmoetingsdag]

Benevolum parare (publiek welwillend maken) Bedrukken eigen geloofwaardigheid; Complimenteren en bedanken; Gemeenschappelijkheid benadrukken; Aanvallen gemeenschappelijke vijand…

Benevolum parare: Pieter van Geel Het doet me bijzonder genoegen om hier vandaag te mogen spreken. Het is natuurlijk altijd speciaal te mogen spreken op een CDA-partijcongres… [2 juni 2007, Partijcongres] Wat fijn dat u hier allemaal bent. Een half jaar geleden waren we hier bij elkaar. Een half jaar nog maar. Toen spraken we over een tweede Deltaplan. [8 november 2008, Partijcongres]

Benevolum parare Vleien van publiek: captatio benevolentiae Ingratiation (Jones)

Opening: Mariëtte Hamer partijcongres “We hebben vandaag uitvoerig stil gestaan bij het integratievraagstuk. En terecht. Het is een belangrijk onderwerp. Eén van de belangrijkste sociale kwesties. Het leidde tot boeiende en emotionele discussies in onze partij. Het resultaat is een duidelijk en evenwichtig PvdA verhaal. Daarmee kunnen we de toekomst met vertrouwen tegemoet. Maar het meeste wat u en mij bezig houdt en grote zorgen baart is natuurlijk de economische crisis. U weet, we hebben sinds kort ook een heus crisisteam. Daar zitten we dan, Wouter en ik. Met Jan Peter, André en Arie, Pieter en met Piet Hein. En ik weet, jullie volgen ons op de voet. We zitten er niet voor niets. Want de economische recessie slaat keihard toe in Nederland.” [14 maart 2009]

Benevolum parare Barack Obama My fellow citizens: I stand here today humbled by the task before us, grateful for the trust you have bestowed, mindful of the sacrifices borne by our ancestors. I thank President Bush for his service to our nation, as well as the generosity and cooperation he has shown throughout this transition. [20 januari 2009, Inaugurele rede]

Docilem parare (begrijpen mogelijk maken) Kern van de zaak geven Aankondiging hoofdpunten Bruggetje Narratio Huishoudelijke mededelingen Hangt af van situatie. Doorgaans: geef niet alles weg

Een goed begin Moderne adviseurs: veel nadruk op aandachtig maken veel nadruk op begrip vergroten (overzicht geven) Ingenieurs [n=1000]: niet belangrijk; relatief moeilijk weinig aandachtstechnieken; beperkt ethos benadrukken; regelmatig overzicht geven Speechschrijvers [n=27]: erg belangrijk veel aandachtstechnieken; weinig overzicht geven; beperkt ethos benadrukken; veel vleien en prijzen

Inleidingstechnieken boeiend geloofwaardig, maar saai Gemeten direct na de inleiding: significante verschillen Ook bij uw-probleemopening: beste [Andeweg, De Jong , 1997]

Pochen De laatste jaren hebben wij zeer veel ervaring opgedaan met de zogenaamde ARBO-kwaliteitsscan. Dit is een speciale, door ons ontwikkelde methode, om de arbeidsomstandigheden binnen bedrijven te diagnosticeren. Deze, in de vakliteratuur erg geprezen, methode is onder mijn leiding met succes toegepast …

Niet verleidelijk Loze verontschuldigingen (lamentatio benevolentiae) Standaardopening (ingenieursopening) ‘Geen-contact’ opening Huishoudelijke mededelingen in eerste zinnen Vermijd clicheebegin

Wel verleidelijk Cicero: Drie functies in eerste minuten! Aandachttrekkers (humor; raadsel; what’s in it for me; beelden) Contactzoeker (benevolum; ‘dialoog’) Voorproefje van inhoud (niet schools/volledig, maar aantrekkelijk) Drie functies tot einde toe (aandacht, recapitulatio, affectus - gevoel door stijl)

U heeft vast nog wel vragen?