DE ORGANISATIESOCIOLOGIE OVER DE DUITSE BEZETTING VAN NEDERLAND Naar aanleiding van LAMMERS’ VREEMDE OVERHEERSING UIT 2005 Wout Ultee Hedendaagse sociologische theorieën Tweedejaars studenten sociologie 5 januari 2010

VAN DOORN EN LAMMERS SCHREVEN MODERNE SOCIOLOGIE, SYSTEMATIEK EN ANALYSE, EERSTE DRUK 1959 DAT BOEK MOEST THEORETISCH ZIJN EN OM DAT DOEL TE BEREIKEN BEVATTE HET EEN STELSEL VAN NAUWKEURIG GEDEFINIEERDE BEGRIPPEN

DE NAWEEËN VAN HET WERKEN MET EN HET DEFINIËREN VAN BEGRIPPEN IS AAN TE TREFFEN IN LAMMERS’ VREEMDE OVERHEERSING UIT 2005 WIJS AAN !!

VAN DOORN AANVANKELIJK MEER BIJ HET BREDE PUBLIEK BEKEND DAN LAMMERS VAN DOORN SCHREEF IN 1970 SAMEN MET HENDRIX ONTSPORING VAN GEWELD, OVER HET NEDERLANDS/INDISCH/INDONESISCH CONFLICT IN 1966 WAS VERSCHENEN VAN DOORN ORGANISATIE EN MAATSCHAPPIJ

LAMMERS SCHREEF IN 1983 ORGANISATIES VERGELIJKENDERWIJS EN IN 1993 ORGANISEREN VAN BOVENAF EN VAN ONDEROP

HOE VERHOUDT ZICH DE ORGANISATIESOCIOLOGIE TOT DE (ALGEMENE) SOCIOLOGIE? DE SOCIOLOGIE STELT VRAGEN OVER SAMENLEVINGEN OFWEL STATEN DE ORGANISATIESOCIOLOGIE STELT VRAGEN OVER ORGANISATIES WAARBIJ MOET WORDEN BEDACHT DAT NIET ALLEEN BEDRIJVEN, ZIEKENHUIZEN, OPLEIDINGSINSTITUTEN EN DIENSTEN VAN MINISTERIES ORGANISATIES ZIJN OOK STATEN ZIJN ORGANISATIES DE ORGANISATIESOCIOLOGIE IS ALGEMENER DAN DE (ALGEMENE) SOCIOLOGIE

LAMMERS MAAKT DEZE ‘EENHEDENSWITCH’ OP BLZ. 25 VAN VREEMDE OVERHEERSING

LAMMERS VREEMDE OVERHEERSING EERSTE BLADZIJDE EERSTE HOOFDSTUK (BLADZIJDE 25) BUREAUCRATISCHE METHODEN VOLGENS WEBER GESCHIKT VOOR HET BESTUUR VAN EEN LAND ÉN VAN EEN BEDRIJF DEZE ZIN BRENGT MEERDERE SOORTEN ORGANISATIES ONDER ÉÉN HOED EN GEEFT AAN WAT VAN ORGANISATIES MOET WORDEN VERKLAARD: HUN EFFECTIVITEIT EN EFFICIENCY (VGL. OOK BLADZIJDE 22)

DE TITEL VAN LAMMERS’ BOEK UIT 1993 SUGGEREERT DAT DE EFFECTIVITEIT EN EFFICIENCY VAN EEN ORGANISATIE MOET WORDEN VERKLAARD UIT DE VERHOUDING TUSSEN DE LEIDING VAN EEN ORGANISATIE EN DE LEDEN VAN DIE ORGANISATIE IN ELK GEVAL WORDT IN DAT BOEK DE HYPOTHESE VERWORPEN DAT ORGANISEREN VAN BOVENAF EFFECTIEF EN EFFICIËNT IS

IN HOOFDSTUK 1 VAN LAMMERS’ BOEK UIT 2005 WORDT NOG STEEDS TE VEEL OVER BEGRIPPEN GESPROKEN MAAR UITEINDELIJK KOMT ER TOCH EEN VERWERPING VAN EEN HYPOTHESE UIT DE BUS EN EEN NIEUWE HYPOTHESE VERWORPEN WORDT WEER DE HYPOTHESE DAT ALLEEN DE VERHOUDING TUSSEN LEIDING EN LEDEN BEPALEND IS VOOR DE EFFECTIVITEIT EN EFFICIENCY VAN EEN ORGANISATIE (VGL. BLADZIJDE 32 ONDERAAN)

LAMMERS ZEGT DAT TUSSEN DE LEIDING EN DE LEDEN VAN EEN ORGANISATIE ALTIJD ALLERLEI TUSSENORGANISATIES STAAN (DENK AAN DURKHEIM, WAT LAMMERS NIET DOET) HIJ ONDERSCHEIDT MEERDERE SOORTEN TUSSENORGANISATIES EN UITEINDELIJK BLIJKT HET VOOR DE VERKLARING VAN EFFECTIVITEIT EN EFFICIENCY BELANGRIJKSTE ONDERSCHEID DAT TE ZIJN TUSSEN EEN PLURALISTISCH (REPRESENTEREND) EN EEN MONISTISCH (BEHEERSEND) INTERORGANISATIONEEL BESTEL (BLADZIJDE 55)

DE HYPOTHESE IS DAT EEN MONISTISCH INTERORGANISATORISCH BESTEL OP KORTER TERMIJN TOT MEER EFFECTIVITEIT MAAR UITEINDELIJK TOT MINDER EFFICIENCY VAN EEN ORGANISATIE LEIDT DAN EEN PLURALISTISCH INTERORGANISATORISCH BESTEL EEFECTIVITEIT EN EFFICIENCY: VGL. BLADZIJDE 56

LAMMERS ‘TOETST’ DEZE HYPOTHESE DOOR OP GEGEVENS TE WIJZEN OVER DE DUITSE BEZETTING VAN NEDERLAND DE DUITSERS NAMEN ZES MAATREGELEN DIE HET BESTAANDE PLURALISTISCHE INTERORGANISATIONELE BESTEL OMZETTEN IN EEN MONISTISCH BESTEL DE ZES MAATREGELEN STAAN OPGESOMD OP BLADZIJDE 38 EN WORDEN DAARNA TOT IN DE KLEINIGHEDEN EN FIJNIGHEDEN BESCHREVEN

IN HOOFDSTUK 1 WAREN TUSSENKOPJES AANDUIDINGEN VAN ONAFHANKELIJKE VARIABELEN IN HOOFDSTUK 2 GELDT DAT NOG STERKER

HOOFDSTUKKEN 2 EN 3 BEVATTEN HYPOTHESEN OVER DE VERHOUDING TUSSEN DE LEIDING EN DE LEDEN VAN EEN ORGANISATIE VOOR DE EFECTIVITEIT EN DE EFFICIENCY VAN DIE ORGANISATIE HOOFDSTUK 2 GAAT ALLEEN OVER DOELBEREIK HOOFDSTUK 3 BETREKT OOK DE KOSTEN VOOR HET BEREIKEN VAN DOELEN IN DE VERKLARING

HOOFDSTUK 2 WAS EEN LEZING VOOR DE AFDELING LETTEREN VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN DAT IS EEN GEZELSCHAP VAN OUDE HEREN WAARIN DE TOON WORDT AANGEGEVEN DOOR HISTORICI EN JURISTEN DAAROM ZEGT LAMMERS OP BLZ. 63 WEINIG NIEUWS NAAR VOREN TE BRENGEN LAMMERS DEKT ZICH DAARMEE IN

LAMMERS’ BOODSCHAP IN HOOFDSTUK 2 IS ECHTER SCHOKKEND DE DUITSE BEZETTING VAN NEDERLAND WAS VERGELIJKENDERWIJS EFFECTIEF (DAT WAS DE EERSTE SCHOK) EN DAT WAS ZE NIET OMDAT DE DUITSERS ZOVEEL NAAKTE MACHT GEBRUIKTEN MAAR OMDAT ZE GEZAG HADDEN (DAT WAS DE TWEEDE SCHOK) EN DAT MOET JE ZEGGEN TEGEN GELEERDEN DIE IN DE OORLOG JONG WAREN ! (DAT WAS DE DERDE SCHOK)

DE VRAAG VAN HOOFDSTUK 2 IS WAAROM DE DUITSE BEZETTER IN NEDERLAND MEER VAN HAAR DOELEN WIST TE VERWEZENLIJKEN DAN IN ANDERE LANDEN TWEE DOELEN: VOLDOEN AAN DUITSE ORDERS DOOR INDUSTRIE OMBRENGEN VAN JODEN DE AFHANKELIJKE VARIABELE KAN PER LAND WORDEN GEKWANTIFICEERD MAAK ZELF DE TABEL

ÉÉN MOGELIJK ANTWOORD OP DEZE VRAAG VERWERPT LAMMERS: HOE MEER NAAKTE MACHT EEN BEZETTER GEBRUIKT OF HEEFT, DES TE MEER BEREIKT ZE HAAR DOELEN DIE HYPOTHESE WORDT VERWORPEN MET HET GEZEGDE MET BAJONETTEN KAN JE VAN ALLES DOEN BEHALVE EROP ZITTEN (VGL. BLADZIJDE 11)

DE DUITSE BEZETTING VAN NEDERLAND WAS ZO GESLAAGD OMDAT DE BEZETTER BEHALVE OVER NAAKTE MACHT OOK BESCHIKTE OVER ECONOMISCHE EN SOCIALE MACHT EN OMDAT DE BEZETTER IN BEPAALDE MATE GEZAG HAD

DE ONAFHANKELIJKE VARIABELEN UIT DE HYPOTHESE VAN LAMMERS STAAT IN DE TITEL VAN HOOFDSTUK 2 DAT HET HIER OM EEN HYPOTHESE GAAT, WORDT VERDUISTERD DOOR DE UITWEIDINGEN OVER DE BEGRIPPEN MACHT EN GEZAG (VGL. BLZ. 63)

LAMMERS’ HYPOTHESE IS DAN HOE MEER GEWELD EEN BEZETTER GEBRUIKT, HOE MEER ECONOMISCHE EN SOCIALE MACHT ZE INZET EN HOE MEER TRADITIONEEL, CHARISMATISCH, RATIONEEL-LEGAAL EN RATIONEEL- PRAGMATISCH GEZAG EEN BEZETTER HEEFT, DES TE MEER BEREIKT ZE HAAR DOELEN VOOR DE SOORTEN MACHT EN GEZAG, ZIE BLADZIJDE 64 EN 66

LAMMERS GAAT VERVOLGENS AANNEMELIJK MAKEN DAT DE DUITSE BEZETTER NIET VEEL MILITAIREN IN NEDERLAND HAD (BLADZIJDE 46) ECONOMISCHE EN SOCIAL MACHT GEBRUIKTE

LAMMERS WIJST OOK OP ENKELE VORMEN VAN RATIONEEL- PRAGMATISCH EN ZELFS RATIONEEL-LEGAAL GEZAG RATIONEEL-PRAGMATISCH: ZIEKENFONDSBESLUIT, ARBEIDSBEMIDDELING, WERK VOOR WERKLOZEN RATIONEEL-LEGAAL: INSTRUCTIES VAN GEVLUCHTE NEDERLANDSE REGERING

LAMMERS ZEGT NIET DAT DE DUITSE BEZETTER EN ZIJN HANDLANGERS GEEN CHARISMATISCH GEZAG HAD HITLER WAS VOOR DE OORLOG EEN SCHREEUWLELIJK MUSSERT WAS GETROUWD MET ZIJN TANTE SEYSS-INQUART LIEP MANK EN WERD ZES EN EEN KWART GENOEMD NSB-ERS WERDEN ALGEMEEN VOOR LANDVERRADERS UITGEMAAKT WEL HAD MAX BLOKZIJL RADIOPRAATJES DIE HET NIET SLECHT DEDEN WILHELMINA EN DE PRINSESJES WAREN ALTERNATIEF CHARISMATISCH GEZAG

DE VRAAG VAN HOOFDSTUK 2 IS VERGELIJKEND, MAAR HET ONDERZOEK NIET DE VRAAG VAN HOOFDSTUK 3 IS WEER VERGELIJKEND EN DIT MAAL IS HET ONDERZOEK HET OOK LAMMERS VOLGT DUS DE TITEL VAN ZIJN BOEK UIT 1983

HOOFDSTUK 3 IS VERSCHENEN IN HET TIJDSCHRIFT MENS EN MAATSCHAPPIJ DAARIN KOM JE NIET TERECHT ALS HET BETOOG BIJ BEGRIPPEN BLIJFT DAAROM KWAM LAMMERS MET HYPOTHESEN VOOR DE DAG

DE VRAAG VAN HOOFDSTUK 3 GAAT OVER EFFECTIVITEIT EN EFFICIENCY DE HYPOTHESE IS (VGL. BLADZIJDE 127): NAARMATE BIJ EEN BEZETTING HET NIVEAU VAN TOPCOLLABORATIE HOGER LIGT, ZIJN DE NETTO-BATEN VOOR EEN BEZETTENDE MACHT HOGER EN IS DE LEEFBAARHEID VOOR DE ONDERHORIGE BEVOLKING OOK (OPSTAPJE TOT DEZE HYPOTHESE OP BLADZIJDE 118)

LAMMERS HEEFT ALS BIJKOMENDE VERONDERSTELLING IN DENEMARKEN WAS HET NIVEAU VAN TOPCOLLABORATIE HOGER DAN IN NEDERLAND EN IN NEDERLAND HOGER DAN IN POLEN DE VOORSPELLING IS DAN DAT DE DUITSERS HET MEEST PROFIJT HADDEN VAN DE BEZETTING VAN DENEMARKEN, DAN VAN NEDERLAND EN HET MINST VAN POLEN DIE VOORSPELLING KLOPT NIET GEHEEL: VOLGENS STATISTIEKEN HADDEN DE DUITSERS MEER PROFIJT VAN NEDERLAND DAN VAN DENEMARKEN (BLADZIJDE 135) MAAK ZELF DIE TABEL

VOLGENDE KEER NEDERLAND ALS BEZETTER WORDT DIT OOK GELEIDELIJK AAN VERGELIJKEND ONDERZOEK NAAR EEN VERGELIJKINGSVRAAG? LAMMERS DEKT ZICH TEGEN JURISTEN IN DOOR TE ZEGGEN DAT HIJ NIET EEN FORMELE DEFINITIE VAN BEZETTING GEEFT DAARMEE IS HIJ DE KRITIEK VOOR DAT NEDERLAND FORMEEL IN NEDERLANDS- INDIË OF INDONESIË GEEN BEZETTENDE MOGENDHEID IS GEWEEST