Social Profit Dialogen zaterdag 14 en 21 mei - Universiteit Antwerpen

Voorzitter adviesraad Social Profit Dialogen zaterdag 14 en 21 mei Welkom Noël Devisch Voorzitter adviesraad Acerta Social Profit

Social Profit Dialogen zaterdag 14 en 21 mei Programma Dag 1 Moderator van de dag: Noël Devisch Voorzitter a.i. adviesraad Acerta Social Profit 8.30 – 9.00 uur: Onthaal 9.00 – 10.00 uur: Thema 1: Sociaal - Over de diversiteit en de maatschappelijke uitdagingen van de socialprofitsector Kristel De Roy, adviseur Verso vzw 10.00 – 11.00 uur: Thema 2: Financieel en strategisch - Over rapportering, controle, visie en evaluatie Luc Vandewalle, ING-voorzitter en voorzitter van beschutte werkplaats WAAK 11.00 – 11.30 uur: Pauze 11.30 – 12.30 uur: Thema 3: Governance - Over deugdelijk bestuur en kwaliteitsmanagement Met Jan Verbanck, directeur van het gespecialiseerd opleidingscentrum CCV-VOCA 12.30 uur: Conclusies en nabespreking

Social Profit Dialogen zaterdag 14 en 21 mei Thema 1: Sociaal Over de diversiteit en de maatschappelijke uitdagingen Kristel De Roy Adviseur Verso vzw

De Vlaamse social profit: cijfers en uitdagingen Actief Besturen, Acerta 14 mei 2011 5

Overzicht Voorstelling Verso - Ontstaan en samenstelling - Missie en kerntaken - Sociaal ondernemerschap Social profit in cijfers: - Afbakening sector - Aandeel Vlaams BBP en werkgelegenheid - Kenmerken werkgelegenheid in de social profit Uitdagingen: Krappe arbeidsmarkt en vergrijzing, innovatie,Europa 6

Overzicht Voorstelling Verso - Ontstaan en samenstelling - Missie en kerntaken - Sociaal ondernemerschap Social profit in cijfers: Afbakening sector Aandeel Vlaams BBP en werkgelegenheid Kenmerken werkgelegenheid in de social profit Uitdagingen: Krappe arbeidsmarkt en vergrijzing, innovatie,diversiteit 7

Verso, Vereniging voor Social Profit Ondernemingen   Intersectorale werkgeversorganisatie voor de socialprofitsectoren in Vlaanderen, opgericht in 1997. Krachtenbundeling van 18 federaties uit diverse activiteitstakken: gezondheidszorg, welzijn, aangepaste tewerkstelling, socioculturele sector, onderwijs en sociale huisvesting. Verenigt zowel ondernemingen uit de private sector als de publieke sector. 8

9

Missie Sociaal overleg Op sectoraal niveau zijn het onze ledenfederaties zelf die zetelen in de paritaire overlegorganen. Op intersectoraal niveau verdedigen wij het gezamenlijk standpunt van de aangesloten federaties tijdens de vijfjaarlijkse Vlaamse Intersectorale Akkoorden (VIA). Verso is erkend als interprofessionele gesprekspartner in de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV). Samen met de andere sociale partners adviseren we het overheidsbeleid. Verso is ook actief in het Vlaams Economisch Sociaal Overlegcomité (VESOC), waar het drieledig overleg tussen overheid, vakbonden en werkgevers plaatsvindt. 10

Missie Overlegplatform en onderzoek Daarnaast biedt Verso een platform waar de verschillende deelsectoren een toekomstvisie, standpunten en strategie voor de socialprofitsector kunnen uitdenken.  Verso zet ook sterk in op onderzoek dat de economische en maatschappelijke betekenis van de socialprofitsector in beeld brengt. 11

Socialprofitondernemerschap: evenwicht tussen functies Versterken van sociale cohesie en solidariteit (maatschappijgericht engagement) Verhoging van persoonlijke levenskwaliteit (mensgericht engagement) Betrokkenheid van alle stakeholders Innovatieve, efficiënte en professionele dienstverlening 12

Ruimte voor sociaal ondernemerschap Socialprofitondernemingen hebben nood aan: Rechtszekerheid Bestuursvrijheid Administratieve matiging Sluitende financiering VIA-akkoord 2011: pleiten voor versterking management-ondersteuning. Toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid van dienstverlening bewaken. 13

Overzicht Voorstelling Verso - Ontstaan en samenstelling - Missie en kerntaken - Sociaal ondernemerschap Social profit in cijfers: Afbakening sector Aandeel Vlaams BBP en werkgelegenheid Kenmerken werkgelegenheid in de social profit Uitdagingen: Krappe arbeidsmarkt en vergrijzing, innovatie, Europa 14

Social profit afbakening: theorie bron: Marée en Mertens, 2002, Ulg, Centre d’Economie Sociale Private sector Publieke sector Met winstoogmerk Zonder winstoogmerk Marktmiddelen (1) Klassieke ondernemingen (excl. gezondheidszorg) (4) Vennootschappen met Sociaal Oogmerk, erkende coöperatieven, vzw’s met marktmiddelen (7) Pro memorie: Overheidsbedrijven (‘Omob’,…) (10) Overheidsbedrijven (Belgacom, …) Gemengde middelen (2) Individuele ondernemingen in de gezondheidszorg (artsen,…) (5) Vzw’s met gemengde middelen (o.a. ziekenhuizen, sociale werkplaatsen,…) (8) Overheidsbedrijven (NMBS, …), openbare ziekenhuizen (11) - Niet-marktmiddelen (3) (6) Vzw’s met niet-marktmiddelen (o.a. Vrij onderwijs), mutualiteiten, stichtingen (9) Overheidsdiensten: onderwijs, cultuur, maatschappelijke dienstverlening,… (12) Geanimeerde slide; 3X drukken! Let op: theoretische afbakening; vak 6, 8 en 9 bevat ook ondernemingen die niet onder social profit resorteren omwille van inrichtende macht (bv. administratie) of de aard van de activiteit (bv. spoorwegen). Voor praktijk, zie volgende slides. Social profit 15

Social profit afbakening: praktijk NACE-indeling: - Gezondheidszorg (86) - Maatschappelijke diensten (87, 88) - Cultuur, recreatie en sport (59, 60, 90, 91, 93) - Diverse verenigingen (94.99) - Volwassenenvorming (85.207, 85.591-85.593) 16

Social profit afbakening: praktijk Paritaire (sub)comités*: 304: vermakelijkheidsbedrijf 318.02: gezins- en bejaardenzorg 319.01: opvoedings- en huisvestingsinrichtingen 327.01: beschutte en sociale werkplaatsen 329.01: socioculturele sector 330: gezondheidsinrichtingen en -diensten (cf. 305.01) 331: vlaamse welzijns- en gezondheidssector (cf. 305.02) 337: non-profitsector (aanvullend comité) 152 en 225: gesubsidieerd vrij onderwijs *enkel voor de private sector Eventueel laten vallen (zie vorige slide) 17 17

Social profit afbakening: praktijk Verso groepeert achttien federaties, die actief zijn in de volgende sectoren: gezondheidszorg: ziekenhuizen, thuisverpleging, geestelijke gezondheidszorg, revalidatiecentra, … - welzijnssector, gaande van algemeen welzijnswerk tot doelgroepspecifieke diensten zoals kinderopvang, jongerenbijstand, ouderenzorg, residentiële en ambulante zorg voor personen met een handicap, sociale huisvesting, … 18

Social profit afbakening: praktijk socioculturele sector: organisaties die werken rond cultuur (musea, bibliotheken, culturele centra, …), jeugd, volwassenenwerk, sport, toerisme, media, milieu, minderheden, vorming en beroepsopleiding, samenlevingsopbouw, ontwikkelingssamenwerking, … aangepaste tewerkstelling: beschutte en sociale werkplaatsen onderwijs - ziekenfondsen 19

World Economic Forum Global Competitiveness Report Sinds 2006 houdt deze ranking rekening met sociale diensten om de competitiviteit van landen te waarderen. (Bron: Vlerick Leuven Gent Management School) 20

Economisch belang van social profit (6,45%) (9,01%) (5,34%) Bron: Belgostat: NACE 85+91+92 - België, miljard €, kettingeuro’s referentiejaar 2008 21

Social profit in Vlaamse begroting Socialprofitaandeel in totale uitgaven = som van relevante begrotingsprogramma’s Bron: Vlaamse begrotingsgegevens, Bewerking: Verso 22

373.500 arbeidsplaatsen Regionale cijfers op te vragen bij Wouter. N.B.: in privaat worden ook commerciële ondernemingen meegeteld * Social profit (privaat + publiek) = gezondheidszorg, maatschappelijke dienstverlening (incl. aangepaste tewerkstelling) en cultuur/recreatie/sport ** Quartaire sector (onderwijs + overheidsdiensten, exclusief social profit) Bron: RSZ (gedecentraliseerd), Vlaams Gewest, 31/12/2009. Bewerking: Verso. 23

In 14.000 vestigingen N.B.: Een vestigingseenheid is te beschouwen als een welbepaalde locatie die geografisch kan worden geïdentificeerd met een adres en waar of van waaruit tenminste één activiteit (hoofd-, neven- of hulpactiviteit) wordt uitgeoefend door een onderneming of onderafdeling ervan (bureau, atelier, fabriek, magazijn, …). Eén onderneming kan dus meerdere vestigingen tellen. * Social profit (privaat + publiek) = gezondheidszorg, maatschappelijke dienstverlening (incl. aangepaste tewerkstelling) en cultuur/recreatie/sport ** Quartaire sector (onderwijs + overheidsdiensten, exclusief social profit) Bron: RSZ (gedecentraliseerd), Vlaams Gewest, 31/12/2009. Bewerking: Verso. 24

Aandeel private en publieke social profit (Bron: RSZ (gedecentraliseerd), arbeidsplaatsen, Vlaams Gewest, 31/12/2009 - Bewerking: Verso) 25

Arbeidsplaatsen 1995-2005: procentueel (Bron: RSZ, Vlaams Gewest, Bewerking Steunpunt WAV/WSE en Verso) 26

Arbeidsplaatsen 1995-2005: absoluut N.B: evoluties zijn ten dele te wijten aan methodologische wijzigingen en administratieve verschuivingen (bv. meetellen onthaalouders in de kinderopvang binnen welzijnssector) (Bron: RSZ, Vlaams Gewest, Bewerking Steunpunt WAV/WSE en Verso) 27

Projecties 2009-2015 Het Federaal Planbureau voorspelt op middellange termijn een sterke groei voor de socialprofitsector Gemiddelde jaarlijkse groei van 2,9% ten opzichte van 0,4% voor alle economische sectoren 72.850 nieuwe jobs tegen eind 2015: - 63.800 in gezondheids- en welzijnssector - 9.050 in socioculturele sector en podiumkunsten Dit is 46% van de totale (bruto)jobcreatie in Vlaanderen 28

Wie werkt er in de social profit? Werknemerskenmerken: Vooral vrouwelijke tewerkstelling Veel deeltijds werk Gemiddeld aandeel van oudere werknemers, hoewel vergrijzing van personeel sterk toeneemt Hoge scholingsgraad Naast de specifieke ‘social profit’ beroepsgroepen, zijn ook de algemene beroepen vertegenwoordigd Ook nog: Bijzondere statuten (gesco, Sociale Maribel, WEP+, ...) Vrijwilligerswerk en zelfstandigen 29

Werknemers volgens geslacht (Bron: RSZ (gedecentraliseerd), arbeidsplaatsen, Vlaams Gewest, 31/12/2009 - Bewerking: Verso) 30

Aandeel mannen en vrouwen in deeltijdse arbeid (Bron: Vlaamse Arbeidsrekening 2009, Steunpunt WSE, Bewerking Verso) 31

Leeftijdsstructuur (Bron: Vlaamse arbeidsrekening, 2009, Vlaams Gewest - Steunpunt WSE en Bewerking door Verso) 32

Evolutie van leeftijdsstructuur in gezondheids- en welzijnssector (Bron: RSZ, Bewerking: L. Sels e.a., K.U.Leuven) 33 33

‘Vergrijzing’ van socialprofitwerknemers (Bron: Vlaamse Arbeidsrekening, 2009, Steunpunt WSE) 34 34

Sectoraal scholingsniveau: algemeen N.B.: hier verandert de bron (via enquête) (Bron: NIS-EAK, 2004 - Bewerking: Verso) 35

Mix van specifieke en generieke beroepen ‘Social profit’ beroepen Generieke beroepen Verzorgende/zorgkundige managementfuncties verpleegkundige informaticus arts boekhouder poetshulp administratief bediende opvoeder logistiek medewerker maatschappelijk werker ingenieur begeleider kinderopvang technisch medewerker monitor beschutte en sociale werkplaats … cultuurfunctionaris podiumtechnicus sportfunctionaris vormingswerker animator ... 36

Overzicht Voorstelling Verso - Ontstaan en samenstelling - Missie en kerntaken - Sociaal ondernemerschap Social profit in cijfers: - Afbakening sector - Aandeel Vlaams BBP en werkgelegenheid - Kenmerken werkgelegenheid in de social profit Uitdagingen: Arbeidsmarkt en vergrijzing, innovatie, Europa 37

Uitdagingen I Krappe arbeidsmarkt: WAR FOR TALENT Meersporenstrategie nodig! 1. Imago van de sector Werken in de social profit aantrekkelijker maken door aandacht voor verloning, omkadering en werkbaarheid Positieve studie- en beroepskeuze van leerlingen en werkzoekenden (rol onderwijs, VDAB,…)  Alle pluspunten van werken in de social profit in de verf zetten 38

Pluspunten van een job in de social profit grote variëteit aan beroepen voor quasi alle profielen stimulerend werk- en leerklimaat met ruimte voor creativiteit en innovatie geëngageerde collega’s tewerkstelling in eigen streek en een hoge werkzekerheid een degelijk vast loon en flexibiliteit (deeltijds werk, loopbaanondersteuning …) opleidingsmogelijkheden op alle onderwijsniveaus mogelijkheden voor werkzoekenden via VDAB: oriëntering, trajecten en opleidingen openheid naar kansengroepen 39

Uitdagingen I 2. Competentie- en loopbaanbeleid Kijken naar competenties i.p.v. diploma’s Belang van valoriseren van Elders Verworven Competenties Doorgroei van werknemers: “trek in de schouw” Belang van sterk VTO-beleid en POP’s 40

Uitdagingen I 3. Diversiteit op de werkvloer: Elk talent op de arbeidsmarkt aanboren! Instrumenten: - Jobkanaal als wervingskanaal: 50+, allochtonen, PH - Code leeftijdsbewust aanwervingsbeleid - Tewerkstellingsmaatregelen, jobcoaching, NODW - … Opm: Hoe mannen aantrekken in de sector? 41

Uitdagingen I TOTAAL AANTAL WERKZOEKENDEN VLAANDEREN: 208.242 Aandeel kansengroepen NWWZ Vlaanderen – gemiddelde in 2010 42

Jobkanaal = GRATIS kruispunt van een netwerk Uitdagingen I Jobkanaal = GRATIS kruispunt van een netwerk WERKGEVERS ARBEIDSBEMIDDELAARS VDAB SLN, GTB, VVSG, outplacement, zelforganisaties, ... Actief bereik WERKZOEKENDEN: doelgroepen

Uitdagingen I 4. Verhogen van de werkbaarheid van de jobs Instrumenten: - technologische innovaties - innovatieve arbeidsorganisatie (bvb zelfsturende teams,…) - peterschaps/coachformules - werkdrukvermindering 44

Uitdagingen II De innovatie in de socialprofitsectoren verder aanzwengelen: - Brede betekenis van innovatie: vraaggerichte vernieuwing van dienstenaanbod, technologische verbeteringen, arbeidsorganisatorische aanpassingen, nieuwe processen of structuren, … 45

Uitdagingen II Instrumenten voor innovatie: - Innovatiegids en website Verso http://socialprofit.innovatienetwerk.be - Flanders Care: demoprojecten, label,… - Flanders Synergy: praktijklabo’s sociale innovatie - Zorginnovatie: innovatiemeter en praktijkboek 46

Uitdagingen III Europa en de social profit - Impact Europese regelgeving op social profit: bv. dienstenrichtlijn, staatssteun en mededingingsbeleid, overheidsopdrachten, arbeidswetgeving. - Investeren in kennisopbouw en standpuntbepaling. In samenwerking met Kleis en Vleva (themaplatform Welzijn, Gezondheid, Socio- cultureel en Sociale economie) Najaar: Unisoc opleiding Overheidsopdrachten 47

ING-voorzitter voorzitter van beschutte werkplaats WAAK Social Profit Dialogen zaterdag 14 en 21 mei Thema 2: Financieel en strategisch Over rapportering, controle, visie en evaluatie Luc Vandewalle ING-voorzitter voorzitter van beschutte werkplaats WAAK

Social Profit Dialogen zaterdag 14 en 21 mei Pauze

Social Profit Dialogen zaterdag 14 en 21 mei Thema 3: Governance Over deugdelijk bestuur en kwaliteitsmanagement Jan Verbanck Directeur van het gespecialiseerd opleidingscentrum CCV-VOCA

OVER DEUGDELIJK BESTUUR EN KWALITEITSMANAGEMENT De Social Profit Dialogen over Actief Besturen (Acerta Actief Besturen) 14 mei 2011 Jan Verbanck algemeen coördinator CCV-VOCA

OVERZICHT Principes en focus kwaliteitszorg Optimale verbinding organisatie - raad van bestuur Een goede raad van bestuur? Verschillende profielen Afgesproken en opgevolgd bestuurdersmandaat Systematische optimalisering raad van bestuur Spanningsvelden raad van bestuur Vragen? 5.1.2. – PNC 16

Responsabiliseren Systematiseren Klantgerichtheid gebruiker missie PRINCIPES KWALITEITSZORG Responsabiliseren Systematiseren Klantgerichtheid FOCUS KWALITEITSZORG gebruiker missie organisatie medewerker 5.1.2. – PNC 17

OPTIMALE VERBINDING ORGANISATIE - RAAD VAN BESTUUR Dezelfde missie, visie en waarden Goede tandem voorzitter - directie Werkbare en afgebakende verantwoordelijkheden Systematische en open communicatie Bewust omgaan met spanningsvelden 5.1.2. – PNC 15

EEN GOEDE RAAD VAN BESTUUR? CRITERIA Doordachte werking Betrokkenen tevreden Bespreekbare werking ! Geen ideale raad van bestuur ! Wel verschillende profielen K 5.1.2. / PH 626

BELEIDSVOERENDE RAAD VAN BESTUUR Stelt lange termijnbeleid vast Dagelijks verantwoordelijke Beleidsvoorbereiding Operationalisatie van lange termijnbeleid in concrete acties + : gedragenheid van beleid - : uitgebreid informeren van Raad van Bestuur Voorwaarden Goed samenspel Raad van Bestuur - dagelijks verantwoordelijke Intensieve werking Raad van Bestuur K 5.1.2. / PH 547

UITVOERENDE RAAD VAN BESTUUR Volgt dagelijks beleid Neemt dagelijks beslissingen Dagelijks verantwoordelijke Voert beslissingen uit en Volgt ze op + : hoge betrokkenheid van bestuur - : demotivatie en onderbenutting dagelijks verantwoordelijke Voorwaarden Voldoende tijd voor voorzitter of afgevaardigd bestuurder K 5.1.2. / PH 548

TOEZICHTHOUDENDE RAAD VAN BESTUUR Waakzame maar afstandelijke controle Bekrachtiging van genomen beslissingen Dagelijks verantwoordelijke Beleidsvoering Legt belangrijke beslissingen voor aan Raad van Bestuur Legt verantwoording af + : - autonomie voor dagelijks verantwoordelijke en staf - : - ‘organisatie - vreemde’ Raad van Bestuur - selectieve informatiedoorstroming Voorwaarden Competente en integere dagelijks verantwoordelijke K 5.1.2. / PC 492

AFGESPROKEN EN OPGEVOLGD BESTUURDERSMANDAAT Gebaseerd op competenties, engagement en betrokkenheid Open voor diversiteit in functie van opdracht Motiverend en responsabiliserend Collegiaal en complementair Interne gedragscode Bekwame voorzitter 5.1.2. – PNC 18

SYSTEMATISCHE OPTIMALISERING RAAD VAN BESTUUR Ontwikkeling eigen code deugdelijk bestuur Effectief en efficiënt overleg Zelfevaluatie: responsabilisering Aftoetsen verwachtingen betrokkenen Alert voor relevante signalen 5.1.2. – PNC 19

SPANNINGSVELDEN RAAD VAN BESTUUR Afstand en nabijheid Organisatie- en persoonlijke doelen Interne en externe relaties Continuïteit en vernieuwing Contact en confrontatie Vertrouwen en kritische reflectie Financies en inhoudelijk beleid K 5.1.2. / PH 627

Vragen? Voor verdere info, begeleiding of vragenlijst: jan.verbanck.voca@ccv.be 5.1.2. – PNC 20

Conclusies en nabespreking Social Profit Dialogen zaterdag 14 en 21 mei Conclusies en nabespreking