De organisatie van kansspelen door de Nationale Loterij: Het arrest van 10 maart 2004 Thibault Verbiest Advocaat bij de Balies van Brussel & Parijs Voorzitter Observatorium van de Rechten op het Internet

Probleemstelling 1. Toepassing van de wet van 7 mei 1999 op de Nationale Loterij (artikel 39 Wet 19 april 2002) 2. Vergunning voor het exploiteren van kansspelen: rechtstreeks of onrechtstreeks 3. Toezicht en handhaving door de kansspelcommissie (artikel 21 Wet 19 april 2002)

1. Toepassing Wet 7 mei 1999 De kansspelwet van 7 mei 1999 is van toepassing op de kansspelen georganiseerd door de Nationale Loterij  Arbitragehof vernietigt art. 39 Wet 2002  « Niettegenstaande de Nationale Loterij een naamloze vennootschap van publiek recht is,..., oefenen de inrichtingen die kansspelen organiseren eenzelfde activiteit uit, ongeacht of zij werken voor de Nationale Loterij of niet »  « De kansspelen georganiseerd door de Nationale Loterij zijn vanzelfsprekend te vergelijken met die welke vallen onder het toepassingsgebied van de kansspelwet. »  « Bijgevolg bestaat de mogelijkheid dat voor die kansspelinrichtingen de leeftijdsvoorwaarde, de bijzondere beschermingsregelingen, locatievoorwaarden en dergelijke meer, niet zou gelden. » Art.3 bis

1. Toepassing Wet 7 mei 1999 (1.2)  Raad van State «Het is onlogisch te bepalen dat kansspelen geen kansspelen meer zijn zo gauw ze door de Nationale Loterij georganiseerd worden. Deze spelen blijven immers dezelfde aard behouden, ongeacht de organisator ervan. »  Voorbereidende werken

Toepassing Wet 7 mei 1999 (1.3)  « Mter Ph. Vlaemminck « In tegenstelling tot wat hier en daar beweerd wordt, krijgt de Kansspelcommissie door voorliggend ontwerp een volledige bevoegdheid. Er is één klein onderscheid : de Nationale Loterij moet bij de Kansspelcommissie geen vergunning aanvragen omdat ze deze heeft krachtens de wet. Bijgevolg is het de wetgever die in de plaats van de Kansspelcommissie aan de Nationale Loterij haar vergunning geeft. »

Toepassing Wet 7 mei 1999 (1.4)  Minister H. Daems  « Naast de rationalisering van het beheer van de Nationale Loterij …, kunnen …ook kansspelen worden georganiseerd met inachtname van dezelfde regels waaronder alle kansspelen vallen ».  « Het voorliggend ontwerp voorziet nu dat als de Nationale Loterij kansspelen wil organiseren, zij voor die activiteiten onderworpen wordt aan dezelfde controles als de andere aanbieders van kansspelen. »

Toepassing Wet 7 mei 1999 (1.5)  Onderscheid kansspel - loterij  Art. 2 Wet 7 mei 1999: « kansspelen »: elk spel… waarbij een ingebrachte inzet van om het even welke aard, … en waarbij het toeval een zelfs bijkomstig element is»  > Definitie Hof van Cassatie « Wat een loterij van een kansspel onderscheidt is dat bij een loterij de winnaars louter door het lot, het toeval of enige andere kansbepaling, waarop zij geen overwegende invloed hebben, worden aangewezen, zonder dat zij daarbij op enige wijze actief optreden of medewerken »

Toepassing Wet 7 mei 1999 (1.6)  Europees recht: Loterij is een « soort » kansspel  Richtlijn elektronische handel: « gokactiviteiten waarbij een geldbedrag wordt ingezet, zoals loterijen en weddenschappen. »

Toepassing Wet 7 mei 1999 (1.7)  Art. 3 Wet 1999: uitsluiting van loterijen:  Uitzondering moet strikt worden geïnterpreteerd  Voorbereidende werken » « Zoals uit de toelichting van de regering (...), bedoelt men met dit vierde punt een beperkte uitsluiting van het toepassingsgebied van deze tekst. Door in de wettekst expliciet op te nemen welke vorm van loterijen niet onder de wet op de kansspelen en de kansspelinrichtingen valt, herleidt men deze uitzonderingsbepaling tot haar essentie : de loterijen, met name alle loterijproducten, zoals ze geregeld zijn in de wet van 1851 en 1991, en geen andere. »

Toepassing Wet 7 mei 1999 (1.8)  functionele interpretatie van « kansspel »  Afhankelijkheid & bescherming speler  « Short odd loterij »: VLT - jack pot  Participatie Nationale Loterij in casino Brussel

Voorlopig besluit  Wet van 7 mei 1999 op de kansspelen is integraal van toepassing op de kansspelen georganiseerd door de Nationale Loterij;  Nuance m.b.t. de « oorsprong » vergunning Nationale Loterij;  Notie « kansspel » moet ruim worden geïnterpreteerd, notie « loterij » strikt;  Functionele interpretatie i.f.v. afhankelijkheid/verslaving;  Vermoeden dat « short odd » spelen kansspelen zijn.

Gevolgen toepasbaarheid  Vergunning (2)  Exploitatie van een kansspel is verboden tenzij vergunning  Rechtstreeks en onrechtstreeks  Toezicht en handhaving (3)

2. Vergunning  Art. 4 Wet 1999: algemeen verbod « Het is verboden, onder welke vorm, op welke plaats en op welke rechtstreekse of onrechtstreekse manier ook, één of meer kansspelen of kansspelinrichtingen te exploiteren tenzij die overeenkomstig deze wet zijn toegestaan. Niemand mag zonder voorafgaande (...) vergunning van de kansspelcommissie een of meer kansspelen of kansspelinrichtingen exploiteren »

Vergunning (2.2) Wet van 7 mei 1999 is van toepassing op kansspelen georganiseerd via instrumenten van de informatiemaatschappij (SMS, internet, iDTV) Art. 2 Wet 1999:  «kansspelinrichting »; de gebouwen of plaatsen waar één of meerdere kansspelen worden geëxploiteerd;  « exploiteren »: in werking stellen of houden, installeren of instandhouden van één of meerdere kansspelen of kansspelinrichtingen;

Vergunning (2.3)  Arbitragehof « Bijgevolg moet worden vastgesteld dat indien de kansspelwet de organisatie van de kansspelen via informatiemaatschappij-instrumenten niet uitdrukkelijk regelt, die kansspelen niet kunnen worden geacht toegestaan te zijn. »  Onderscheid tussen kansspelen  rechtstreeks geëxploiteerd door de Nationale Loterij  onrechtstreeks geëxploiteerd via « tussenpersonen » o.a. De Post of NMBS.

Vergunning – (2.4) rechtstreekse exploitatie  Nationale Loterij heeft recht om « kansspelen » te organiseren (de facto monopolie)  Vergunning rechtstreeks uit de wet: art. 3,6 en 7  Arbitragehof « Betreffende de controle op de kansspelen georganiseerd door de Nationale Loterij dient de kansspelcommissie geen toezicht te houden op de vergunningen, omdat de vergunning van de Nationale Loterij voortvloeit uit de wet. »  Mter Ph. Vlaemminck « Er is één klein onderscheid : de Nationale Loterij moet bij de Kansspelcommissie geen vergunning aanvragen omdat ze deze heeft krachtens de wet. »

Vergunning – (2.5) onrechtstreekse exploitatie  Exploiteren van kansspelen via één of meerdere tussenpersonen  Houden van een videoterminal (VT) is een vorm van exploitatie  Noodzaak om bijkomende vergunning in functie van de activiteit:  « Kansspelinrichting »: klasse (I),II of III  Personeel kansspelinrichting klasse II:klasse D  Leverancier van materiaal (VT): klasse E

Vergunning - Kansspelinrichting (2.6)  Arbitragehof maakt onderscheid tussen de exploitatie van kansspelen BINNEN of BUITEN een kansspelinrichting (art. 21 Wet 2002) « De wetgever heeft ervoor geopteerd het toezicht van de kansspelcommissie te beperken tot de kansspelactiviteiten van de Nationale Loterij in kansspelinrichtingen en niet uit te breiden tot de kansspelactiviteiten van de Nationale Loterij buiten de kansspelinrichtingen en de openbare loterijen :»

Vergunning - Kansspelinrichting (2.7)  Art. 4 Wet 1999: algemeen verbod  Kansspel kan alleen worden georganiseerd (geëxploiteerd) binnen een kansspelinrichting  Arbitragehof: onderscheid wordt niet (altijd) weerhouden  Minister van Justitie (Wet 2002) : « Buiten deze inrichtingen mogen aan het publiek geen kansspelen worden aangeboden. Krachtens dit artikel mogen in België bijgevolg geen computersites worden gecreëerd en uitgebaat waarop kansspelen worden aangeboden. »

Vergunning- Kansspelinrichting (2.8)  Onderscheid binnen of buiten kansspelinrichting kan niet worden weerhouden  Indien de Nationale Loterij een kansspel organiseert, moet dit in een kansspelinrichting  Idem instrumenten informatiemaatschappij  Verplichting om in funtie van de omstandigheden een vergunning voor een kansspelinrichting te bekomen  klasse II:vergunning klasse B  klasse III:vergunning klasse C

3. Toezicht en handhaving  Rechtreeks toezicht door de regering  Staat: rechter en partij  Financiële belangen voorkeur bescherming maatschappij & consument?  Voorbereidende werken: (Wet 2002) « Hij vreest echter dat de twee ministers... kunnen afwijken van het advies van de kansspelcommissie, voorrang zullen geven aan overwegingen van budgettaire aard, teneinde de Nationale Loterij toe te laten een zo groot mogelijke omzet te realiseren »  Marketing van Nationale Loterij

3. Toezicht en handhaving (3.1)  De noodzaak om toezichtsbevoegdheid toe te kennen aan een onafhankelijk & gespecialiseerd orgaan kadert in een coherent en efficiënt (kans)spelbeleid (« consistent gaming policy »)  Europees Hof van Justitie: Gambelli  Frankrijk: Trucy rapport:  Nederland: Brief College van Toezicht  Verenigd Koninkrijk: Gambling Commission  Artikel 86 EG Verdrag: b.v. BIPT

Toezicht en handhaving (3.2) Kansspelcommissie heeft bevoegdheid  « krachtlijn » van de Wet van 2002 Mter Vlaemminck: « krijgt de Kansspelcommissie door voorliggend ontwerp een volledige bevoegdheid »  Artikel 21 van wet 19 april 2002  § 1:  Kansspelcommisie is belast met de controle nadere regels  Controle « in » kansspelinrichtingen  § 2: geen controle bij de Nationale Loterij

Toezicht en handhaving (3.3)  Artikel 21, §2 Wet 2002 Bepaling wordt vernietigd door Arbitragehof  « Aangezien ingevolge artikel 21, § 2, van de wet van 19 april 2002, de kansspelcommissie het recht niet heeft de gebouwen van de Nationale Loterij te betreden, is het onduidelijk hoe de kansspelcommissie haar controle efficiënt kan uitoefenen, te meer daar bepaalde spelen aan het computersysteem van de Nationale Loterij zijn gebonden. »  « Meer nog, door de toegang tot het gebouw te verbieden, ontneemt de wetgever aan de kansspelcommissie de mogelijkheid controle uit te oefenen op kansspelen die worden georganiseerd door informatiemaatschappij-instrumenten. »

Toezicht en handhaving (3.4)  Art. 21 §1 Wet 2002: omvang controlebevoegdheid  Onderscheid binnen of buiten kansspelinrichting kan niet worden weerhouden  « belast met de controle op de naleving van de nadere regels, vastgesteld in de uitvoeringsbesluiten »  Spelmodaliteiten: spelduur, maximumverlies, toegang, enz.  Omvang toezicht?  Enkel toezicht op naleving van deze uitvoeringsbesluiten?  Of ook naleving van de wet van 7 mei 1999?

Besluit  Wet van 7 mei 1999 is van toepassing  Kansspel kan alleen binnen een kansspelinrichting worden georganiseerd  Nationale Loterij heeft een verguning op basis van de wet, doch dit heeft geen invloed op  De noodzaak om andere vergunningen te bekomen wanneer zij kansspelen onrechtstreeks exploiteert.  De toezichtsbevoegdheid van de kansspelcommissie

Je vous remercie de votre attention Thibault Verbiest Ik dank u voor uw aandacht