Archeologie Bijbel Deze PowerPoint is afkomstig van Mevr. Drs. Margreet Steiner Opgesteld door Mevr. Margreet Steiner

Inleiding Archeologie: Bijbel: ….the scientific study of past cultures (and technologies) by scientific methods and theoretical concepts that have been devised for that purpose (M. Steiner e.a.) Archeologie of oudheidkunde is de wetenschap die overblijfselen van oude culturen bestudeert teneinde het verleden te reconstrueren. (Wikipedia) Bijbel: NB: voor archeologie is de bijbel geen primair historische bron, maar secundair Archeologie (samenst. Grieks: ἀρχαῖος – λόγος : 'leer der oudheid') of oudheidkunde is de wetenschap die overblijfselen van oude culturen bestudeert teneinde het verleden te reconstrueren. Dergelijke overblijfselen, waarvan door de mens vervaardigde gebruiksvoorwerpen (ook wel artefacten) een belangrijk deel van uitmaken, worden vaak bij opgravingen gevonden. Daarbij zijn niet alleen de objecten zelf bruikbaar voor wetenschappelijk onderzoek, maar (vooral) ook de gegevens over de context waarin zij worden aangetroffen. De archeologische wetenschap heeft een sterk interdisciplinair karakter: diverse aspecten van haar theorie en methoden zijn ontleend aan principes van de culturele en fysische antropologie, de aardwetenschappen, biologie, kunstgeschiedenis en linguïstiek. Voor het op wetenschappelijke wijze dateren van archeologische vondsten, de archeometrie, worden natuurkundige en chemische methoden toegepast. De interdisciplinaire ontwikkeling leidde tot moderne subdisciplines als de geoarcheologie, de archeozoölogie en de archeobotanie. De archeologie wordt vaak cultuurgericht ingedeeld, zo bestudeert de klassiek archeologische richting of Mediterrane archeologie de klassieke oudheid, en richt de egyptologie zich op de Egyptische cultuur. In de hedendaagse egyptologie ligt overigens het zwaartepunt op taalkundige aspecten en is de Egyptische archeologie ook weer een aparte discipline.

Tijdsindelingen archeologie Bijbel Steentijd: tot 4000 bc Stenen werktuigen, overgang van jager naar boer; dorpen: Jericho Bronstijd: 3200 – 1200 bc bronzen werktuigen, schrift, steden: Jericho, Megiddo IJzertijd: 1200 – 587 bc ijzeren werktuigen, hoofdsteden Jeruzalem, Samaria Rond het jaar nul Schepping 6006 Zondvloed Aartsvaders Egypte 1440 Exodus 1200 Richteren Koningen (Saul, David Salomo) 900 Verdeling van het rijk Ballingschap 587 Jezus geboorte Dit zijn globale indelingen. De Bijbelse indeling is op basis van de historische benadering van de bijbel. De archeologische indeling is het drie z.g.n. perioden systeem:

Schepping, zondvloed, aartsvaderen, Egypte Niet te vinden, ook niet op de Ararat Wel: Gilgamesh Gigantische gebeurtenis in de natuur? Aartsvaderen: Denkbeelden variëren sterk van vroege brons tot vroeg ijzer Veel dingen moeten er wel zijn geweest, maar worden niet genoemd (bv. Megiddo) Algemene consensus: de verhalen hebben geen historische achtergrond en zijn niet in een bepaalde tijd te plaatsen. Egypte: De Israëlieten werkten aan de bouw van o.a. Raämses , zou Piramesse kunnen zijn (het huis van Ramses aan de Nijl); Farao Ramses II, 13e eeuw vc Dwangarbeid bekend fenomeen; ook Israëlieten mogelijk Maar nergens vermeld. Minoïsche uitbarsting op Santorini Theorie catastrofaal vollopen Zwarte Zee rond 5600 v. Chr. Ryan [3] veronderstelde een snelle - ca. 1 - 3 jaar durende - mogelijk zelfs catastrofale reconnectie van de Zwarte Zee met de Middellandse Zee rond 5600 v. Chr. Deze veronderstelde catastrofe wordt wel in verband gebracht met de verspreiding van het Neolithicum, de zondvloed en het Gilgamesj-epos. Rode zee De omvang van het volk zou mogelijk 100000 mensen of meer geweest zijn; zou toch moeten opvallen

Er is niets te traceren van Exodus Er is niets te traceren van Brandende braambos 10 plagen Tocht door de schelf zee Trek door de Sinai naar Horeb, Tien Geboden 40 jarig verblijf in de woestijn (uitgebreid naar gezocht bij Kadesh Barnea) Tocht door Jordanië (over Jordaanse): in de late bronstijd geen machtige volken en grote steden Verspieders zien machtige steden, maar die waren er niet in de late bronstijd Verwoesting Jericho Conclusie: oude legenden en verhalen, verweven tot de ‘prehistorie’ van Israël.

Horeb of Sinaiberg

Jericho….and the walls came tumbling down! Verovering door Jozua ± 1200 Oude Jericho is nu de ruïneheuvel tell es-Sultan Veel opgravingen en onderzoeken: 1868: Charles Warren: niets interessants te vinden 1909Watzinger en Sellin vinden verschillende dikke muren, maar slaagden er niet in ze te dateren 1930, Garstan: dubbele muren en sporen van brand en aardbeving, dus dit waren de muren! 1952, Kathleen Kenyon: de gevonden muren zijn zeker 1000 jaar ouder, dus… Jericho is wel zeer oud (mogelijk van rond 10000 vc) en is afwisselend wel en niet bewoond geweest. Van de verovering door Jozua zoals de in de Bijbel (joz. 6:13-27) beschreven is echter geen spoor te vinden

Richteren Kanaän Filistijnen Ook bekend uit Egyptische, Fenicische en inscripties van Nuzi (Irak; woord voor purper) Verzameling van stadsstaten (Arad, Megiddo, Hazar, Ugarit) en nomadische volken Bloei in de bronstijd (3000 – 1200) Uitvinders van het alfabet (oudste inscriptie 26 mdklnkr tekens rond 1600vc) Tussen 1250 en 1150 komen in het hele oostelijk middellandse zee gebied de ‘zeevolken’ op; verwoesting van steden komt voor, maar minder algemeen als de Bijbel verhaalt. Filistijnen Reliëf in de graftempel van Farao Ramses II (Peleset, één der zeevolken) 5 steden bond (Ashkelon, Gaza, Gath, Ashdod en Ekron) In detail kan weinig teruggevonden worden van de Bijbelse verhalen; ga je uit van wellicht een overdreven voorstelling in die verhalen is het algemene wereldbeeld wel juist Purper werd gewonnen uit de murexschelp

Tempel van Medinet Haboe Merneptah Stele , oudste Vermelding van ‘Israel’ Ramses III slaat de zeevolken neer

Koningen David & Salomo Samaria Jeruzalem Arameese en Moabitische inscripties vermelden ‘beth David’, vermoedelijk een kleine vesting (Jeruzalem?) Tempel van Salomo: niets van teruggevonden (plaats waarschijnlijk huidige tempelberg) Wel tempels en altaren volgens ‘bijbels’ recept (bv Arad in de negeb- woestijn Van het machtige Bijbelse Israël onder David en Salomo is niets te vinden Samaria De naam van Omri komt voor in babylonische (…Jehu de zoon van Omri) inscripties en op de Mesha steen (Moab) …ik heb dit gebied teruggewonnen van Omri…. Koningspaleis in Samaria vrijwel geheel opgegraven, honderden stukjes ivoor (Bijbel: ‘ivoren huis van Achab’) Verwoesting in 722 door Sargon II komt voor in Assyrische geschriften Jeruzalem Vrijwel niets teruggevonden; wel een huis tijdens de belegering waarin de restanten van het toilet aantonen dat er honger en armoede heersten (587 bc) Veldtocht van Sanherib, Hizkiah en verovering door Nebukadnezar zowel in Assyrische geschriften als in verbrandingsresten overal in Jeruzalem terug te vinden

Dan stele, …’huis van David’… Impressie tempel van Salomo Mesha stele (Moab), bevat oa naam Omri en JHWH

Mesha stele, Niet op schaal!!

Israël van David en Salomo Wegvoering juda in assyrisch relief Israël van David en Salomo

Dode zee rollen Gevonden tussen 1947 en 1952 bij Khirbet Qumran Frustrerend traag verlopen onderzoek en publicatie, in 1987 nog slechts 7 van de gevonden 25 rollen gepubliceerd Ook opgraving in Khirbet Qumran nog niet gepubliceerd Inmiddels in 11 grotten (delen van) rollen gevonden; (fragmenten van) diverse Bijbelboeken Ook teksten die elders ook gevonden zijn Waar komen de rollen vandaan en waarom daar opgeborgen? Esseneense monniken in Khirbet Qumran zouden ze gemaakt hebben; er is wel een zaal gevonden met tafels en iets wat inktpotten geweest zou kunnen zijn Uit Jeruzalem, hier naar toe gebracht om ze te beschermen voor de Romeinen (Khirbet Qumran zou een deel van de forten rond Jeruzalem geweest zijn) Meer duidelijkheid pas mogelijk na voltooiing onderzoek en publicatie Damascusgeschrift ook gevonden in een oude synagoge in Cairo.

Grot 4 Qumran Deel van een rol; boek Jesaja ‘scriptorium’

Rond nul ~37 bc - 72 Bevolkingsgroepen: Bevolking: Galileeërs, Samaritanen, Judeeërs, Idomeeërs, Romeinen, Nabateeërs Diverse joodse groepen: Sadduceeën, Farizeeërs, Zeloten (terroristen), Essenen Bevolking: Elite: Hoge priesters, grootgrondbezitters Midden klasse: Ambachtslieden, priesters, schrijvers Boeren Dagloners en slaven Taal: Aramees (volk), Grieks (elite), Romeins Deel van het Romeins rijk (63 bc): Bestuur, belasting, straffen Bronnen: Flavius Josephus, evangeliën, Tacitus (minder betrouwbaar)

Rond de geboorte Herodes de Grote: Zoon van Herodes Antipater, dienaar Hasmonese koning Hycranus II, maar feitelijk de baas in Israël. Ongeëvenaard bouwer: steden (Ceasarea, Jeruzalem), forten (Massada, Herodion) veel paleizen (Jeruzalem, Jericho) en meest bekend de herbouw van de tempel: Tempel van Herodes Maar ook wreed en uiterst achterdochtig, liet veel van zijn eigen familie vermoorden Onduidelijk wanneer Jezus’ geboorte precies gedateerd moet worden Herodes overlijdt 4 bc Volkstelling van Quirinius 6 of 7 ad Van kindermoord is niets te vinden, maar Herodes of zijn zoon Archelaeus zouden er toe in staat zijn geweest Volgens keizer Augustus kon je beter varken aan het hof van Herodes zijn, dan had je een veel betere kans van overleven Na Herodes wordt zijn rijk opgedeeld in vieren, Herodes Antipas (Galilea, Perea), Archelaeus (Judea, Idumea en Samaria. Archelaeus te wreed, wordt door Augustus afgezet en vervangen door de stadhouder van Syrie. Judea, etc. worden bestuurd door een procurator (Pontius Pilatus!) vanuit Ceasarea

Gedurende Jezus´ leven Tiberias, Nazareth: opgravingen laten alleen huizen zien Magdala: (Maria Magdelena) niet toegankelijke opgravingen; Jezus boot Kapernaüm: onder octagonale kerk een huiskerk uit 4e eeuw en daaronder een huizenblok uit 1e eeuw waarvan één kamer een huiskapel was. Dit zou het huis van Petrus geweest kunnen zijn Sepphoris belangrijkste stad in Galilea, komt niet voor in de Bijbel Samaria: opgravingen laten joodse symbolen zien; er wonen nog ongeveer 700 samaritanen die claimen de enige echte afstammelingen van de joden te zijn Jericho: winter paleizen van Hasmonese koningen en Herodes; mogelijk een synagoge opgegraven (zou dan oudste zijn)

Opgravingen Kapernaüm Petrus huis Jezus boot

Jeruzalem Door omgebouwd tot een der mooiste steden ter wereld: Het paleis van Herodes De tempelberg Stadsmuren; drie muren voor de zwakke noordkant Veel bouwwerken allen bekend van Flavius Josephus Heilige plaatsen Via Dolorosa: meest waarschijnlijk is dat Pilatus in het paleis van Herodus verbleef de route hiervandaan is niet de via Doloraosa (en meters lager) Ecce Homoboog: gebouw stamt uit latere periode Heilige Grafkerk: Kan goed de plek van het graf geweest zijn Kruisiging Gangbare straf in het romeinse rijk Golgotha: locatie omstreden Heilig Grafkerk: Hadrianus laat er een tempel bouwen (135 ad); moeder van Constatijn wijst plek aan voor kerk, bouw in 326 ad

Na Jezus dood Gehele periode schermutselingen en spanningen, zeloten 66 AD straatgevechten Ceasarea (toegang Synagoge) Idem Jeruzalem (goud uit tempel schatkist) Leid uiteindelijk tot algehele opstand, geleid door Zeloten 67 ad Nero geeft Vespasianus opdracht om de opstand neer te slaan 67 ad Vespasianus word keizer na Nero; zijn zoon Titus volgt hem als veldheer op 70 ad uiteindeijk valt Jeruzalem, tempel wordt verwoest, Titus neemt de zevenarmige kandelaar mee. Munt ‘Judea Capta’ Masada: laatste bolwerk valt in 72 ad Flvius Silvus bouwt in een jaar tijd een grote belegeringswal Voordat de vesting ingenomen kon worden slaan de overgebleven verdedigers (960 mannen, vrouwen en kinderen) de hand aan zichzelf

Masada

Herodium Graf van Herodes