De kennisbasis van lerarenopleiders: de aard, dilemma’s, uitdagingen VELON studiedag 6 november 2009 Klaas van Veen  

Wie is de leraar van de leraar van de leraren?

Wie leidt de leraar der leraren op?  

De Groep  

De Praktijk  

Ik zelf  

Maar welke kennis?  

Reconstructie eigen kennisbasis

Reconstructie eigen kennisbasis Ervaring als leerling en student Na VWO, PABO Eigen ervaring met opleiding tot leerkracht basisonderwijs Eigen ervaring met lesgeven Studie onderwijskunde (achtergronden leren, schoolorganisatie, maatschappij) Werken in de lerarenopleiding Gepromoveerd op ervaringen leraren onderwijsvernieuwingen Dialoog met vakdidactici Dialoog met collega’s, leraren, studenten Zelf schrijven erover Verdere studie en onderzoek…

Kennisbasis eerstegraads lerarenopleider Kennisbasis eerstegraads lerarenopleider? Overeenkomsten en verschillen met anderen (PABO, 2e graads, nascholing, op school) Afhankelijk van specifieke taak en omgeving? Wat mist er aan kennis? Hoe goed is die kennis? Hoe bruikbaar is die kennis? Hoe effectief?

Onderzoek naar... AERA-Panel report: Studying teacher education (Cochran-Smith & Zeichner, 2005) Weinig empirische bewijzen wat werkt en niet werkt bij het opleiden van leraren Bijv: gebruik portfolio’s, minilessen, werken met cases, praktijkonderzoek > Relatie lerarenopleiding, praktijk beginnende docenten en het leren van leerlingen

Werkdefinities kennisbasis lerarenopleiders - wat iemand moet weten om leraren op te leiden en te ondersteunen bij de verdere professionele ontwikkeling lerarenopleiders - een ieder die leraren opleidt of begeleidt bij het leren van of het verder professionaliseren in het beroep - lerarenopleidingen - nascholingsinstituten - op school zelf

Kennisbasis geldt voor de beroepsgroep Vraag: - wat moet elke opleider weten? - wat is specifieke kennis?   Implicaties voor de opleiding van lerarenopleiders - de competenties om de kennisbasis te ontwikkelen en te leren - een beroepsleven lang

Centrale problemen kennisbasis

Centrale problemen kennisbasis Geen opleiding Geen gemeenschappelijke kennisbasis Onvoldoende empirische evidentie voor effect opleidingsaanpak ‘Beautiful theories’ (Copolla, 2007; Zwart et al, 2009)

Relevantie? 1. Belang lerarenopleiders voor kwaliteit leren leerlingen   Kwaliteit lerarenopleiders > kwaliteit opleiding / nascholing ? kwaliteit docenten > kwaliteit onderwijs > leren van leerlingen 2. Empirische evidentie – status beroep – bestaansrecht beroep

Een paar feiten Aantallen lerarenopleiders: (Bron: Lunenberg, 2007) 3250 verbonden aan lerarenopleidingen (Pabo’s: 2100; 2e graads 900; 1e graads 250) Nascholingstellingen ??? 500? 1000? Scholen ??? Zoveel scholen zoveel schoolopleiders? Weinig zicht op opleidingsniveau lerarenopleiders Weinig zicht op kennisbasis huidige lerarenopleiders

Opvattingen en beelden

Opvattingen en beelden Centrale stelling: Kennisbasis afhankelijk van opvattingen en beelden over o.a. - het beroep - functies en doelen van het onderwijs - lesgeven - opleiden van leraren - eigen ontwikkeling - kennis - belang ervaring

Kennisbasis: onderliggende opvattingen en beelden (1) Een docent is iemand die : - die veel weet en dit kan overdragen - een evenwichtige en volwassen persoonlijkheid gericht op ontplooiing - beschikt over een uitgebreid (vak)didactische en pedagogisch repertoire Instrumenteel? De docent als ambachtsman/vrouw Betekenisgericht? De docent als intellectueel Emancipatorisch? De docent als opvoeder en vernieuwer Functies en doelen van het onderwijs: - kwalificatie: beroepsvoorbereidng vs persoonlijke ontplooiing - socialisering: pedagogische taak, reproductie vs verandering - selectie

Kennisbasis: onderliggende opvattingen en beelden (2) Lesgeven - de complexiteit van lesgeven - pedagogisch vs vakinhoud - de beste didactiek - de kennisbasis van lesgeven - lesgeven in een school: micropolitiek

Kennisbasis: onderliggende opvattingen en beelden (3) Opleiden van leraren Training in de praktijk Aanleren van breed didactische reportoire Bewustwording eigen competenties Analyse praktijk Voordoen Begrijpen van waarom Politiek-maatschappelijke bewustwording

Kennisbasis: onderliggende opvattingen en beelden (4) Eigen ontwikkeling als lerarenopleider (Ben-Peretz) - de model didacticus en pedagoog - de reflectieve zichzelf onderzoekende opleider samen ontwikkelen van professionele identiteiten (anti-voorschriften) Fases in ontwikkeling?

Kennisbasis: onderliggende opvattingen en beelden (5) Opvattingen over kennis wat zie je als kennis? eigen ervaring als bron van kennis beeld wetenschappelijk onderzoek Wat leer je nog elke dag? Houding: probleemgevoelig vs oplossingsgericht?

Kennisbasis: onderliggende opvattingen en beelden (6) Relatie kennis en ervaring: Goede docent - goede lerarenopleider? Is ervaring als docent nodig? Besef van complexiteit en emoties?

Aanzetten tot kennisbasis

Aanzetten tot kennisbasis 1 VELON registratie Lerarenopleider en schoolopleider 1. Grondslag voor het opleiderschap - ontwikkeling leerlingen 2. Interpersoonlijk en (ped)agogisch 3. Opleidingsdidactisch 4. Organisatorisch 5. Werken met collega’s 6. Werken in brede context 7. Werken aan beleid en schoolontwikkeling 8. Werken aan de eigen professionele ontwikkeling > Vaardigheden m.b.t. opleiden > De kennisbasis is (nog) impliciet > Sterk gericht op leeromgeving docenten-in-opleiding > Nauwelijks aandacht voor leerlingen, leren en lesgeven, school

Aanzetten tot kennisbasis 2 MOFET (Tel Aviv) - opleiding - zelf onderzoek doen en publiceren - conferenties & studiedagen - netwerk van studiegroepen - kennisportal Curriculum opleiding: 1. Coaching en didactiek 2. Onderzoeksvaardigheden 3. Academische management 4. ICT 5. Toetsen en evalueren (veel statistische kennis)

Aanzetten tot kennisbasis 3 Research on the education of teachers - Graduate School of Education, Berkeley 1. begrip van de complexiteit van lesgeven in de setting van een klas 2. onderzoek naar lerarenopleiden 3. benaderingen van het opleiden voor zorgberoepen 4. de rol van de praktijk in het opleiden van leraren 5. ontwikkeling van de vakinhoud van het lesgeven 6. beroepsidentiteit en beroepshoudingen 7. lesgeven in contexten van diversiteit 8. de overgang naar lesgeven en het werken in een school 9. professionele ontwikkeling van docenten 10. de institutionele, organisatorische en beleidscontext van lerarenopleidingen 11. alternatieve lerarenopleidingen 12. accountability in het opleiden van leraren 13. lerarenopleidingen in internationale context

Aanzetten tot kennisbasis 4 Self study: Onderzoek door lerarenopleiders naar hun eigen praktijk (Korthagen, Lunenberg, Zwart) Ontwikkeling kennis van onderop Vergroot eigen competenties onderzoek doen Bewustwording en ontwikkeling (academische) professionele identiteit Ontwikkeling onderzoeksgemeenschap Relatie tussen eigen handelen - functioneren beginnnende docenten - leren leerlingen? Signature pedagogies (Shulman, 2005) De kenmerkende manieren van opleiden waarmee toekomstige docenten worden opgeleid voor hun beroep - representaties, decompositie en benaderingen van praktijk (Grossman et al, 2009)

Voorlopige samenvatting

Voorlopige samenvatting Kennis van - proces van opleiden - het beroep waartoe je opleidt Kenmerken: - algemeen en (context)specifiek - achtergronden/theorie - contextgebonden en normatief - in ontwikkeling, geen systematiek nog - empirische basis?

Tussen droom en daad…

De relatie tussen ideaal en praktijk Goodlad’s onderscheid in curricula Ideaal Wat zou moeten? Formeel Wat moet? Geïnterpreteerd Hoe wordt het geïnterpreteerd door de docent? Operationaal Wat gebeurt er in de werkelijkheid? Experimenteel Hoe wordt het waargenomen door de student/leerling? Achtergronden: - theorie/onderzoek - opvattingen en beelden

Manieren van construeren

Manieren van construeren 1. bestaande opleidingspraktijken inventariseren op: - kennisbestanden over opleiden en het werk van docenten - visies - opleidingsachtergronden - signature pedagogies 2. review van internationaal onderzoek en praktijk 3. ideaal analyse: wat zou er nodig moeten zijn? - beelden over het beroep van docent en opleiden van docent - literatuur en onderzoek - beleid 4. onderzoek: - self study, effectstudies, onderzoek naar inhouden, etc.

Implicaties constructie kennisbasis En het volk vraagt om een koning… (1 Samuel 8) Leren! Veel leren! - Studie - Onderzoek (expliciteren, begrijpen, relaties) -Dialoog (netwerken)

A transformation of more or less causal curiosity and sporadic suggestion into attitudes of alert, cautious, and thorough inquiry (Dewey, 1933)

Start Analyse opvattingen en beelden Onderzoek...

Start Analyse opvattingen en beelden Onderzoek & diaaloog…