Huilen is gezonder dan een pilletje...

foto’s afkomstig uit diverse bronnen Geestelijke verzorging, stervensbegeleiding en lijkverzorging bij moslims Tekst : Abdulwahid van Bommel • Powerpoint presentatie samengesteld door : Abdulwadûd Louws foto’s afkomstig uit diverse bronnen

Stervensbegeleiding I • Rol van imam / hoca: vooral adviseur.

Stervensbegeleiding I • Veel traditionalistische moslims voelen zich ondanks ernstige ziekte verplicht of geconditioneerd tot bidden en vasten.

Stervensbegeleiding I • Veel traditionalistische moslims voelen zich ondanks ernstige ziekte verplicht of geconditioneerd tot bidden en vasten. In geval van psychische nood of religieuze problematiek in verband met behandeling en verpleging: imam roepen

Stervensbegeleiding I • Van belang : interne onenigheid over politieke/religieuze signatuur van imams. • Sociale dienstverlening behoort niet automatisch tot de taak van een imam. • AMBTELIJKHEID, IDENTITEIT, PROFESSIONALITEIT Bijvoorbeeld “Mag niet van mijn geloof”. Zedelijkheid wijkt voor medische noodzaak.

Stervensbegeleiding I • Rol van imam/hoca: vooral adviseur. • Veel traditionalistische moslims voelen zich ondanks ernstige ziekte verplicht of geconditioneerd tot bidden en vasten. In geval van psychische nood of religieuze problematiek in verband met behandeling en verpleging: imam roepen • Van belang : interne onenigheid over politieke/religieuze signatuur van imams. • Sociale dienstverlening behoort niet automatisch tot de taak van een imam. • AMBTELIJKHEID, IDENTITEIT, PROFESSIONALITEIT Bijvoorbeeld “Mag niet van mijn geloof”. Zedelijkheid wijkt voor medische noodzaak.

Stervensbegeleiding I (vervolg) • De islam hecht grote waarde aan bezoek: ‘aanwezigheid’ = betrokkenheid van ‘de ander’.

Stervensbegeleiding I (vervolg) • Relaties met medepatiënten. • Er bestaan in de islam duidelijke voorschriften op het terrein van stervensbegeleiding, lijkbewassing en de begrafenis. • Indien mogelijk gezicht richting Mekka en koranrecitatie en goede verwachtingen over God en hiernamaals en er worden smeekbeden voor de stervende verricht. • Na het overlijden op nauwkeurige wijze ritueel worden gewassen en in doeken worden gewikkeld. De meeste grote moskeeën beschikken over vrijwillige lijkbewassers: mannen voor mannen, vrouwen voor vrouwen, alleen medemoslims. • Ziekenhuizen zonder moslim geestelijke verzorging worden aangeraden een lijst aan te leggen van moskeeën en mensen die daartoe bereid zijn.

Stervensbegeleiding I (vervolg) • De islam hecht grote waarde aan bezoek: ‘aanwezigheid’ = betrokkenheid van ‘de ander’. • Relaties met medepatiënten. • Er bestaan in de islam duidelijke voorschriften op het terrein van stervensbegeleiding, lijkbewassing en de begrafenis. • Indien mogelijk gezicht richting Mekka en koranrecitatie en goede verwachtingen over God en hiernamaals en er worden smeekbeden voor de stervende verricht. • Na het overlijden op nauwkeurige wijze ritueel worden gewassen en in doeken worden gewikkeld. De meeste grote moskeeën beschikken over vrijwillige lijkbewassers: mannen voor mannen, vrouwen voor vrouwen, alleen medemoslims. • Ziekenhuizen zonder moslim geestelijke verzorging worden aangeraden een lijst aan te leggen van moskeeën en mensen die daartoe bereid zijn.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) • Begrafenis zo snel mogelijk of uiterlijk de volgende dag.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) • Wijzigingen Wet op de lijkbezorging: ontheffing, 36 uur. • Niet automatisch eeuwig graf. • Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. • Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) • Rouwen: drie dagen/ weduwe: 4 maanden en tien dagen. • Over het algemeen 40 dagen.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) • Begrafenis zo snel mogelijk of uiterlijk de volgende dag. • Wijzigingen Wet op de lijkbezorging: ontheffing, 36 uur. • Niet automatisch eeuwig graf. • Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. • Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond. • Rouwen: drie dagen/ weduwe: 4 maanden en tien dagen. • Over het algemeen 40 dagen.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) • Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. • Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) • Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. • Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) • Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. • Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) • Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. • Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) • Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. • Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) • Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. • Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) • Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. • Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) • Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. • Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) • Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. • Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) • Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. • Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) • Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. • Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. • Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. • Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. • Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Stervensbegeleiding I (2e vervolg) Autopsie, orgaandonatie, transplantatie. Toegestaan indien wettige of medische noodzaak wordt aangetoond.

Ziekenbezoek bij ernstig zieken Stervensbegeleiding II Ziekenbezoek bij ernstig zieken 1. Dient kort gehouden te worden om de zieke niet teveel te zijn. 2. Indien het stervensproces begint, blijven familieleden en eventuele buren, moslimbroeders of -zusters, bij de zieke in de buurt om te kunnen helpen. 3. Zij die in direct contact met de stervende staan, zijn bij voorkeur de meest vertrouwde gezins- of familieleden. 4. De taken kunnen zijn: de ernstige zieke af en toe wat water toe dienen en zijn of haar mond vochtig houden vanwege de enorme dorst waar stervenden meestal last van hebben. 5. Mensen met het meeste begrip voor de geestelijke behoeften van de ernstig zieke worden verondersteld het meest voor de stervende te kunnen betekenen.

Ziekenbezoek bij ernstig zieken Stervensbegeleiding II Ziekenbezoek bij ernstig zieken 1. Dient kort gehouden te worden om de zieke niet teveel te zijn. 2. Indien het stervensproces begint, blijven familieleden en eventuele buren, moslimbroeders of -zusters, bij de zieke in de buurt om te kunnen helpen. 3. Zij die in direct contact met de stervende staan, zijn bij voorkeur de meest vertrouwde gezins- of familieleden. 4. De taken kunnen zijn: de ernstige zieke af en toe wat water toe dienen en zijn of haar mond vochtig houden vanwege de enorme dorst waar stervenden meestal last van hebben. 5. Mensen met het meeste begrip voor de geestelijke behoeften van de ernstig zieke worden verondersteld het meest voor de stervende te kunnen betekenen.

Stervensbegeleiding III Het kenmerk van moslim stervensbegeleiding, begrafenis en rouwverwerking, bestaat eruit dat moslims alles zelf doen.

Stervensbegeleiding III Als de familie er toe in staat is, doen de naaste familieleden het zelf. Echter, aan de grotere moskeeën zijn vrijwilligers verbonden die hiervoor kunnen worden gevraagd.

Stervensbegeleiding III Directe betrokkenheid vormt een deel van de rouwverwerking.

Stervensbegeleiding III 1. Wanneer de stervende duidelijk aan zijn laatste uur is begonnen, draait men hem op zijn rechterzijde met zijn gezicht naar Mekka.

Stervensbegeleiding III ‘Naar Mekka’ wil in Nederland zeggen ‘naar het zuidoosten’. Dat is tevens de gebedsrichting. In Nederland bidt een moslim dus niet ‘naar het oosten’ zoals wel eens wordt verondersteld.

Stervensbegeleiding III 2. ”Wanneer iemand van u op sterven ligt, laat hij dan het beste van Allah veronderstellen en op Zijn genade en vergiffenis van zijn zonden hopen.”

Stervensbegeleiding III 3. In een heilige overlevering is door Allah gezegd: “Ik ben zoals Mijn dienaar veronderstelt dat Ik ben.”

Stervensbegeleiding III Bismillahi Rahmani Rahiem Sadaqallahoelaziem 4. De stervensbegeleiding bestaat voornamelijk uit zachtjes reciteren van de Koran, smeekgebeden, het mogelijk maken van zelfvergiffenis van de stervende en het kweken van hoopvolle verwachtingen voor het hiernamaals.

Stervensbegeleiding III 5. Daarom is het onze taak de stervende aan de Schone Namen en Kwaliteiten van Allah te herinneren.

Stervensbegeleiding III 5. Daarom is het onze taak de stervende aan de Schone Namen en Kwaliteiten van Allah te herinneren. Zoals:

Stervensbegeleiding III “De Barmhartige”

Stervensbegeleiding III “De Genadevolle”

Stervensbegeleiding III “De Vergevensgezinde”

Stervensbegeleiding III Ook noemen we de dingen die de stervende ‘goed heeft gedaan’, zodat hij of zij zoveel mogelijk het goede verwacht van de Schepper.

Stervensbegeleiding III 6. De profeet zei: “ Het goede van Allah veronderstellen is de toegangsprijs voor het paradijs. Wanneer iemand van u op sterven ligt, laat hij dan het beste van Allah veronderstellen en op Zijn genade en vergiffenis hopen.” Dit soort uitspraken van de profeet Mohammed hebben ertoe geleid dat de bezoekers van de stervende diens gedachten proberen te sturen naar hoop en vrede met God en zichzelf, waarbij hij of zij wordt herinnerd aan het koranvers: O, volledig tot rust gekomen ziel! Keer terug tot uw Schepper tevreden over Hem en Hij tevreden over u. [Hij zal zeggen:] Kom tot Mijn dienaren en ga het paradijs binnen. (89:27-30)

Stervensbegeleiding III Het kenmerk van de moslim stervensbegeleiding, begrafenis, en rouwverwerking bestaat eruit dat moslims alles zelf doen. Als de familie ertoe in staat is, doen de naaste familieleden het zelf. Er zijn echter aan de grotere moskeeën vrijwilligers verbonden die hiervoor kunnen worden gevraagd. Directe betrokkenheid vormt een deel van de rouwverwerking. 1. Wanneer de stervende duidelijk aan zijn laatste uur is begonnen, draait men hem op zijn rechterzijde met zijn gezicht richting Mekka. 2. “Wanneer iemand van u op sterven ligt, laat hij dan het beste van Allah veronderstellen en op Zijn genade en vergiffenis van zijn zonden hopen.” 3. In een heilige overlevering is door Allah gezegd: “Ik ben zoals Mijn dienaar veronderstelt dat Ik ben.” 4. De stervensbegeleiding bestaat voornamelijk uit zachtjes reciteren van de Koran, smeekgebeden, het mogelijk maken van zelfvergiffenis van de stervende en het kweken van hoopvolle verwachtingen voor het hiernamaals. 5. Daarom is het onze taak een stervende aan de Schone Namen en Kwaliteiten van Allah te herinneren. Zoals de Barmhartige, de Genadevolle, de Vergevensgezinde, etc. Ook noemen we de dingen die de stervende ‘goed heeft gedaan’, zodat hij of zij zoveel mogelijk het goede verwacht van de Schepper. 6. De profeet zei: “ Het goede van Allah veronderstellen is de toegangsprijs voor het paradijs. Wanneer iemand van u op sterven ligt, laat hij dan het beste van Allah veronderstellen en op Zijn genade en vergiffenis hopen.” Dit soort uitspraken van de profeet Mohammed hebben ertoe geleid dat de bezoekers van de stervende diens gedachten proberen te sturen naar hoop en vrede met God en zichzelf, waarbij hij of zij wordt herinnerd aan het koranvers: “O, volledig tot rust gekomen ziel! Keer terug tot uw Schepper tevreden over Hem en Hij tevreden over u. [Hij zal zeggen:] Kom tot Mijn dienaren en ga het paradijs binnen.” (89:27-30)

“Begraaf uw doden snel” Stervensbegeleiding IV “Begraaf uw doden snel” De moslimgemeenschap heeft de volgende vier taken na een sterfgeval: 1. Wassen 2. In doeken wikkelen 3. Het gebed voor de overledene 4. Begrafenis

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

De laatste woorden Stervensbegeleiding IV Wassen 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Wassen Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Talqien - Toespraak bij het graf Wij zijn niet in staat te horen of te begrijpen. Want wij kennen de realiteit van het graf niet en wij kennen de werkelijkheid van Allah niet, wij kennen alleen onze werkelijk- heid. O, [……..] De profeet Mohammed heeft ons geleerd, dat wanneer één van onze moslimbroeders of -zusters overlijdt en hij of zij wordt begraven en het graf wordt gesloten, dat dan één van ons bij zijn of haar hoofdeinde aanwezig moet zijn om hem of haar toe te spreken. Als hij of zij zo wordt aangeroepen, zal de overledene zeker zeggen: “Geef mij een tekst waar ik mij aan vast kan houden, en moge Allah jou genadig zijn!”

Talqien - Toespraak bij het graf Yâ, […..] ! Gedenk de band die je met je Schepper had in dit leven, nu je deze zichtbare wereld verlaat en vertrekt naar de onzienbare wereld met de woorden: Er is geen god dan Allah en Mohammed is zijn boodschapper. Yâ, [……..] ! Dit is je eerste huis van de verblijfplaatsen in het hiernamaals en het is je laatste huis van de verblijfplaatsen op deze wereld. Het gebod (van leven en dood) berust bij Allah.

Talqien - Toespraak bij het graf Yâ, […………] ! Als straks de engelen van de Barmhartige bij je komen, wanneer je deze wereld voor een andere verwisselt, wees dan niet bevreesd en wees niet bedroefd. God heeft gezegd: “Ik ben zoals mijn dienar(es) veronderstelt dat Ik ben. Veronderstel daarom van Hem alleen het goede, Hij is de Barmhartige, de Genadevolle. Ieder van ons zal de dood smaken, dat is onze werkelijkheid. En ieder van ons zal in een graf neerdalen en ieder van ons zal de Laatste Dag meemaken, dat is de waarheid. En God zal ons uit onze graven doen opstaan.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Stervensbegeleiding IV De laatste woorden 1. Bij het sluiten van de ogen. 2. Het overlijdensbericht. 3. Hierna is het zaak dat alle verdere werkzaamheden - het wassen, inwikkelen en opbaren - zo snel mogelijk uitgevoerd worden. Het is niet passend dat het dode lichaam van een overleden moslim dagenlang opgebaard bij de familie blijft liggen. Wassen 4. Wie verricht de wassing? 5. De uitvoering van de grote wassing voor de overledene. 6. De laatste kleding. 7. Het gebed voor de overledene. 8. De baar. 9. Het graf. 10. Na de begrafenis. 11. Condoleances. 12. Rouwperiode.

Uitzonderlijke sterfgevallen Kindersterfte Wanneer tekenen van leven zijn waargenomen tijdens de geboorte, en al zou het kind sterven terwijl het tenminste voor de helft buiten het lichaam van de moeder is, dan wordt het gewassen en verder volgens de islamitische principes behandeld. - het krijgt een naam - er wordt voor gebeden - en het wordt begraven

Uitzonderlijke sterfgevallen Zelf moord

Uitzonderlijke sterfgevallen Zelf moord Hoewel zelfmoord wordt gezien als een zwaarder misdrijf dan het doden van een ander, wordt de moslim die ertoe besloot, beschouwd als een gelovige die gezondigd heeft. Hij had genoeg van deze wereld, maar heeft er tenminste geen tweedracht gezaaid of corruptie verspreid. Samenvattend kunnen we daarom zeggen dat volgens de meest betrouwbare opvattingen een moslim die zelfmoord pleegt, toch door de gemeenschap wordt opgevangen, wat vooral voor de nabestaanden erg belangrijk is. Hij of zij wordt gereinigd, gewikkeld in een lijkwade, het gebed wordt verricht en de begrafenis vindt normaal plaats.

Geestelijke verzorging, stervensbegeleiding en Dit was : Geestelijke verzorging, stervensbegeleiding en lijkverzorging bij moslims Tekst : Abdulwahid van Bommel • Powerpoint presentatie samengesteld door : Abdulwadûd Louws www.abdulwadud.nl

dank u voor uw aandacht Tekst : Abdulwahid van Bommel • Powerpoint presentatie samengesteld door : Abdulwadûd Louws www.abdulwadud.nl

heeft u nog vragen? Tekst : Abdulwahid van Bommel • Powerpoint presentatie samengesteld door : Abdulwadûd Louws www.abdulwadud.nl