1 De invloed van de organisatie op het meldgedrag van managers en medewerkers: een kijkje in de keuken Muel Kaptein Transparency International, April 21, 2009

2 Even voorstellen… • Associate Partner KPMG Forensic & Integrity • Hoogleraar Bedrijfsethiek en Integriteitmanagement aan Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit

3 Opzet meting • Periode enquête: Zomer 2008 • Respons: leden van Amerikaanse beroepsbevolking • Vragenlijst: Wetenschappelijk gevalideerde schalen • Vervolg op eerdere metingen in 1999 en 2004 • Antwoorden vergeleken met database Nederlandse organisaties (n=73.122)

4 VRAAG 1 Welke onderstaande uitspraak is juist? A. Medewerkers voelen zich meer comfortabel om een overtreding te melden aan hun eigen leidinggevende dan aan het interne meldpunt. B. Hoe hoger het management, des te minder comfortabel medewerkers zich voelen om overtredingen hieraan te melden. C. Medewerkers voelen zich meer comfortabel om een overtreding te melden aan de Juridische afdeling dan aan Internal Audit. D. Al deze drie uitspraken zijn juist.

5 Ad. 1: Medewerkers voelen zich comfortabel om overtreding te melden aan:

6 VRAAG 2 Belangrijk is voor een melding van een waargenomen overtreding aan het management dat er in de ogen van de melder sprake is van: 1) adequate actie door het management wordt ondernomen, 2) melding vertrouwelijk wordt behandeld, 3) melder wordt beschermd tegen repercussies, en 4) betrokkenen eerlijk worden bestraft. In welke mate is dit volgens medewerkers het meest tot minst aanwezig in hun organisatie? A. 1, 2, 3, 4 B. 4, 3, 2, 1 C. 3, 2, 1, 4 D. 3, 4, 1, 2

7 Ad. 2: Een melding aan het management leidt tot:

8 VRAAG 3 Welke van de onderstaande uitspraken zijn juist? I. Wanneer de eigen organisatie een meldpunt heeft voor overtredingen dan zullen medewerkers overtredingen minder snel extern melden. II. Wanneer de eigen organisatie een meldpunt heeft voor overtredingen, dan zullen medewerkers overtredingen minder snel aan hun manager melden. A. Zowel I als II is juist. B. Zowel I als II is onjuist. C. I is juist en II is onjuist. D. I is onjuist en II is juist.

9 VRAAG 4 Vrouwelijke medewerkers zullen overtreders eerder zelf aanspreken en minder snel hun leidinggevende of het interne meldpunt informeren. A. Juist B. Onjuist In hoeverre is onderstaande uitspraak juist?

10 VRAAG 5 Welke van de onderstaande uitspraken zijn juist? A. Hoe transparanter de werkomgeving, des te minder medewerkers overtredingen zullen melden aan hun manager. B. Hoe transparanter de werkomgeving, des te eerder medewerkers extern zullen melden. C. Hoe transparanter de werkomgeving, des te eerder medewerkers geen actie zullen nemen. D. Al deze drie uitspraken zijn juist.

11 VRAAG 6 Welke van de onderstaande uitspraken zijn juist? I. Hoe slechter de integriteit van het lokale management, des te eerder medewerkers gebruikmaken van het interne meldpunt. II. Hoe slechter de integriteit van het senior management, des te eerder medewerkers gebruikmaken van het interne meldpunt. A. Zowel I als II is juist. B. Zowel I als II is onjuist. C. I is juist en II is onjuist. D. I is onjuist en II is juist.

12 VRAAG 7 Welke van de onderstaande uitspraken zijn juist? I. Hoe helderder de regels en normen van de organisatie, des te meer medewerkers overtredingen intern zullen melden. II. Hoe helderder de regels en normen van de organisatie, des te meer medewerkers overtredingen extern zullen melden. A. Zowel I als II is juist. B. Zowel I als II is onjuist. C. I is juist en II is onjuist. D. I is onjuist en II is juist.

13 VRAAG 8 Hoe meer overtredingen medewerkers waarnemen, des te groter de kans dat zij extern melden. A. Juist B. Onjuist In hoeverre is onderstaande uitspraak juist?

14 VRAAG 9 Welke onderstaande uitspraak is juist? A. Hoe meer overtredingen medewerkers waarnemen, des te groter de kans dat zij dit melden aan het interne meldpunt. B. Hoe meer overtredingen medewerkers waarnemen, des te kleiner de kans dat zij dit melden aan het interne meldpunt. C. Het aantal waargenomen overtredingen door medewerkers is niet gerelateerd aan de mate waarin zij melden aan het interne meldpunt. D. Geen van deze drie uitspraken is juist.

15 Overtredingen  Gebruik meldpunt  gemiddeld

16 VRAAG 10 Hoe slechter de totale ethische cultuur van een afdeling, des te meer medewerkers het meldpunt zullen benaderen. A. Juist. B. Onjuist. In hoeverre is onderstaande uitspraak juist?

17 Take-aways • Zorgen voor een goede cultuur om overtredingen te voorkomen en zelfreinigend vermogen van de organisatie te vergroten. • Het aantal meldingen is niet direct vertaalbaar naar de kwaliteit van de organisatiecultuur. • Organisaties dienen goed zicht te hebben op kwaliteit van hun vangnet. • Het regelmatig meten van de percepties van medewerkers hierover is essentieel. • Toezichthouders zullen steeds meer hierop letten bij het bepalen van de werking van klokkenluiderregelingen.

18