Schoolwide Positive Behavior Support (PBS) University of Oregon Namen trainers Logo werkplek coach Naam School Datum ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

Welkom! ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

Verwachtingen Wat verwachten wij vandaag van elkaar? ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

Programma 8:30 – 15:30 Middag Ochtend Gedragsverwachtingen Gewenst gedrag aanleren en versterken Ochtend Verwachtingen Op reis met PBS/ theorie Zelfbeoordelingsonderzoek Paraplu-oefening De rol van het PBS-team Probleemgedrag ombuigen Waarden binnen onze school Lunch ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

Welkom bij onze PBS reis ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

De reis naar de top Een gezamenlijke reis... ...waarbij het PBS-team de route uitstippelt en ons op koers houdt ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

Een avontuurlijke reis die… soms extra energie zal kosten en soms vanzelf zal gaan ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

Waar ook tijd is om… of indien nodig even een stap terug te gaan te acclimatiseren op bereikte hoogtes ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011 versie 1.0

En niet iedereen even snel zal kunnen reizen en soms een steuntje in de rug nodig is… zodat wij uiteindelijk samen de top van de PBS berg bereiken! ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

Parkeerflap: Opmerkingen en vragen ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

Schoolwide PBS is een: Schoolbrede, preventieve aanpak van gedrag, gericht op alle leerlingen Gericht op het aanleren en bekrachtigen van positief gedrag Paraplu waar andere interventies met dezelfde uitgangspunten onder passen PBS is evidence based en ontwikkeld door o.a.: Gerald Patterson, Hill Walker, Rob Horner, Annemieke Golly en Jeff Sprague (U of O) ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

Doel van PBS Een veilige omgeving scheppen die: leerling- en leraarvriendelijk is bevordert dat leerlingen zich sociaal gedragen en zo goed mogelijk presteren ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

Het SWPBS kader (1): de piramide Leren Gedrag

Het SWPBS kader: vormgeven aan vijf pijlers 1. Schoolbreed werken vanuit gedeelde waarden Samenwerken met Ouders en met de Zorg 2. 5. Preventie zoveel mogelijk problemen voorkomen Helder zijn in wat je wilt zien en horen, dit actief aanleren en positief bekrachtigen 3. 4. Besluitvorming over gedrag op basis van Data 14

De bouwstenen van SWPBS Formuleer heldere verwachtingen (weet wat je wilt zien en horen). Leer deze verwachtingen actief aan (gebruik voorbeelden). Bekrachtig de verwachtingen positief. Minimaliseer de aandacht voor ongewenst gedrag (maak van een mug geen olifant). Formuleer heldere consequenties voor onacceptabel gedrag.

1. Basiswaarden van de school bepalen Bijvoorbeeld: Verantwoordelijkheid Respect Veiligheid Welke waarden wil de school aan de leerlingen meegeven? ® Kenniscentrum SWPBS, juli 2011 versie 1.0

2. Heldere gedragsverwachtingen formuleren vanuit gedeelde waarden Emilie ® Kenniscentrum SWPBS, juli 2011 versie 1.0

2. Heldere gedragsverwachtingen formuleren Voor alle plekken in en om de school: Gangen Kantine Schoolplein…..etc Waarden en verwachtingen visueel maken: Posters Foto’s Werkstukken van leerlingen Heldere gedragsverwachtingen helpen niet alleen in het verkeer. De kans dat het leerlingen lukt om zich sociaal te gedragen neemt toe als er duidelijke gedragsverwachtingen zijn in de school. Belangrijk is natuurlijk wel dat het er niet te veel worden (het moet behapbaar blijven) en dat de gedragsverwachtingen relevant zijn en iets toevoegen. Denk in 2-tallen even na over gedragsverwachtingen voor het schoolplein ® Kenniscentrum SWPBS, juli 2011 versie 1.0

3. Waarden en gedragsverwachtingen visualiseren Marlous NET ALS IN HET verkeer worden gedragverwachtingen gevisualiseerd om ze sterk te maken. Deze zijn duidelijk zichtbaar en herkenbaar in alle ruimtes van de school.

4. Gedrag is een ‘vak apart’: lessen ontwerpen om gedrag actief aan te leren Filmpjes Model staan en oefenen Quiz Andere werkvormen

5. Schoolbreed: Systematisch gewenst gedrag positief bekrachtigen. Sociale bekrachtiging Tokensysteem “You never know when you get a surprise…”

6. Oefenen met het minimaal houden van aandacht voor ongewenst gedrag en een menu opstellen van eenduidige consequenties Actief negeren Reactieprocedure ® Kenniscentrum SWPBS, juli 2011 versie 1.0

7. Data verzamelen over gedrag Incidentenregistraties geven informatie over: Leerlingen Plekken Type incident Periode Medewerkers Alleen relevante data met een zo laag mogelijke inspanning voor het schoolteam Data is basis voor het overleg van het PBSteam en maakt inzichtelijk waar en wanneer er problemen zijn. De coach noemt dat er zal worden gekeken naar wat de school al verzameld. En dat daarna zal worden besloten wat er eventueel aanvullend nodig is. ® Kenniscentrum SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Implementatie 1e jaar 1. teampresentatie 2. PBS-team en trainingsdag PBS-team 3. 1e teamscholing, 2e teamscholing 4. (minimaal) maandelijkse PBS-teambijeenkomsten 5. uitwerken methodische elementen in werkgroepjes

Uitkomsten implementatiejaar 1 Er zijn drie tot vijf schoolbrede waarden geformuleerd De matrix met gedragsverwachtingen voor alle plekken in en om de school, gerelateerd aan de waarden, is uitgewerkt De gedragsverwachtingen zijn visueel gemaakt Er zijn lessen in ‘goed gedrag’ ontworpen voor alle gedragsverwachtingen Er is een schoolbreed systeem van bekrachtiging ontworpen Er is een plan uitgewerkt voor actief toezicht houden Er is een overzicht van eenduidige consequenties Er is een datasysteem in gebruik om gedrag en incidenten te volgen Contacten met jeugdzorg Ouderavond over SWPBS Start uitvoering interventies op groene niveau op werkvloer Leuk om hier even van deelnemers te horen. Welke elementen spreken hen het meeste aan?

Zelfbeoordelingsonderzoek van de eigen school Wie met twee benen op de grond blijft staan, komt niet vooruit.

Concreet starten met SWPBS (jaar 1): Bepalen wat de school al doet, wat goed werkt en aanvullende ‘groene interventies’ ontwikkelen (schooljaar 201X-201X) De coach noemt dat geinventariseerd wordt met het hele schollteam waar krachten liggen van de school en waar veranderwensen liggen. De coach refereeert ook aan de oefening met de flap.

Paraplu-oefening Wat hebben we al? Wat werkt? Wat behoeft nog aandacht? Emilie

Het PBSteam Emilie

Doelen en taken van het PBSteam Staat model naar collega’s in de benadering vanuit krachten Verwerkt gegevens van het PBSproces Verspreidt informatie in het team over SWPBS Is aanspreekpunt en ondersteunt collega’s op de werkvloer Houdt het databasesysteem bij Bereidt de studiedagen voor met de coach Actieve rol tijdens studiedagen Emilie

Leden van het PBSteam Directie IB Leraren (coördinatoren) vanuit onder-, midden, en bovenbouw Vertegenwoordiger vanuit de zorg, conciërge, SMW, ouders e.d Leerling?

Krachten schoolteam: …………. …………….. ……………… ………………. …………………. …………………….. Team is een geheel Onderlinge waardering Elkaar zien en erkennen Samenhorigheid Openheid (formeel en informeel) Structuur in de groep (veiligheid

Pauze ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

Oefening jeugdherinnering Kittie ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Wat is goed voor alle leerlingen: een schoolbrede aanpak Stel gedragsverwachtingen op voor alle plekken in en om de school Leer gedragsverwachtingen actief aan Bekrachtig gewenst gedrag bij alle leerlingen (belonen, complimenten) Minimaliseer aandacht voor ongewenst gedrag: maak van een mug geen olifant Verbind consequenties aan het niet naleven van de verwachtingen Werk als een team (en betrek ouders hierbij)

Basiswaarden van (NAAM SCHOOL) Emilie

Het waardenspel ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

Placemat discussie Welke waarden vinden wij belangrijk voor de leerlingen op school? ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

Het risicopad van gedragsproblemen Blootstelling aan risicofactoren van gezin, buurt, school en maatschappij Kan leiden tot het ontwikkelen van ongewenst gedrag Kan een negatief gedragspatroon op korte termijn tot gevolg hebben Kan leiden tot negatief, destructief gedragspatroon op lange termijn Kittie Korte herhaling theorie en het waarom van PBS ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

Redenen negatief gedrag Aandacht vragen Vermijding

Probleemgedrag ombuigen door de focus op wat goed gaat: Oefening Noemen dat we ook een filmpje laten zien tijdens de studiedag (validation)

Lunch ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

Matrix gedragsverwachtingen Volgende stappen: Gedragsverwachtingen ophangen (tekst) Visueel maken Actief aanleren ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Matrix gedragsverwachtingen op school Algemene ruimtes Basiswaarde 1 Basiswaarde 2 Basiswaarde 3 Schoolbreed Plein Gangen, hallen, etc. Moeten de waarden eruit, of als voorbeeld erin laten zitten ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

Kenmerken van heldere gedragsverwachtingen Concreet (Beschreven in termen van waarneembaar gedrag) Duidelijk en eenduidig (alle leerlingen weten precies wat er van hen wordt verwacht) Positief, kort en bondig geformuleerd In de actieve vorm geformuleerd (loop rustig) ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

47

Wat zijn manieren om de waarden en de gedragsverwachting èn algemeen bekend èn visueel te maken? ® Kenniscentrum Schoolwide PBS juli 2011versie 1.0

Waarden en gedragsverwachtingen visueel maken De waarden en gedragsverwachtingen zijn duidelijk zichtbaar en herkenbaar in alle ruimtes van de school.

PBS visueel maken

De bij heet Brum

Gedragsverwachtingen aanleren (gekoppeld aan de waarden) en versterken Bespreek in tweetallen: - Hoe leren wij leerlingen nu het gewenste gedrag? - Wat doen wij met de verwachtingen in de school?

Confucius (551 B.C.) wist het al… Wat je hoort, vergeet je Wat je ziet, onthoud je Wat je doet, begrijp je ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Let op de reacties bij de ontvanger Emilie Let op de reacties bij de ontvanger

Werkzame elementen bij het aanleren van gedrag Wees duidelijk over wat je wilt zien en horen (gedragsverwachting) Geef zelf het goede voorbeeld (sta model) Laat de leerlingen oefenen Aandachtspunten Wees royaal met positieve feedback Herhaal regelmatig ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Aandachtspunten lessen in goed gedrag Leer aan in de betreffende ruimte Koppel de gedragsverwachtingen aan de basiswaarden Laat gedragsverwachtingen in de voorbespreking, bij de uitvoering en bij de nabespreking van de les in goed gedrag terugkomen (bijv. Waarom is het belangrijk om rustig te lopen op de trap? Dat is veilig.)

In welk opzicht ga je tevreden naar huis? Welke vragen heb je nog? ® SWPBS, juli 2011 versie 1.0

Einde teamdag: evaluatie Een reis begint met een eerste stap!