Soortenstandaard Steenuil Wouter van Heusden Dienst Landelijk Gebied Steenuilendag 27 oktober 2012 18 september 2018

Soortenstandaard Steenuil opbouw presentatie Soortenstandaards algemeen Soortenstandaard Steenuil Binnen de gelederen van EL&I en haar uitvoerende diensten (Dienst Regelingen en Dienst Landelijk Gebied) wordt gewerkt aan het ontsluiten van informatie over de meest voorkomende en effectieve mitigerende en compenserende maatregelen bij veel voorkomende ingrepen 2 Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012

Soortenstandaards aanleiding Uniformiteit adviezen DLG Effectieve maatregelen (mitigatie, compensatie, zorgvuldig handelen, zorgplicht) Komst WABO (“duizenden aanvragen extra”) Ontzorging van initiatiefnemers Doelgroep: Iedereen betrokken bij ruimtelijke inrichting of ontwikkeling die te maken heeft / kan hebben met beschermde soorten Binnen de gelederen van EL&I en haar uitvoerende diensten (Dienst Regelingen en Dienst Landelijk Gebied) wordt gewerkt aan het ontsluiten van informatie over de meest voorkomende en effectieve mitigerende en compenserende maatregelen bij veel voorkomende ingrepen 3 Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012

Soortenstandaards wat is een soortenstandaard Documenten met voor een soort: Ecologische informatie: Soortkenmerken, Leefwijze, Voedsel, Habitat, Verspreiding, aantalontwikkelingen, Populatie, dispersie Juridische aspecten Relevante artikelen FFw (artikel 11 staat centraal), Gedragscode, “positieve afwijzing”, beoordelingskader Vertaling juridisch – ecologisch Voortplantingsplaatsen, vaste rust- en verblijfplaatsen, functionele leefomgeving, Staat van instandhouding Onderzoeksvereisten aanwezigheid, effecten, maatregelen, alternatieven, belang Maatregelen per (groep van) activiteit(en) Binnen de gelederen van EL&I en haar uitvoerende diensten (Dienst Regelingen en Dienst Landelijk Gebied) wordt gewerkt aan het ontsluiten van informatie over de meest voorkomende en effectieve mitigerende en compenserende maatregelen bij veel voorkomende ingrepen 4 Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012

Soortenstandaards proces Opstellen concept Bespreken in expertmeeting Verwerken opmerkingen Schriftelijke ronde experts Uittesten bij DR Vaststellen eindversie Plaatsen op lnvloket Er komen aldus 15 soorten standaard in 2011. Ten behoeve van: Vissen: Bittervoorn, kleine en grote Modderkruiper Amfibien: Kamsalamander, Rugstreeppad en Heikikker Zoogdieren: Gewone Dwergvleermuis, Laatvlieger, Ruige Dwergvleermuis en Gewone Dwergoorvleermuis Reptielen: Zandhagedis en levendbarende Hagedis Vogels: Huismus, Buizerd en Gierzwaluw zandhagedis 5 Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012

Soortenstandaards welke soorten 15 soortenstandaards in 2011: Kleine modderkruiper Grote modderkruiper Bittervoorn Gierzwaluw Huismus Buizerd Rugstreeppad Kamsalamander Heikikker Levendbarende hagedis Zandhagedis Gewone dwergvleermuis Ruige dwergvleermuis Gewone grootoorvleermuis Laatvlieger 9 soortenstandaards in 2012: Steenuil Kerkuil Roek Das Bever Noordse woelmuis Poelkikker Watervleermuis Rosse vleermuis Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaards stand van zaken 14 standaards gepubliceerd, 1 aangehouden start evaluatie (o.a. Netwerk Groene Bureaus) verwachting 2e kwartaal 2013 herziene versies gereed Soortenstandaards 2012: 4 versies gereed voor publicatie 5 concept-versies gereed verwachting eind 2012 op web Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaards eerste ervaringen DLG bij afhandeling aanvragen ontheffing DR bij zelfstandige afhandeling aanvragen ontheffing Initiatiefnemers bij aanvraag ontheffing Externe partijen: CROW, Cobouw Persbericht opgepikt door diverse media Meldingen op websites Toelichtingen op soortdagen Rijksoverheid, provincies, gemeenten Rugstreeppad Deze ontheffingsaanvragen blijken soms lastig gestalte te geven en laten zich dus ook soms lastig beoordelen. Niet zelden komt het voor dat de aannemer praktisch klaar staat om te gaan bouwen, slopen, graven etc. Blijkt er ineens een Rugstreeppad of vleermuis te zitten! Dan volgt onderzoek en moet alsnog een ontheffing worden aangevraagd of andersinds moet tenminste het plan zo worden uitgevoerd dat rekening wordt gehouden met die beschermde soort. Maar hoeveel rekening? Wanneer tast je dan de gunstige staat van instandhouding aan? Welke maatregelen kan je nemen om schending (verwonding, doden, verplaatsing) tegen te gaan of dan toch zoveel mogelijk tegen te gaan (ofwel effecten te minimaliseren) en als dat niet kan wat moet ik dan doen om elders te compenseren( te vervangen) in bijzonder omstandigheden? Ofwel er is behoefte aan duidelijk voorlichtend materiaal over de vragen of er ontheffing mogelijk is, hoe dat aan te vragen, maar dus ook vooral naar de vraag met welk maatregelen je effecten op de soort kan voorkomen, verminderen ( of kan compenseren), ofwel nog weer anders geformuleerd: welke voorwaarden worden gekoppeld worden aan de ontheffing. Immers indien die laatste bekend zijn kan je in een vroeg stadium daar veelal eerder en beter rekening mee houden. Dat is goed voor de bedreigde soort, voor de planeigenaar en maakt het beoordelingswerk voor de overheid ook gemakkelijker. Een mooie win win win, waarbij natuur en economie samengaan. Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaards waar te vinden http://hetlnvloket.nl/onderwerpen/vergunning-en-ontheffing/dossiers/dossier/flora-en-faunawet-ruimtelijke-ingrepen/soortenstandaards Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaard Steenuil expertmeeting Wie waren betrokken bij opstellen soortenstandaard steenuil: Pascal Stroeken (en Theo Boudewijn, Joep van de Laar) (STONE) Jouke Altenburg (Vogelbescherming Nederland) Loes van den Bremer (Sovon) Herman Bouman (TAUW) Joachim van der Valk, Remco Reurink, Martijn van Opijnen (DLG / DR) Wouter van Heusden (schrijver), Toon Zwetsloot (projectleider) (DLG) Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaard Steenuil soortinformatie Ecologische informatie over: Soortkenmerken Leefwijze Voedsel Habitat Verspreiding, aantalontwikkelingen Voortplantingsplaatsen, vaste rust- en verblijfplaatsen Populatiegrootte en dispersie Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaard Steenuil. voortplantingsplaats, essentiële Soortenstandaard Steenuil voortplantingsplaats, essentiële functionele leefomgeving Voortplantingsplaats, vaste rust –en verblijfplaats = Nestlocatie (jaarrond) Functionele leefomgeving: - Foerageergebied Dekkingsmogelijkheden Plekken waar tijdelijk verbleven worden = Territorium, met uitzondering van niet of nauwelijks gebruikte onderdelen Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaard Steenuil beoordelingskader In welke mate wordt de functionaliteit van de vaste voortplantings-, rust- en / of verblijfplaats aangetast door de voorgenomen activiteiten? Is er een wettelijk belang? Er moet één van de volgende belangen gelden: bescherming van flora en fauna (b) veiligheid van het luchtverkeer (c) volksgezondheid of openbare veiligheid (d) Is er een andere bevredigende oplossing? - ten aanzien van de locatie, - ten aanzien van de inrichting op de locatie, - ten aanzien van de wijze van uitvoering van de werkzaamheden. Komt de gunstige staat van instandhouding van de locale populatie niet in gevaar? In principe wordt bij vogels getoetst aan de landelijke gunstige staat van instandhouding. Vanwege de geringe dispersiecapaciteit van de steenuil wordt bij de steenuil op locaal niveau getoetst. Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaard Steenuil onderzoek - Bepalen aanwezigheid (voortplantingsplaats) steenuil Bepalen functionele leefomgeving Bepalen effect op functionaliteit Bepalen maatregelen Bepalen effect op gunstige staat van instandhouding Maatregelen zorgplicht, zorgvuldig handelen Andere bevredigende oplossingen (alternatieven) Wettelijk belang Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaard Steenuil bepalen aan- of afwezigheid Aanwezigheid: Waarneming op enig moment in het jaar duidt op mogelijke nestplaats Aantreffen van een (bewoond) nest (circa begin februari – half juli) Bezoek steenuil aan waarschijnlijke nestplaats Transport voedsel naar nestopening Bedelende jongen Afwezigheid: Drie veldbezoeken in optimale periode 15 februari – 15 april In potentieel geschikt habitat, goede (weers)omstandigheden, door steenuildeskundige Geen sporen Navraag bij bewoners, steenuil-vrijwilligers Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaard Steenuil. wat in beeld brengen ten Soortenstandaard Steenuil wat in beeld brengen ten aanzien van functionaliteit Waar bevindt zich de voortplantingsplaats + bijbehorende functionele leefomgeving? Wat zijn de essentiële onderdelen hierbinnen? Wat en hoeveel wordt daarvan aangetast? Welke maatregelen moeten wanneer worden genomen zodat functionaliteit van de voortplantingsplaats behouden kan blijven? Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaard Steenuil. bepalen effect op essentieel Soortenstandaard Steenuil bepalen effect op essentieel functioneel leefgebied Oorspronkelijke situatie Locatie ingreep Noodzakelijke maatregelen Geen maatregelen nodig Minimaal 2 vervangende plekken aanbieden Opwaarderen bestaand geschikt en/of ongeschikt gebied Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaard Steenuil. bepalen effect op essentieel Soortenstandaard Steenuil bepalen effect op essentieel functioneel leefgebied Oorspronkelijke situatie Locatie ingreep Noodzakelijke maatregelen Nieuw gebied geschikt maken Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaard Steenuil vervangende nestgelegenheid Minimaal twee Directe omgeving oorspronkelijke plek (“zelfde erf”) Geschikte plek Tijdig: minimaal 3 maanden voorafgaand start werkzaamheden, bij voorkeur al in periode september- december Beheer duurzaam geregeld, duurzaam materiaal Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaard Steenuil vervangend leefgebied Vergelijkbaar als hetgeen verloren gaat Binnen 200 meter van (potentiële) nestplaats Gericht op voedselaanbod: overhoeken, kruidenzomen, ruigten, takkenrillen, poelen, hoogstamboomgaarden, moestuin, kortgrazige percelen, etc Gericht op dekking: (knot)boomsingels, struwelen, losgestapelde stenen of houtblokken, etc Gericht op verminderen slachtoffers: verkeers(snelheid) belemmerende maatregelen, drinkbakken, etc Beheer moet duurzaam geregeld zijn Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaard Steenuil mogelijke maatregelen Tabel mogelijke activiteiten/werkzaamheden en effecten op steenuil gegroepeerd naar: Vernietiging / verstoring (alleen) nestlocatie Vernietiging / verstoring (alleen) leefgebied Vernietiging / verstoring nestlocatie én leefgebied (“één paartje”) Vernietiging / verstoring groot gebied (“meerdere paartjes”) Vervolgens beschrijving van wat in die gevallen aan maatregelen mogelijk is voor behoud functionaliteit, staat van instandhouding, zorgplicht / zorgvuldig handelen. Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaard Steenuil standaard  maatwerk Elk gebied en elke activiteit is uniek! Afwijken op soortenstandaard is toegestaan. Onderbouwing is altijd noodzakelijk (recente uitspraken RvS!!) Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaard Steenuil vervolg? Onderscheid gemaakt in effectieve maatregelen, mogelijk effectieve maatregelen en af te raden maatregelen  Nadere onderbouwing gewenst naar effectiviteit maatregelen Aandacht voor monitoring Meer aandacht voor soortmanagementplannen, natuur-inclusief werken Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018

Soortenstandaard Steenuil tot slot Met dank aan STONE voor de grote bijdrage aan de tot stand koming van de Soortenstandaard Steenuil Soortenstandaard Steenuil – presentatie Wouter van Heusden (Dienst Landelijk Gebied) – Landelijke Steenuilendag 27 oktober 2012 Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen 18 september 2018