Armoede in België Uitdagingen voor het federale armoedebeleid 9 november 2010 Uitdagingen voor het federale armoedebeleid na 2010, het Europees Jaar van de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting Willy LAHAYE

Het Belgische EU-voorzitterschap: armoede op de Europese agenda zetten Drie prioriteiten: Huisvesting, dak- en thuisloosheid Leefloon en sociale bescherming De vicieuze armoedecirkel Een tweeledige transversale benadering: Empowerment en dialoog Uitwisseling van goede praktijken

Uitdagingen na 2010 voor het federale armoedebeleid De vicieuze armoedecirkel Generatiearmoede en kinderarmoede (EU: hoger armoederisico t.o.v. de volledige bevolking: 19% versus 16%; B: 16,9% versus 14,7) Aandachtspunten bij de uitbouw van het Europa 2020-platform inzake armoedebestrijding: Concrete verbintenissen van de lidstaten met het oog op armoedebestrijding Verbintenissen m.b.t. het terugdringen van kinderarmoede

Schooltraject van jongeren (20 jaar) 1973 (120 gezinnen) Impact van de gezinsomgeving op de ontwikkeling van het kind (op 5 jaar) en op de schoolprestaties (op 7 jaar). 1988 Schooltraject van jongeren (20 jaar) 1993 Socio-professionele inschakeling van jongeren (25 jaar) 2003 Onderzoek naar overdracht tussen generaties (herneming van het experiment van 1973)

Maatschappelijke translatie of homothetie Generatie 1 F1 F2 F3 F4 F1 F2 F3 F4 Generatie 2 Ontwikkeling van het kind (5 jaar) Schoolprestaties van het kind (7 jaar)

Kinderarmoede: een belangrijke uitdaging Een van de voornaamste uitdagingen na 2010 voor het federale armoedebeleid De vicieuze armoedecirkel De vier armoededimensies (Vranken, 2010): tijd, hoogte, breedte, diepte De dimensies die een structurele impact hebben op armoede: Tijd (continuïteit van de ene generatie op de andere) Diepte (maatschappelijke breuklijn)

Kinderarmoede: impactsectoren

Kinderarmoede: impactsectoren GEZIN Is een virtueuze cirkel mogelijk? SCHOOL Is een school voor iedereen mogelijk? MAATSCHAPPIJ (de andere sociale en juridische diensten) Zijn links tussen sectoren mogelijk?

Het gezin De vicieuze armoedecirkel Is een virtueuze cirkel mogelijk? Dit vereist een GEZINSbeleid dat steunt op de BETROKKENHEID VAN OUDERS zonder NORMALISATIE Eenoudergezinnen (36%) Kinderarmoederisico Gezinnen met meer dan drie kinderen (37%)

Het gezin Het begrip 'gezin' is rekbaar Is er een virtueus model? Traditioneel gezin Eenoudergezin Nieuw samengesteld gezin Adoptiegezin Gezin met holebi-ouders …

Het gezin Weinig informatie over de verschillende mogelijke gezinsvormen en hun impact op kinderarmoede (bijv.: nieuw samengestelde gezinnen) Weinig longitudinale en kwalitatieve studies over de mobiliteit van gezinnen en de impact daarvan op kinderarmoede Bijv.: overgang of naast elkaar bestaan van eenoudergezinnen en nieuw samengestelde gezinnen Weinig kwalitatieve informatie over kinderen en hun gezin in armoede (stress, coping, paradoxale overaanpassing, vormen van weerstand en weerstandsvermogen,…) Gezinsobservatorium

Het gezin Variabele opvoeding Is er een virtueus opvoedingsmodel? Impact van opvoeding op de ontwikkeling van het kind en zijn sociaal en schooltraject (Nimal, Pourtois en Lahaye, 2000; Lahaye, Pourtois en Desmet, 2007) Mishandeling, verwaarlozing Welbevinden, geestelijke gezondheid Gevaar? Begeleiding/ondersteuning van ouders (ONE, K&G, maison de la parentalité, opvoedingswinkel,… onderneming…)

De school Sociale discriminatie op school Is een school voor iedereen mogelijk? Dit vereist een SCHOOLbeleid dat steunt op PARTICIPATIE (België scoort hier minder goed: Bogdanowicz, 1994; OESO) zonder NORMALISATIE Participatieraad? Welke participatie? Participatief beheer? Participatie aan het onderwijssysteem

De school Draagt in belangrijke mate bij aan de vicieuze cirkel van generatiearmoede Schooluitval (13% in het middelbaar) Uitsluiting tijdens het schooljaar Relegatie Gedifferentieerde klassen Dienst voor schoolherinschakeling Dienst voor Jeugdzorg « Een groot deel van de gezinnen die Jeugdzorg onder zijn hoede neemt, leeft in armoede » (verslag 2008-2009, p.197) Vaak haken kinderen al in het basisonderwijs af

Co-educatie Co-educatie leert leert aan EXPLICIETE KENNIS LERAAR LEERLING KIND OUDER Co-educatie leert aan leert IMPLICIETE KENNIS

De school Co-educatie Leraar en ouder doen aan co-educatie wanneer ze beiden de noden van het kind in aanmerking nemen, met behoud van hun respectieve (impliciete of expliciete) kennis en opvoedingsdomeinen (gezin of school) Co-educatie: uitwisseling van goede praktijken in de Franse of Vlaamse Gemeenschap « Schoolcontract »: project relatie school-gezin (bijv.: « Eduquons ensemble » (samen opvoeden) - Charleroi/Peruwelz/Etterbeek)

DE MAATSCHAPPIJ (de andere sociale en juridische diensten) De mogelijkheid bieden om toekomstgericht te denken Zijn links tussen sectoren mogelijk? Dit vereist een INSTITUTIONEEL beleid dat steunt op EMPOWERMENT zonder NORMALISATIE Armoede = versnipperd levenstraject: - gezondheidsinstellingen - jeugdzorg - justitie - plaatsingsmogelijkheden Aanvaarde steun Gedwongen steun

DE MAATSCHAPPIJ (de andere sociale en juridische diensten) Weinig kwalitatieve informatie over versnipperde levenstrajecten in armoede (Delens-Ravier, 2000; Jamoulle 2002, 2008) Weinig onderzoek toegespitst op levenstrajecten via verschillende hulpmaatregelen Empowerment mogelijk over versnippering heen? Welke mogelijkheden om toekomstgericht te denken?

DE MAATSCHAPPIJ (de andere sociale en juridische diensten) De andere de mogelijkheid geven om toekomstgericht te denken vereist de uitbouw van links tussen sectoren Al operationeel (ONE – K&G, jeugdzorgsector, …) maar uit te breiden Bijv.: ontmoetingsruimten (ontmoetingsmomenten tussen minderjarigen en ouders bij wie ze niet inwonen) Uitoefening van het recht van het kind Uitoefening van het recht van de ouder

DE MAATSCHAPPIJ (de andere sociale en juridische diensten) Ontmoetingsruimten: Bestaansonzekerheid Justitie / Jeugdzorg / Gezondheidsdiensten / Sociale diensten Uitoefening van een recht Uitvoering van een project Gesegmenteerde links Projectlinks Instrumenteel en strategisch verband Empowerend verband sectorlinks

Synthese: Kinderarmoede: een belangrijke uitdaging GEZIN Uitdaging: BETROKKENHEID SCHOOL Uitdaging: PARTICIPATIE MAATSCHAPPIJ (de andere sociale en juridische diensten) Uitdaging: EMPOWERMENT