Leren lesgeven met fasengebonden lesvoorbereidingsformulieren Praktijkopleider(s) 1 Leren lesgeven PO

Scholing voor praktijkopleiders xxxxxxxxxxxxxxx 6/24/2018 Scholing voor praktijkopleiders Bestaat uit 2 onderdelen: Werkwijze en theorie achter de fasengebonden lesvoorbereidingsformulieren (GLVF); Observeren met ICALT; het vinden van de zone van de naaste ontwikkeling; het toewijzen van het passende lesvoorbereidingsformulier. Samenwerkingsproject eren lesgeven: De schoolopleiders zijn getraind door ITT. De schoolopleiders trainen de praktijkopleiders verder door in het observeren met ICALT en het begeleiden met de nieuwe lesvoorbereidingsformulieren. Er zijn twee ppts. De twee lesopnames die bij de ppt horen moeten in de opleidingsschool zelf worden opgenomen. Voor studenten is er een GLVF handleiding op HUBL Leren lesgeven met GLVF of op Blackboard (ALPO). Voor PO staat deze handleiding op de site van het werkveld www.werkvelditt.hu.nl. Zie dia 10 waarop dit is aangegeven. Leren lesgeven PO xxxxxxxxxxxxx

Project leren lesgeven xxxxxxxxxxxxxxx 6/24/2018 Project leren lesgeven Samenwerking tussen werkveld en pabo in het begeleiden van het leren lesgeven. Werkveld, docenten en studenten hebben vanaf 2013 bijgedragen aan het ontwerp van de nieuwe lesvoorbereidingsformulieren en het uitproberen ervan. De nieuwe lesvoorbereidingsformulieren zijn niet uit de lucht komen vallen, maar zijn het resultaat van een vraag uit de praktijk. De formulieren zijn ontworpen na gedegen wetenschappelijke onderzoek. Leren lesgeven PO xxxxxxxxxxxxx

5 lesvoorbereidingsformulieren tijdens de opleiding (GLVF) xxxxxxxxxxxxxxx 6/24/2018 5 lesvoorbereidingsformulieren tijdens de opleiding (GLVF) Gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek Sluiten aan bij het niveau van de student (zone van naaste ontwikkeling); Lopen op in complexiteit. Nogmaals wijzen op het feit dat de lesvoorbereidingsformulieren niet gekoppeld zijn aan opleidingsjaren maar de ontwikkeling van de student volgen. Leren lesgeven PO xxxxxxxxxxxxx

xxxxxxxxxxxxxxx 6/24/2018 Werkwijze GLVF Getrainde school- of getrainde praktijkopleider doet een startobservatie en wijst het juiste lesvoorbereidingsformulier toe. De student bereidt de lessen voor op dat formulier en selecteert bij elke lesvoorbereiding 3 items die extra worden geoefend. De PO scoort bij het observeren deze items. En vult bij het nagesprek de lesevaluatie van het formulier in. Als alle items zeer regelmatig een 3 scoren, kan een student in overleg met de schoolopleider door naar een volgende lesvoorbereidingsformulier. Zie de GLVF handleiding voor meer toelichting. Vragen zijn te stellen aan de projectgroep via lerenlesgeven@hu.nl. Het doorgroeien naar een volgend fasenformulier neemt tijd en is niet in een paar lessen gerealiseerd. Het gaat om het aanleren van complexe leerkrachtvaardigheden (vooral bij GLVF 2 en 3). Daar moet de student de tijd voor nemen. Een student kan ook terugvallen naar een vorig GLVF. Leren lesgeven PO xxxxxxxxxxxxx

Implementatie Alle studenten leren lesgeven met de GLVF. xxxxxxxxxxxxxxx 6/24/2018 Implementatie Alle studenten leren lesgeven met de GLVF. Enkele aanpassingen in de GLVF formulieren: Aansluiting op kern- en deeltaken; Aantallen GLVF per semester; Toewijzing na observatie; Opgenomen in praktijkbeoordeling; Drie observatiemomenten; School- en/of getrainde praktijkopleider schaalt student in Aanpassingen aan de GLVF na de afronding van het onderzoek. Pas wanneer een praktijkopleider helemaal getraind is door de schoolopleider kan deze de observatie en inschaling doen. xxxxxxxxxxxxx

Toewijzing na observatie xxxxxxxxxxxxxxx 6/24/2018 Toewijzing na observatie Jaar 1: formulier 1 en 2 Jaar 2: formulier 1, 2 en 3 Jaar 3: formulier 2, 3 en 4 Jaar 4: formulier 2, 3, 4 en 5 (weekplanning). Om excessen te voorkomen is deze toewijzing per opleidingsjaar afgesproken. xxxxxxxxxxxxx

Aantallen 15 20 25 18 30 Semester 1 Semester 2 DAV & VO (per semester) xxxxxxxxxxxxxxx 6/24/2018 Aantallen   Semester 1 Semester 2 DAV & VO (per semester) Jaar 1 15 20 Jaar 2 25 18 Jaar 3 30 Eenmaal in formulier 4; dan één formulier 4- per stagedag. Jaar 4 Aantal formulieren 2 en 3 zijn niet vastgelegd. Eenmaal in formulier 4 dan 1 per stagedag en eenmaal in formulier 5 dan 1 per stageweek. Elke lesactiviteit die er toe doet wordt voorbereid op een GLVF. Het moet voorkomen worden dat een student zonder gedegen voorbereiding lesgeeft. xxxxxxxxxxxxx

Praktijkbeoordeling Overzicht van praktijkactiviteiten: xxxxxxxxxxxxxxx 6/24/2018 Praktijkbeoordeling Overzicht van praktijkactiviteiten: Dit overzicht is een verplichte formulier dat door de student aan de instituutsopleider wordt overhandigd bij het praktijkbeoordelingsgesprek. GLVF dossier: Het GLVF-dossier wordt ter inzage getoond bij het praktijkbeoordelingsgesprek en is ten alle tijden op te vragen door de begeleiders van de student. Verwerking formulieren gebeurt digitaal ICALT wordt ook digitaal ingevuld en verwerkt xxxxxxxxxxxxx

Materialen Voor student op HUbl Leren lesgeven en Werkplekleren; Voor ALPO op Blackboard Voor school- en praktijkopleiders op www.werkvelditt.hu.nl; Handleiding en flyer voor student en werkveld is op HUbl en de website te vinden.

Oude situatie lesvoorbereidingsformulier Voor elke fase hetzelfde formulier Een onduidelijke situatie in jaar 3 & 4. Alle pabo’s zitten met dit probleem. Er is geen antwoord. De inhoud van het LVF ondersteunt de student onvoldoende bij het leren lesgeven Het plaatje slaat op de oude situatie van het lesvoorbereidingsformulier: één formulier voor alle studenten ongeacht hun ontwikkelingsniveau. One size for all. De fasengebonden lesvoorbereidingsformulieren sluiten aan bij de zone van de naaste ontwikkeling van de student. Op maat dus.

Leren lesgeven, schoolopleiders xxxxxxxxxxxxxxx 6/24/2018 Theorie achter de GLVF Fasen in de professionele ontwikkeling van aanstaande leraren. O.a. Francis Fuller: Ik (overleven) Taak (instructie & methode) Ander (passend onderwijs) Model DI Oriëntatie Korte uitleg/ instructie Begeleide inoefening Zelfstandige verwerking Feedback & evaluatie Model DA geactualiseerd ICALT: observatie instrument van effectieve leerkrachtvaardigheden. Bij het ontwerpen van het raamwerk van de formulieren is gebruik gemaakt van theorieën over de fasen in de ontwikkeling van (aanstaande) leraren. Francis Fuller’s Phase theory is er ‘slechts één van (linker deel van het vierkant). Dit raamwerk is verder uitgebouwd met een geactualiseerd model didactische analyse (linksonder). Uitgangspunt is de opbouw van een gestructureerde instructie naar een gedifferentieerde directe instructie (rechtsboven). ICALT is het observatie instrument dat de professionele ontwikkeling volgt zodat het juiste formulier kan worden gebruikt dat de zone van de naaste ontwikkeling stimuleert. Leren lesgeven, schoolopleiders xxxxxxxxxxxxx

Verantwoording & administratie Waarom wordt deze les op deze manier en op dit moment gegeven? Praktijkopleider (PO) scoort deze doelen en bespreekt deze bij de evaluatie. Toelichting score: 0=overwegend zwak, 1= meer zwak dan sterk, 2 = meer sterk dan zwak, 3 = overwegend sterk. Voor de overgang naar lesvoorbereidingsformulier 4 is overleg met de schoolopleider noodzakelijk. PO scoort Student arceert 3 leerdoelen per lesactiviteit die geoefend zullen worden. PO scoort die leerdoelen. 0 - 1 - 2 - 3 Stemt instructie af op verschillen tussen leerlingen (instructie op maat in wisselende groepen, deelstappen in instructie, overzicht houden over de hele groep) Zorgt voor interactieve instructie- en werkvormen (laat kinderen op elkaar reageren, regel beurtverdelen. geef samenwerkingsopdrachten en (in de OB) spelbegeleiding) Biedt zwakke leerlingen extra leer- of instructie tijd (verdiep je in groepsplan of LVS, geef extra instructie, laat extra oefenen, houdt overzicht over de rest van de groep) Hanteert werkvormen die leerlingen activeren (coöperatieve werkvormen gebruiken, korte instructie geven, moderne media inzetten, aansluiten bij interesse) Stemt verwerking af op verschillen tussen kinderen (verwerkingsopdrachten op maat aanbieden, overzicht houden over de hele groep) Stimuleert het zelfvertrouwen van zwakke leerlingen (positieve feedback, succes laten ervaren, veilig leerklimaat) Laat leerlingen hardop denken (hardop denken voordoen, vraag hoe opdrachten op te lossen zijn, zorg voor veilig leerklimaat) Leert leerlingen hoe ze complexere problemen kunnen vereenvoudigen (‘problemen' in eenvoudigere deelstappen opdelen, uitwerking en ordenen van problemen voordoen) Moedigt kritisch denken van leerlingen aan (denkvragen opstellen, doorvragen, wie stel je weke vragen, opbouwende feedback) Bevordert het toepassen van het geleerde (in verwerkingsopdrachten/ verschillende leergebieden laten toepassen, vertellen hoe oplossingen in andere situaties gebruikt Vraagt leerlingen na te denken over strategieën bij de aanpak (laat opdrachten door kinderen voordoen, stel open vragen over hun aanpak, vraag: hoe kan dit nog meer?) Leert leerlingen oplossingen checken (zelf werk laten nakijken, schatten en voorspellen aanleren, de relatie leggen met de realistische context van de opdracht/uitkomst) Leerdoelen Noteer het nummer van de Centrale Criteria en/of de onderliggende indicatoren waaraan gewerkt wordt. Beginsituatie Gebaseerd op leerlingvolgsysteem groepsplan observaties   Lesdoelen Na deze lesactiviteit kunnen de kinderen (zin afmaken) Gedifferentieerd naar cluster. Een cluster is een groep kinderen die op basis van een educatief doel is geformeerd. 2. 3. Evaluatie (met cesuur) Hoe wordt beoordeeld of de onderwijsdoelen behaald zijn? Wanneer is het resultaat voldoende? Klassen-management Welke regels en afspraken gelden er voor taakgericht werken (zelfstandig werken & uitgestelde aandacht)? Welke materialen, middelen en bronnen (apa genoteerd) zijn nodig? Eventuele verschillen tussen kinderen in aanpak (taak en gedrag) Vakinhoud/ leerlijn Geef hieronder kort aan hoe de vakinhoud en leerlijnen in jouw voorbereiding zijn verwerkt. Indeling van een lesvoorbereidingsformulier. Verantwoording mét leerdoelen student met daaronder de lesevaluatie.

2. Evaluatie EVALUATIE door PO xxxxxxxxxxxxxxx 6/24/2018 De scores van de ICALT items (links boven) worden meegenomen bij het noteren van de evaluatie van de leerdoelen EVALUATIE (na de les) Lesdoelen kinderen Leerdoelen (aanstaande) leraar Lesdoelen/ Leerdoelen Wel/Niet behaald Analyse   Waarom? Consequentie Wat betekent dit voor volgende les(sen)? Wat betekent dit voor volgende les(sen) & leerdoelen? EVALUATIE door PO Leren lesgeven PO xxxxxxxxxxxxx

Lesevaluatie ingevuld door PO, na het gesprek: (na de les) Kinderen Student Leerdoelen Wel behaald / Niet behaald Analyse   Waarom wel/niet behaald? Consequentie Wat betekent dit voor volgende les(sen)? Wat betekent dit voor volgende les(sen) & leerdoelen? Bij de lesevaluatie worden de onderwijsdoelen voor de kinderen en de leerdoelen voor de student ‘gewogen’. Zijn de doelen wel of niet behaald? Waar lag dat aan en welke consequenties heeft dit voor de volgende les van de student? Leren lesgeven, schoolopleiders

Lesevaluatie ingevuld door PO, na het gesprek: xxxxxxxxxxxxxxx 6/24/2018 Lesevaluatie ingevuld door PO, na het gesprek: EVALUATIE (na de les) Kinderen Student Leerdoelen Wel behaald / Niet behaald Analyse   Waarom wel/niet behaald? Je leerdoel: 80 % van de basisgroep kan het meewerkend voorwerp in een eenvoudige zin vinden door het stellen van de juiste vraag is nog niet door iedereen behaald. Goed dat je het paarse cluster al aan de plusbladen liet werken. Je hebt goed aangesloten op de verschillende groepen in je instructie. Ook in de verwerking sloot je goed aan. Mooi om te zien hoe je de instructiegroep hielp bij het nadenken en vinden van de zin. Consequentie Wat betekent dit voor volgende les(sen)? Met de plusgroep verder aan de plus opdrachten. Met de basisgroep het meewerkend voorwerp herhalen voor de rode groep. Wat betekent dit voor volgende les(sen) & leerdoelen? Je kan nu bij de volgende lesvoorbereiding de volgende leerdoelen opnemen: - Moedigt kritisch denken van leerlingen aan (denkvragen opstellen, doorvragen, wie stel je weke vragen, opbouwende feedback) - Bevordert het toepassen van het geleerde (in verschillende leergebieden of contexten het geleerde laten toepassen). De PO uit de testfase (studiejaar 2014) heeft de lesevaluatie als volgt (zie dia) ingevuld. Met de praktijkopleiders kan gekeken worden naar deze lesevaluatie. Wat valt op? Zowel de leercyclus van de kinderen als die van de student wordt geëvalueerd. Er worden nieuwe leerdoelen uitgekozen. De praktijkopleider vult de evaluatie na de les (en indien mogelijk na een gesprekje met de student) in. Er wordt door de PO niet ingegaan op het leerdoel; ‘het bevorderen van het zelfvertrouwen van zwakke leerlingen’. Leren lesgeven, schoolopleiders xxxxxxxxxxxxx

3. Lesopbouw (GLVF 2) het model directe instructie (DI) Deze instructie is: Op GLVF 1 voorbereid en wordt in GLVF 3 verder uitgebreid met het opbouwen van een gedifferentieerde directe instructie. Ook lessen aan het jonge kind en andere soortige lessen worden op dit formulier voorbereid.

Score van PO in relatie tot de leerdoelen student xxxxxxxxxxxxxxx 6/24/2018 Score van PO in relatie tot de leerdoelen student PO 0 - 1 - 2 - 3 0 - 1 - 2 – 3   student arceert 3 leerdoelen per lesactiviteit die geoefend zullen worden. Daaronder kunnen nog twee vakinhoudelijke doelen genoteerd worden. Stemt instructie af op verschillen tussen leerlingen (instructie op maat in wisselende groepen, deelstappen in instructie, overzicht houden) Zorgt voor interactieve instructie- en werkvormen (laat kinderen op elkaar reageren, regel beurtverdelen. geef samenwerkingsopdrachten. Biedt zwakke leerlingen extra leer- of instructie tijd (verdiep je in groepsplan of LVS, geef extra instructie, houdt overzicht over de groep) Hanteert werkvormen die leerlingen activeren (van te voren opzoeken, uitwerken, bespreken met & observeren van PO) Stemt verwerking af op verschillen tussen kinderen (verwerkingsopdrachten op maat, overzicht houden over de hele groep) Stimuleert het zelfvertrouwen van zwakke leerlingen (positieve feedback, succes laten ervaren, veilig leerklimaat) Laat leerlingen hardop denken (hardop denken voordoen, vraag hoe ze opdrachten oplossen, zorg voor veilig leerklimaat) Leert leerlingen hoe ze complexere problemen kunnen vereenvoudigen (‘problemen' in eenvoudigere deelstappen opdelen) Moedigt kritisch denken van leerlingen aan (denkvragen opstellen, doorvragen, wie stel je weke vragen, opbouwende feedback) Bevordert het toepassen van het geleerde (in verschillende leergebieden of contexten het geleerde laten toepassen) Vraagt leerlingen na te denken over strategieën bij de aanpak (laat opdrachten door kinderen voordoen, stel open vragen over hun aanpak) Leert leerlingen oplossingen checken (schatten en voorspellen aanleren, de relatie leggen met de realistische context van de opdracht/uitkomst) 1 1 De student uit de testgroep (2014-2015) heeft deze drie items geselecteerd. De praktijkopleider heeft de les geobserveerd en de score vermeld. Het antwoord op de vraag is tweeledig. De leerdoelen die gemarkeerd zijn, zijn behaald (namelijk, met een voldoende gescoord). Maar niet alle leerdoelen van het lesvoorbereidingsfomulier zijn voldoende. De student blijft dus lesgeven met dit lesvoorbereidingsformulier. In samenspraak met de praktijkopleider wordt afgesproken welke items de volgende les(sen) worden gemarkeerd. Zijn de leerdoelen van de student behaald? Leren lesgeven, schoolopleiders xxxxxxxxxxxxx

Leren lesgeven, schoolopleiders Opbouw in de 5 GLVF In de formulieren zit een ook een opbouw in Klassenmanagement: Ik (regels & materiaal) Taak (leertijd en uitgestelde aandacht) Ander (afstemmen op verschillen) Onderwijscyclus: Onderwijsdoelen formuleren voor de kinderen en evalueren of deze behaald zijn. Leren lesgeven, schoolopleiders

DI lesopbouw 1-4 Formulier 1 Formulier 2 Formulier 3

DI lesopbouw 1-4 Self (1) Task (2) Impact (3) Omgeving 4/5 Tabel Opbouw in lesfasen op grond van het model Di   Self (1) Task (2) Impact (3) Omgeving 4/5 1 Oriëntatie Lesfasen zijn geautomatiseerd. Het werken met clusters wordt ondersteund in een dag-(4) en weekplanning (5). 2 Instructie/uitleg Korte instructie/uitleg Start zelfstandig programma 3 Begeleide inoefening Zelfstandige verwerking 1. 2. 3. 4 Verwerking 5 Afsluiting (en evaluatie) Evaluatie & feedback Leren lesgeven PO

Lesfasen (A)DI in de GLVF xxxxxxxxxxxxxxx 6/24/2018 Lesfasen (A)DI in de GLVF Oriëntatie Terugblik op vorige les en vooruitblik op de les. Lesdoelen verduidelijken, regels/procedures begin en eindtijd worden genoemd. Korte instructie/uitleg De leerstof wordt in kleine stappen kort toegelicht. Begeleide inoefening De kinderen oefenen onder begeleiding van de leerkracht. Zelfstandige verwerking De kinderen voeren de oefeningen/ activiteiten zelfstandig uit. Evaluatie en feedback Besproken wordt wat goed en minder goed ging. Gecontroleerd wordt of het lesdoel bereikt is. Lesovergang De leerkracht plaatst de les in de context van de andere lessen en geeft aan welke vervolgactiviteit komt. Daarna wordt alles voor die vervolgactiviteit in gereedheid gebracht. Het is van belang om deze lesfasen (gebaseerd op het actieve directe instructiemodel) te laten zien. Dit is waarschijnlijk bekend. Aan de praktijkopleiders wordt gevraagd om de studenten bij het lesvoorbereiden te begeleiden bij de correcte opbouw van dit model. De begeleiding houdt in dat praktijkopleiders naar de lesvoorbereidingen kijken. In het leerteam worden lesvoorbereidingen van studenten bekeken en van feedback voorzien. Leren lesgeven PO xxxxxxxxxxxxx

Opbouw in de formulieren zien, een oefening xxxxxxxxxxxxxxx 6/24/2018 Opbouw in de formulieren zien, een oefening Welke opbouw zit er in GLVF 1 t/m GLVF 3 bij: de evaluatieve cyclus (doelen, onderwijs, evalueren) het klassenmanagement de lesopbouw het differentiëren Print van formulier 1 -4 is nodig voor de deelnemers. Dit is de oefening die gedaan kan worden met de praktijkopleiders om de opbouw in de formulieren te vergelijken. Bij gebrek aan tijd heeft het geven van gerichte feedback op de leerdoelen van de student (deel 2) voorrang. Leren lesgeven PO xxxxxxxxxxxxx

Documentatie door student xxxxxxxxxxxxxxx 6/24/2018 Documentatie door student De student bewaart alle ingevulde lesvoorbereidingen. De PO vult het evaluatie gedeelte kort in. De student is verantwoordelijk voor het GLVF dossier en kan dit ter inzage tonen in begeleidingsmomenten en beoordelingsgesprek. De PO herinnert de student aan het archiveren. De vraag aan de praktijkopleiders is of ze studenten willen helpen herinneren dat al hun lesvoorbereidingen gearchiveerd moeten worden. Leren lesgeven PO xxxxxxxxxxxxx

Ondersteuningsmogelijkheden Training van school- en praktijkopleiders op stichtingsniveau Vragen/opmerkingen over het GLVF naar lerenlesgeven@hu.nl Alles over stages naar itt.werkplekleren@hu.nl

Literatuur Brophy, J. (2010). Classroom Management as Socializing Students into Clearly Articulated Roles. Journal of Classroom Interaction, 41-45. Fuller, F. F., & Bown, O. H. (1975). Becoming a teacher. In K. Ryan, Teacher Education (74th Yearbook of the National Society for the Study of Education). Part 2 (pp. 25-52). Chicago: University of Chicago Press. Hanushek, E. A. (2011). The economic value of higher teacher quality. Economics of Education review, 466-479. Hattie, J. (2003). Teachers make a Difference. What is the research evidence. Australia: University of Auckland. Australian Council for Educational Research. Van de Grift, W. J. C. M., Van der Wal, M., & Toorenbeek, M. (2011). Ontwikkeling in de pedagogisch didactische vaardigheden van leraren in het basisonderwijs. Pedagogische Studiën, 88 (6), 416- 433. Veenman, S., Denessen, E., Van den Oord, I., & Naafs, F. (2003). Direct and activating instruction. The Journal of Experimental Education, 197-225. Vygotsky, L. S. (1986). Tought and language. Cambridge: MA: Mitt Press. Leren lesgeven PO

Bedankt voor het begeleiden van onze studenten! Leren lesgeven PO