Kaïn en Abel – Genesis 4 Peter van ’t Riet Drachten 14 oktober 2017

Kaïn en Abel Genesis 4 – Kain en Abel Genesis 1 – God (Eelohiem) en mens (ha’adam) als partners in de schepping Genesis 2-3 – Wat gebeurt er als de mens zich niet houdt aan de opdrachten (mitswot, Torah) van de Eeuwige, God (Adonai Eelohiem). Peter van ‘t Riet – oktober 2017 2

Adonai – Hele verhaal alleen ‘Adonai’, de ‘Nabije’ Kaïn en Abel Genesis 4:1 En de mens (Adam) kent Eva, zijn vrouw, en zij wordt zwanger en baart Kaïn. En zij zegt: “Ik heb gekregen een man met Adonai.” Adam kent Eva – Ook man en vrouw zijn partners bij het scheppen van nieuw leven Kaïn = de Sterke Adonai – Hele verhaal alleen ‘Adonai’, de ‘Nabije’ Met Adonai – Voorbeeld van partnerschap Peter van ‘t Riet – oktober 2017 3

Broeder – Hoeveel keer? Tel maar mee. Abel = Damp, Vergankelijkheid Kaïn en Abel Genesis 4:2 Zij voegt eraan toe door te baren zijn broeder Abel. En (dan) wordt Abel hoeder van kleinvee en Qajin wordt knecht van de aardbodem. Zijn broeder – Waarom niet ‘hun zoon’? – Kaïn is hoofdpersoon – is het “leerelement” Broeder – Hoeveel keer? Tel maar mee. Abel = Damp, Vergankelijkheid Hoeder van kleinvee (veehouder/nomade) tegenover knecht van de aardbodem (landbouwer) Peter van ‘t Riet – oktober 2017 4

Hij komt – Niet “hij brengt” – Karav (“offeren”) = naderbij komen Kaïn en Abel Genesis 4:3 En het gewordt na verloop van dagen dat hij komt, Kaïn, met de vrucht van de aardbodem, een gift voor Adonai. Hij komt – Niet “hij brengt” – Karav (“offeren”) = naderbij komen Kaïn met… - Eerst Kaïn, dan de gift Een gift – Minchah = Belangeloze gift/gave/(relatie)geschenk Peter van ‘t Riet – oktober 2017 5

Wendt tot Abel en … – Eerst ziet God de mens aan, daarna de gift. Kaïn en Abel Genesis 4:4 En Abel komt, ook hij, met eerstgeborenen van zijn kleinvee en met hun vetstukken. En (dan) wendt zich Adonai tot Abel en tot zijn gift. Abel komt met … – Idem. Wendt tot Abel en … – Eerst ziet God de mens aan, daarna de gift. Wendt zich tot – Niet “aanvaarden” of “accepteren”, maar “kijkt naar”. Welk voorbeeld gaat hiervan uit voor Kaïn, de hoofdpersoon? Peter van ‘t Riet – oktober 2017 6

Tot Kaïn … wendt Hij zich niet – Hij kijkt niet naar hem. Kaïn en Abel Genesis 4:5 En tot Kaïn en tot zijn gift wendt Hij zich niet. En dat verdriet Kaïn, heel erg, en neer valt zijn gezicht. Tot Kaïn … wendt Hij zich niet – Hij kijkt niet naar hem. Welk voorbeeld gaat hiervan uit voor Kaïn, de hoofdpersoon? Hoe reageert Kaïn? Wat zijn Kaïns motieven? Peter van ‘t Riet – oktober 2017 7

Waarom? – God en mens in dialoog. Kaïn en Abel Genesis 4:6 En (dan) zegt Adonai tot Qajin: “Waarom verdriet het jou? En waarom valt neer je gezicht?” Waarom? – God en mens in dialoog. Adonai en Kaïn zijn partners in hun zorg voor Abel. God dreigt zijn partner te verliezen. Peter van ‘t Riet – oktober 2017 8

Kaïn en Abel Genesis 4:7 Zal er niet als je goed doet, verheffing zijn? En als je niet goed doet: Aan de deur zal misdaad liggen en naar jou verlangt hij en jij zult heersen over hem. Goed doen – Van tov, goed. Zeven keer in Genesis 1: Handelen in overeenstemming met Gods bedoelingen. Verheffing – Als je goed doet, kun je met opgeheven hoofd door het leven. Met de blik op je medemens. Misdaad – Chatat. Van ‘(je doel) missen’, ‘misdraging’. Kenmerk van je daad. Aan de deur – Verkeerd gedrag lokt weer verkeerd gedrag uit. Tot het derde en vierde geslacht zolang zij Mij haten. Peter van ‘t Riet – oktober 2017 9

Waar zij zijn in het veld – Midrasj: Berg Moriah. Kaïn en Abel Genesis 4:8 En (dan) zegt Kaïn tot Abel, zijn broeder. En (dan) gewordt het waar zij zijn in het veld en op staat Kaïn tegen Abel, zijn broeder, en doodt hem. En (dan) zegt – Er wordt niet verteld wat hij zegt. Kaïn neemt het initiatief en handelt met voorbedachte rade. Waar zij zijn in het veld – Midrasj: Berg Moriah. En doodt hem – Al het rechtvaardige bloed, dat vergoten werd op de aarde, van het bloed van Abel, de rechtvaardige, tot het bloed van Zacharias, de zoon van Berechja, die gij vermoord hebt tussen het tempelhuis en het altaar (Matteüs 23:35). Godsdienst, offerdienst, tempeldienst zijn niet zoner gevaar. Peter van ‘t Riet – oktober 2017 10

De hoeder van mijn broeder – Is de kernvraag van het verhaal. Kaïn en Abel Genesis 4:9 En (dan) zegt Adonai tot Kaïn: “Waar (is) Abel, je broeder?” En (dan) zegt hij: “Geenszins weet ik (dat). De hoeder van mijn broeder, (ben) ik (dat)?” En (dan) zegt Adonai – Weer gaat God de dialoog aan. – Er wordt eerst onderzoek gedaan. De hoeder van mijn broeder – Is de kernvraag van het verhaal. Als partner van God ben je samen met Hem verantwoordelijk voor je medemens. Als je je medemens beschadigt, dan beschadig je ook je relatie met God. Kaïn onttrekt zich aan het partnerschap met God. Peter van ‘t Riet – oktober 2017 11

Kaïn en Abel Genesis 4:10 En (dan) zegt Hij: “Wat heb jij gedaan? De stem van het bloed van je broeder roept tot mij uit de aardbodem. De stem van het bloed – Een moord blijft levenslang achtervolgen. – Kan je niet met het slachtoffer verzoenen. – Tora: doodstraf niet als wraak, maar als mogelijkheid voor de dader tot verzoening. – Bij doodslag: verbanning. Peter van ‘t Riet – oktober 2017 12

Broeder – Hoe vaak geteld? Kaïn en Abel Genesis 4:11 En nu: vervloekt (ben) jij uit de aardbodem die opent haar mond om te ontvangen het bloed van je broeder uit jouw hand. Vervloekt ben jij uit de aardbodem – Genesis 3:17 : aardbodem vervloekt, doorns en distels – Vloek: Kaïn staat voor altijd te boek als moordenaar. Broeder – Hoe vaak geteld? Peter van ‘t Riet – oktober 2017 13

Is geen “verminderd toerekeningsvatbaarheid” Kaïn en Abel Genesis 4:12 Wanneer je dient de aardbodem, geenszins vanaf nu zal hij geven zijn kracht aan jou. Zwervend en dolend zal je zijn op de aarde.” Zwervend en dolend – Kaïn krijgt niet de doodstraf. – Was het wel een moord? – Verbanning is de straf op doodslag Is geen “verminderd toerekeningsvatbaarheid” Ieder mens is altijd verantwoordelijk voor zijn daden Wel tellen de bedoeling en de omstandigheden mee Verschil tussen moord en doodslag Peter van ‘t Riet – oktober 2017 14

En (dan) zegt Kaïn tot Adonai: “Groot (is) mijn straf om te dragen. Kaïn en Abel Genesis 4:13-14 En (dan) zegt Kaïn tot Adonai: “Groot (is) mijn straf om te dragen. Zie, Jij verdrijft me deze dag weg van het aangezicht van de aardbodem. En weg van jouw aangezicht verberg ik mij en (dan) word ik zwervend en dolend op de aarde. En (dan) wordt het (zo, dat) ieder die mij vindt, mij dood slaat.” Groot is mijn straf – Kaïn komt tot “inzicht” = Zelfmedelijden – Zie je vaak bij misdadigers Ieder … mij doodt – Thema van de bloedwraak Peter van ‘t Riet – oktober 2017 15

Kaïn en Abel Genesis 4:15 En (dan) zegt tot hem Adonai: “Geenszins, ieder die dood slaat Kaïn, zevenmaal wordt hij gewroken.” En (dan) plaatst Adonai voor Kaïn een teken (dat) niemand hem doodt wie hem (ook) vinden zal. Zevenmaal gewroken – Na Kaïns doodslag op Abel, is Kaïn doden een moord. – Hier de eerst inperking van de bloedwraak, niet meer dan 7 keer – Er staat niet bij hoe gewroken Een teken – Hoeft geen Kaïnteken bedoeld voor anderen te zijn – Teken (oot) is meestal voor jezelf, geeft Kaïn moed om verder te leven Peter van ‘t Riet – oktober 2017 16

Land Nod – Land van de ballingschap Kaïn en Abel Genesis 4:16 En (dan) vertrekt Qajin weg van het aangezicht van Adonai en hij woont in het land Nod ten oosten van Eden. Weg van het aangezicht van Adonai – In Tora/Tenach aanduiding voor tabernakel en tempel in Jeruzalem – Verschijnen voor het aangezicht van Adonai – Profeten: offeren in gerechtigheid – Zo niet, dan ….. Land Nod – Land van de ballingschap Ten oosten van Eden – Kant van de Cherubiem met het vlammend zwaard om de weg naar de boom des levens te versperren (Genesis 3:24) – Enige weg: “omweg” van de Tora Peter van ‘t Riet – oktober 2017 17

De weg/levenshouding van Kaïn loopt doodt Kaïn en Abel Tot slot De weg/levenshouding van Kaïn loopt doodt Zijn nakomeling Lamech is de personificatie van de (onbeperkte) bloedwraak (Genesis 4:23-24) Zijn nageslacht eindigt in de zondvloed Tora: De wereld moet van dergelijk mentaliteit worden schoongewist Peter van ‘t Riet – oktober 2017 18