TI-Arbeidsmarkt Recessie + maatregelen TI-bedrijven Gevolgen voor leerarbeidsplaatsen Demografische ontwikkelingen + doorwerking in (TI) vmbo Doorstroom vanuit vmbo naar mbo (Intersectorale) mobiliteit TI-werknemers Instroom in TI-mbo vanuit werk En dan, na de recessie …

1. Recessie + maatregelen TI-bedrijven Doorwerking recessie Maatregelen TI-bedrijven aanpassingen in personele capaciteit aanpassingen in marktpositie

1. Recessie + maatregelen TI-bedrijven Doorwerking recessie in TI Gemiddelde werkvoorraad TI-bedrijven 2009 19 weken 2013 15 weken (Moeilijk) vervulbare vacatures (mvv) % TI-bedrijven met mvv’s: van 63% eind 2008 naar 9% mei 2013 van ± 15.000 vacatures in 2007/2008 naar 2.000 in mei 2013 vooral nog vacatures op midden (eerste monteur etc.) en hoger niveau nauwelijks meer op niveau (leerling)monteurs Werknemers met contract met TI-bedrijf: van ± 140.000 in 2009 naar ± 126.000 in 2013

Maatregelen: aanpassing personele capaciteit 1. Recessie + maatregelen TI-bedrijven Maatregelen: aanpassing personele capaciteit (% TI-bedrijven met maatregel)

Maatregelen: aanpassing marktpositie 1. Recessie + maatregelen TI-bedrijven Maatregelen: aanpassing marktpositie (% TI-bedrijven met maatregel)

2. Gevolgen voor leerarbeidsplaatsen Kwantitatief Kwalitatief

Ontwikkeling BPV’s in periode 2009-2012 (2009 = 100) 2. Gevolgen voor leerarbeidsplaatsen Ontwikkeling BPV’s in periode 2009-2012 (2009 = 100) 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Werkgelegenheid (vaste + tijdelijke contracten) 100 97 96 94 90 Lopende bpv- overeenkomsten 84 79 64 Waarvan: mbo-1 60 30 14 9 mbo-2 85 67 50 mbo-3 105 106 mbo-4 110 111 113 Startende BPV-overeenkomsten 71 72 62 jonger dan 18 jaar 65 55 66 46 18 of 19 jaar 83 78 77 68 20 tot 45 jaar 75 45 jaar en ouder 118 108 103

3. Demografische ontwikkelingen Veranderingen in bevolkingsopbouw en in beroepsbevolking Doorwerking in TI-bedrijven Doorwerking in (TI) vmbo

Bevolkingsopbouw Nederland naar leeftijd in 1990 en 2010 3. Demografische ontwikkelingen Bevolkingsopbouw Nederland naar leeftijd in 1990 en 2010

Ontwikkeling leeftijdsverdeling TI-werknemers 3. Demografische ontwikkelingen Ontwikkeling leeftijdsverdeling TI-werknemers

Daling aantal vmbo-gediplomeerden 3. Demografische ontwikkelingen Daling aantal vmbo-gediplomeerden 2007/08 2011/12 ontwikkeling 2007/08- 2011/12 A. Totaal vmbo 50.491 43.891 -13% B. Sector techniek 14.840 11.616 -22% waarvan: TI 2.935 1.850 -37% metaal 2.272 1.524 -33% bouw 3.726 2.563 -31% sectorbreed 2.640 3.136 +19% overig techniek 3.267 2.543

3. Demografische ontwikkelingen Op basis van huidige aantallen leerlingen verdere daling TI-vmbo gediplomeerden verwacht verwacht aantal TI-vmbo gediplomeerden 2005/06 3.531 2007/08 2.935 2009/10 2.346 2011/12 1.850 2012/13 1.650 2013/14 1.380 2014/15 1.260

4. Doorstroom vanuit vmbo naar mbo Doorstroom vanuit TI vmbo Doorstroom vanuit niet-TI vmbo

4. Doorstroom vanuit vmbo naar mbo Cohort TI vmbo gediplomeerden blijft continu TI komt terug in TI 26% TI verwant 2% 4% overig techniek 3% niet-technisch/onbekend 18% <1% 1% overig 6% niet-technisch / onbekend 9% 21% 2005/2006 2006/2007 2010/2011 VMBO TI gediplo-meerden N = 3.664 TI N = 1.905 (52%) N = 110 (3%) overige techniek N = 586 (16%) niet technisch N =953 (26%) onbekend (3%)

4. Doorstroom vanuit vmbo naar mbo Cohort niet-TI vmbo gediplomeerden   2005/06 2006/07 situatie 2010/11 100% vmbo diploma TI verwant TI blijft in de TI 6% N = 2.882 eindigt in TI 1% N = 576 (20%) eindigt niet-TI 13% vmbo diploma overig techniek 7% 12% vmbo diploma niet-technisch 15% 3% N = 1.730 (60%) 42% Bron: CBS, MN Services; bewerking ITS

Instroom in MBO TI vanuit vmbo 4. Doorstroom vanuit vmbo naar mbo Instroom in MBO TI vanuit vmbo Instroom in MBO TI (2006/07) bbl 1/2 bbl 3/4 bol 1/2 bol 3/4 Uitstroom uit vmbo in 2005/06 Vmbo-TI 42% 0% 24% 34% 100% Vmbo niet-TI 21% 1% 13% 65%

Doorstroom vanuit vmbo naar MBO TI 2005/2006 instroom in mbo-TI in 2006/2007 nog in TI in 2010/2011 vmbo-TI gediplomeerden (N = 3.664) 1.900 (ruim 50% van 3.664) 1.150 (60% van 1.900) vmbo niet-TI gediplomeerden (bijna 50.000) 2.900 (ruim 5% van 50.000) 950 (33% van 2.900) Totaal 4.800 2.100 (44% van 4.800)

5. (Intersectorale) mobiliteit TI-werknemers Bij instroom en uitstroom gaat het vooral om werkenden Intrasectoraal en intersectoraal Intersectorale mobiliteit en beroepenmobiliteit

Stromen op de TI-arbeidsmarkt, 2000-2010 5. (Intersectorale) mobiliteit TI-werknemers Stromen op de TI-arbeidsmarkt, 2000-2010

Intersectorale en intrasectorale baan-baan mobiliteit 5. (Intersectorale) mobiliteit TI-werknemers Intersectorale en intrasectorale baan-baan mobiliteit W erknemers die overstappen van ene naar ander TI-bedrijf: 1 1.000 werknemers (intrasectoraal) Instroom Uitstroom TI Nederland erknemers die overstappen van andere sectoren naar TI: 15.000 werknemers (intersectoraal) van TI overstappen naar andere sectoren: 12.500 werknemers Ruim 1/3 Bijna 1/3 1/3

5. (Intersectorale) mobiliteit TI-werknemers Metaal 12% 63% TI-industrie 21% Bouw 7% TI-handel 12% 53% 74% 46% TI-energie 19% TI-bouw 55% 81% 32% 56% 82% Technische dienstverlening 3% TI-advies 2% TI-telecom 11%

6. Instroom in TI mbo vanuit werk Naast instroom in mbo vanuit (TI) vmbo ook instroom vanuit werk Verschillen tussen instromers vanuit vmbo en vanuit werk

6. Instroom in TI mbo vanuit werk Instroom in mbo-TI in 2006/2007 Vanuit onderwijs vmbo TI 21% vmbo sectorbreed/intersectoraal techniek 5% v(mb)o overig 30% (subtotaal) (56%) Vanuit werk vanuit TI-baan vanuit niet-TI baan onbekend 2% (44%) Totaal 100% = 9.500

6. Instroom in TI mbo vanuit werk Instroom in MBO TI soort onderwijs niveau mbo bol bbl gem. leeftijd niveau 1 niveau 2 niveau 3 niveau 4 uit onderwijs 71% 29% 17 jaar 2% 44% 1% 53% uit werk 15% 85% 27 jaar 10% 52% 24% 14% totaal 54% 46% 6% 47% 11% 36%

Instroom in MBO TI vanuit werk 6. Instroom in TI mbo vanuit werk Instroom in MBO TI vanuit werk Instroom in MBO TI (2006/07) Herkomst instroom bbl 1/2 bbl 3/4 bol 1/2 bol 3/4 A. Onderwijs vmbo-TI 42% 0% 24% 34% 100% vmbo niet-TI 21% 1% 13% 65% B. Werk baan TI 50% 48% 2% baan niet-TI 61% 19% 12% 8%

7. En dan, na de recessie … Vergrijzing leidt tot toenemende vervangingsvraag Recessie → krimpende werkgelegenheid → onder andere via natuurlijk verloop Dalend aantal schoolverlaters (nog) geen probleem Recessie ‘camoufleert’ probleem Na de recessie andere situatie

Oplossingsrichtingen 7.En dan, na de recessie Oplossingsrichtingen Verloop terugdringen, zeker verloop van jongeren Instrumenten: personeelsbeleid en opleidingsbeleid Arbeidsmarkt biedt: beperkt aantal TI-gediplomeerden/gekwalificeerden maar veel meer deels TI-opgeleiden/met werkervaring in TI Arbeidsmarkt biedt dus: (steeds) minder pasklare oplossingen (steeds) meer inpasbare oplossingen (Onbenut) potentieel aanboren: topstarters, Femtech, alltech