KNELPUNTEN BIJ BUURTWEGEN, GEMEENTEWEGEN EN PRIVATE WEGEN Jürgen DE STAERCKE Advocaat, balie Oudenaarde Vrij wetenschappelijk medewerker, KULeuven

INDELING DER WEGEN PARTICULIER VS. OPENBARE WEG Weg: “(weggetje of wegje) smalle strook grond in een landschap, gebruikt en geschikt gemaakt voor het verkeer, de verbinding van de ene plaats tot de andere” (Van Dale) Particuliere weg: eigendom van een particulier voor particulier gebruik bestemd. vb. “losweg” Openbare weg: het geheel van de voor het openbaar verkeer aangewende wegen

INDELING DER WEGEN Openbare weg : “elke weg die openstaat voor het openbaar verkeer te lande” Zelfde begrip als in verkeerswetgeving Casuïstiek Parkings die openstaan voor het verkeer, en niet enkel worden gebruikt door cliënteel, … Uiterlijke aspecten (bord, hek,…): staat weg open voor het openbaar verkeer ?

INDELING DER WEGEN PARTICULIER VS. OPENBARE WEG 3 gradaties van openbare weg: Eigendom van de wegbeheerder Eventueel door verjaring (art B.W.) Publiekrechtelijke erfdienstbaarheid door een dertigjarig voortdurend en onafgebroken, openbaar en niet-dubbelzinnig gebruik van een strook grond door eenieder, voor het openbaar verkeer, mits dit gebruik geschiedt met de bedoeling de strook als zodanig te gebruiken en niet berust op een enkel gedogen door de eigenaar van het goed waarop de overgang wordt uitgeoefend Particulier “gedoogt” openbaar verkeer

INDELING DER WEGEN PARTICULIER VS. OPENBARE WEG Publiekrechtelijke erfdienstbaarheid Geen erfdienstbaarheid in de eigenlijke zin Geen heersend erf Geen ander ontstaan dan verjaring Geen recht waarvan men kan afzien Cass.: “natuurlijk gevolgen van de bestemming van de openbare wegen ”

INDELING DER WEGEN PARTICULIER VS. OPENBARE WEG Openbaar verkeer wordt gedoogd Eigendomsrecht is latent Doorgang mag niet worden belemmerd Aangelanden: recht van toegang, uitzicht en waterafloop Overheid: politie en beheer

INDELING DER WEGEN PARTICULIER VS. OPENBARE WEG Weerlegbaar vermoeden dat een openbare weg tot het openbaar domein behoort Uitgestrektheid openbare weg Bijzondere categorie: trein- en trambeddingen Raken soms in ongebruik Oorspr. eigendom van de Staat W. 23 juli 1926: afstand aan NMBS (dd. 14 oktober 1992) Gemeentewegen

ROOILIJNEN Rooilijnen Quid? scheidingslijn tussen de openbare weg en de aangelande eigendommen Vastlegging : Vroeger (gemeentewegen): Via een afzonderlijk rooiplan Via plan van aanleg DRO: rooilijnplannen ter verwezenlijking van ruimtelijk uitvoeringsplannen Thans : Rooilijnendecreet 8 mei 2009 : Opmaak en wijziging van gewestelijke en gemeentelijke rooilijnplannen

ROOILIJNEN Rooilijnendecreet : Gewestwegen (uitz. Autosnelwegen) : gewestelijke rooilijnplannen Gemeentewegen : gemeentelijke rooilijnplannen Buurtwegen : Rooilijnendecreet van toepassing in zoverre openbaar domein “Het rooilijndecreet heeft de buurtwegenwet niet gewijzigd. Het valt niet in te zien hoe de in het rooilijndecreet vervatte regeling afbreuk zou doen aan het door artikel 28bis van de buurtwegenwet ingestelde voorschrift dat de aanleg of de rechttrekking van een buurtweg moet worden voorafgegaan door een rooilijnplan dat, de deputatie gehoord, door de Koning, thans de Vlaamse regering, moet zijn goedgekeurd. Ook na de inwerkingtreding van het rooilijndecreet geldt het laatstgenoemde voorschrift voor elke buurtweg zonder onderscheid, ook voor een buurtweg die “behoort tot het openbare domein” in de zin van artikel 6 van het rooilijndecreet.” (R.v.St., nr , 24 mei 2013)

ROOILIJNEN Procedure : Tegelijkertijd met opstellen RUP ? Ja ? Procedure RUP Nee ? Procedure Rooilijnendecreet Rooilijnen en reservatiestroken, en vergunningen Versmalling en verlegging van wegen : voorkooprecht aangelanden Verkoop uit de hand van gewestelijk of gemeentelijk domein ten voordele van aangelanden Rooilijnen vastgesteld of goedgekeurd op grond van andere wetgeving

BEHEER Algemeen Wegbeheerder Uitzonderingen Trottoirs ministeriële omzendbrief 1961 ? trottoirs gelegen langs grote wegen in de bebouwde kom: gemeenten trottoirs gelegen langs grote wegen buiten de bebouwde kom: gewesten Vl. Gewest : eigendomsrecht primeert

BEHEER Riolering: Gemeentelijk rioleringsnetwerk ‘Rioolbeheerders’ Verlichting: Oorspr. gemeenten Openbaredienstverleningsverplichting van de netbeheerders (besluit 19 november 2010) Beplantingen Wegbeheerder

BEHEER Verkeersborden tekens die een gebod of een verbod inhouden, worden geplaatst door de overheid die de maatregel heeft genomen Andere: wegbeheerder Uitz.: Verkeersbelemmeringen worden aangeduid door degene die ze heeft doen ontstaan

GEBRUIK Collectief gebruik Recht van doorgang Verbod doorgang te verhinderen Ongeacht wie eigenaar van de weg is Openbaar domein: onvervreemdbaarheid Publiekrechtelijke erfdienstbaarheid: vordering tot erkenning van een publiekr. erfd. van doorgang Gedoogd: zolang gebruik duurt, bestemming geneutraliseerd Vrij, gelijk en “gratis gebruik”

GEBRUIK Verplichting wegbeheerder openbare weg te onderhouden Art B.W. Inspanningsverbintenis Toetsing aan de zorgvuldigheidsnorm Nt enkel voor wegbeheerder relevant ! Link met artikel 135 Nieuwe Gemeentewet

GEBRUIK Art B.W. Onweerlegbaar vermoeden van schuld in hoofde van de bewaarder van de zaak bewijs van het gebrek geleverd door de benadeelde 1. de kwalitatief aansprakelijke moet als bewaarder of toezichthouder van de zaak worden aangemerkt - “hij die voor eigen rekening ervan gebruik maakt, het genot ervan heeft of ze onder zich houdt, met recht van leiding en toezicht” 2. zaak vertoont een gebrek - wanneer ze een abnormaal kenmerk vertoont dat haar ongeschikt maakt voor normaal gebruik volgens haar bestemming en dat van aard is in bepaalde omstandigheden aan derden schade te berokkenen.

GEBRUIK Privatief gebruik Vergunningen vs. concessies Vergunningsverlenende instantie: Blijvende of periodieke privatieve ingebruiknemingen: wegbeheerder Anders: gemeente

GEBRUIK Aangelanden Rechten Recht van toegang Recht van uitzicht Recht van waterafloop

BUURTWEGEN Quid? De algemene rooi- en afpalingsplannen worden door de gemeenten opgemaakt, en door de provincies vastgesteld Drie categorieën: Buurtwegen die in de atlassen der buurtwegen opgesteld in terug te vinden zijn, en nog steeds buurtweg zijn Buiten de atlassen erkende, bestaande wegen Nieuw aangelegde buurtwegen Buurtwegen ontstaan niet door het ontstaan van een publ. erfd. van doorgang

BUURTWEGEN Procedure voor de opmaak van plannen Plannen bestaan uit: een algemeen plan van de gemeente met het geheel van de buurtwegen (schaal 1/10.000); detailplannen (schaal 1/2.500; gemiddelde oppervlakten van 100 à 150 hectaren) met gegevens als tegenwoordige en toekomstige breedte, aanpalende eigenaars, maataanwijzingen om de grenzen van de wegen te bepalen; drie tabellen: een met de gegevens over de aanpalende eigendommen, een met de oppervlakten die aan de weg moesten worden teruggeschonken of van de aangelanden aangekocht moesten worden, en ten slotte een tabel met een samenvatting van alle buurtwegen, hun ligging, lengte, onderhoudslast en oppervlakte.

BUURTWEGEN Kosten: helft Staat, helft gemeenten Publiciteit In het secretariaat van de gemeente ter inzage neergelegd Eigenaars worden van de neerlegging in kennis gesteld Gemeenteraad beslist Hoger beroep bij de bestendige deputatie, die de plannen definitief vastlegt Buurtwegen kunnen nog steeds erkend worden Publiek gebruik vereist Door erkenning komt dit publiek gebruik vast te staan

BUURTWEGEN Eigendomskwesties Opname in definitief vastgesteld plan ≠ weg wordt eigendom van gemeente ≠ weg is buurtweg Besluit bestendige deputatie is wel rechtstitel voor verkrijgende verjaring van 10 of 20 jaar M.a.w. om een buurtweg te zijn zal een publiekr. erfd. moeten ontstaan of moet de gemeente eigenaar worden Geen stuiting: ° buurtweg Buurtwegen kunnen tenietgaan door verjaring ! Quid ‘versmalling’ van een buurtweg ?

BUURTWEGEN Onderhoud & verbetering Verordeningen: provincie Kosten: Gemeenten Mogelijkheid deze kosten aan aangelanden op te leggen als zij de weg daadwerkelijk gebruiken Verklaring tot “grote verkeersweg” Toelagen uit de provinciale kas

BUURTWEGEN Aanleg, rechttrekking en verplaatsing Goedkeuring door de Gewestregring van een algemeen rooiplan (advies bestendige deputatie) Rooiing kan ook in plan van aanleg of ter uitvoering van een ruimtelijk uitvoeringsplan zijn genomen Aanleg, wijziging en afschaffing Gemeenteraad beoordeelt het nut van de afschaffing, aanleg of wijziging Bestendige deputatie beslist Gewestregering: goedkeuringstoezicht

PRIVATE WEGEN Privaatrechtelijke vs. publiekrechtelijke erfdienstbaarheid van overgang Privaatrechtelijke erfdienstbaarheid van overgang Conventioneel recht van overgang Vestiging door de mens Quid verjaring ? Quid bestemming huisvader ? Vermelding in notariële akte : notaris beslist niet of een recht van overgang is verjaard, enz. Uitoefening Verzwaring ? Eeuwigdurend ?

PRIVATE WEGEN Vordering tot erkenning vs. vordering tot betwisting erfdienstbaarheid Vergoeding Belemmeringen Tegenstelbaarheid aan derden

PRIVATE WEGEN Wettelijk recht van uitweg Ingesloten perceel Openbare weg Ingesloten Normaal gebruik + bestemming Vordering in rechte Bevoegdheid ? Inleidende akte ? Schadevergoeding

KNELPUNTEN BIJ BUURTWEGEN, GEMEENTEWEGEN EN PRIVATE WEGEN Voor vragen, opmerkingen, suggesties, … :