Educatie voor Duurzame Ontwikkeling Bevindingen uit een nieuw curriculum POS- team Judith Gadeyne 2 juni 2010

ARTESIS HOGESCHOOL ANTWERPEN AUTONOME HOGESCHOOL Departement BLS Professionele bachelor in het onderwijs Kleuteronderwijs Lager onderwijs Secundair onderwijs algemene vakken, technische vakken, lichamelijke opvoeding, muzikale opvoeding © artesis 2008 | 2

Lerarenopleiding Praktijkgerichte opleidingen met een deskundige omkadering en studentenbegeleiding op maat Aandacht voor kennis, vaardigheden en attitudes Ook praktijkstages (in binnen- en buitenland) en Seminaries, workshops en projecten om de studenten te laten proeven van de concrete beroepsuitoefening en de werksfeer. © artesis 2008 | 3

Curriculumoverzicht voor EDO Jaar 1, semester 2w.o. natuur 2thematisch / cursorisch Basisbegrippen en inzichten i.v.m. milieuproblemen en duurzame oplossingen (Natuuronderwijs inzichtelijk, C. Kersbergen en A.Haarhuys, Coutinho). Milieu Op School (Workshop gegeven door PIME-verantwoordelijke). Jaar 2, semester 3 w.o. maatschappij en techniek 3 Thema techniek (Duurzaam …. met kunststoffen, Mens 67, april –juni 2008, driemaandelijks populair wetenschappelijk tijdschrift, UA) Jaar 2, semester 4 (3 SP) projectmatig Project op school projectmatig werken, participatie van de leerlingen en EDO Jaar 3, semester 6 (1 ste maal geïmplementeerd) thematisch Krachtige leeromgeving 6 (0,5 SP) Actualiteit rond “duurzame ontwikkeling” kaderen met bestaande leermiddelen van externe organisaties → aspect individueel tijdens eindstage uitproberen. © artesis 2008 | 4

Project Op School (POS): Concept Project (rond duurzaamheidsvraagstukken) op school projectmatig werken (probleemgestuurd) naar analogie met de zevensprong (Schmidt, H.G., Moust, J.H.C., Probleemgestuurd onderwijs. Praktijk en theorie.Groningen, Wolters-Noordhoff, 1998) participatie van de leerlingen gebaseerd op “Oprechte deelneming, werkmap leerlingenparticipatie voor de basisschool” Educatie voor duurzame ontwikkeling (EDO) gebaseerd op “Duurzame ontwikkeling – Hoe integreren in het onderwijs”, W. Sleurs, V. De Smet en V. Gaeremynck, De Boeck Verdieping in thema’s: gezondheid en milieu “Help mijn iglo smelt”, N. Righton en T. Koene, Lemiscaat, “Vitaminen voor een gezondheidsbeleid op school”, VLOR, © artesis 2008 | 5

POS: Opstart © artesis 2008 | 6 Eenmalig project 2009 –2010: De vredesfabriek Op 1 oktober 2009 werd de tentoonstelling officieel gelanceerd in het Vredescentrum van de Provincie en de Stad Antwerpen. In een periode van zeven weken bezochten meer dan 2000 kinderen de tentoonstelling. De begeleiding werd verzorgd door aspirant-leerkrachten van de Artesis Hogeschool Antwerpen en de Katholieke Hogeschool Mechelen. ( vredesfabriek-vlaanderen)

POS ingebed Inbedding in de opleiding (in opbouw) Taal in zicht 3: Intercultureel Onderwijs (ICO): over verschillende waardesystemen Sem 4: van gesloten, thematisch werken naar meer open, projectmatig werken (De wereld ontdekken: werken in thema’s, De muze in de wereld, Geïntegreerd Buitenschools project, Project op school) Schoolbeleid 4: o.a. over gezondheidsbeleid op school (mesoniveau) : afstudeeroptie met niet-confessionele zedenleer in trajectschijf 3 © artesis 2008 | 7

Pos: de verschillende projecten ( ) © artesis 2008 | 8 Stageschool (2 de en 3 de graad) Thema’sAantal studenten SB Het Laar, ZwijndrechtAfvalverwerking14 GO Ieperman, WilrijkVerkeersveiligheid12 SB Alberreke, AntwerpenEcologische voetafdruk7 SB De pijl, AntwerpenMeer groen in de klas, meer beweging op de speelplaats 12 SB Klavertje 4, BerchemEcologische voetafdruk8 GO Maurits Sabbe,MechelenMilieu - klimaatsopwarming 12

POS: planning (1/2) Voortaak (om cursus+readers te laten lezen tijdens een introductiemoment aan het begin van het semester + kennismaking stageschool en –klas/mentor) De studenten doorlopen een voorbeeldproject (probleemgestuurd, projectmatig, nieuwe werkvormen en tijdband, 1,5 dag) dialoogcafe over thema’s (Francis Gastmans, ) demonstratie fase 1: introductie vraagstelling demonstratie fase 2: onderzoek demonstratie fase 3: duurzame oplossingstrategieën © artesis 2008 | 9

POS: planning (2/2) De studenten tekenen een project uit (projectplan) (1,5 dag) Het projectplan wordt voorgelegd en bijgestuurd door lector en mentor (1 dag) De studenten werken het project verder uit op lesfiches (verkorte lesvoorbereidingsformulieren) De studenten bereiden het project verder ter plaatse voor (1 dag) De studenten voeren een project van 2,5 dag uit op een stageschool © artesis 2008 | 10

Voortaak POS 1. De vijf competenties voor EDO. De cursus geeft een samenvatting van het handboek. Kies er één competentie uit en beschrijf met je eigen woorden waarover het gaat. 2. In de brochure “oprechte deelneming” lees je dat participatie wil zeggen meedoen, mee weten, meedenken, meepraten, meebeslissen, meedoen. Probeer eens “duurzaamheid” uit te leggen aan kinderen van 9 tot 12 jaar. 3. In de cursus lees je op p. 12 “hoofd, hart en handen”. Wat wordt hiermee bedoeld? 4. In “oprechte deelneming” vind je een stappenplan om participatie in de school te bekomen. Let op de pictogrammen. In de cursus is voor projectmatig werken ook een fasering voorgesteld met mogelijke stappen per fase. Maak of zoek pictogrammen voor deze drie fases en voor de mogelijke stappen. Deze pictogrammen kunnen tijdens de uitvoering van het project gebruikt worden om samen met de leerlingen een overzicht te creëren en te behouden. © artesis 2008 | 11

Project Op School (POS): criteria (1/2) 1. Er zijn duidelijke doelen. Wat wil je met de leerlingen bereiken? 2. Het thema is uitgewerkt op het niveau van de leerling. 3. Inkleding lokaal met blikvangers en aanschouwelijk materiaal. 4. Rijk en gevarieerd aanbod aan werkvormen voor leerlingen. 5. Een probleemstellende 1 ste fase, de vraagstelling wordt verkend. 6. Een duidelijke onderzoeksfase. 7. Fase met oplossingsstrategieën en keuzeproces leidend tot actieplan. © artesis 2008 | 12

Project Op School (POS): criteria (2/2) 8. Actieve en creatieve linken naar allerlei belangstellingsdomeinen. 9. Waarden, normen en emoties worden bespreekbaar gesteld. 10. Beleving van de leerling staat centraal + een constructieve begeleiding van klas. 11. Leerlingen worden bewust gemaakt van belangrijke houdingen. 12. Voldoende inhoudelijke diepgang en relevante bronnen gebruiken. 13. Administratieve stiptheid, correct taalgebruik en collegialiteit. 14. Aangepaste evaluatievormen, vanuit de visie van breed evalueren. © artesis 2008 | 13

Evaluatie POS Evaluatie van praktijkdeel door lector in overleg met mentor 1SP van “Begeleide Beroepspraktijk – projecten 4” Via klassieke evaluatiedocumenten en consensusverslag Evaluatie onder de vorm van een projectopdracht door de titularissen (3SP) Product (40%) Proces (40%) Self- & peerassesment (20%) Taal correctie (oranje -25%, rood -50%) © artesis 2008 | 14

Verbetertrajecten –vragen (1/2) Studenten en collega’s ervaren het geheel als een moeilijk project. We moeten zorgen voor meer borging van kwaliteit. Meer begeleiden bij het uitwerken van het beoogde project – Criteria zijn aanwezig. Middelen? De studenten moeten nog een inhoudelijk traject afleggen. De opleiding heeft in het nieuwe curriculum gekozen om meer geïntegreerd te werken zodat meer transfer bekomen kan worden. Volhouden om maximaal rendement te bekomen? Meer expliciteren? Verhogen transfer Hartelijk dank voor uw aandacht © artesis 2008 | 15

Verbetertrajecten –vragen (2/2) Binnen het kader van de BC en de ET is de opzet fundamenteel goed maar we krijgen geen volledige realisatie. - De opleiding beschouwt het een uitdaging om zoveel mogelijk studenten mee te krijgen. Is een specifieke-instroom begeleiding nodig? Het project is een aanzet om duurzaam te handelen op school en een duurzame school te worden maar wat is het engagement van de stageschool nadien? ……………………….. © artesis 2008 | 16

Afronding Zijn er nog vragen? Hartelijk bedankt! © artesis 2008 | 17

Project op school 2010 – Verkeersveiligheidseducatie op Ieperman, Wilrijk © artesis 2008 | 18