Eigen thema als lerarenopleider: sterker in begeleiden van onderzoek

Presentatie over: "Eigen thema als lerarenopleider: sterker in begeleiden van onderzoek"— Transcript van de presentatie:

1 Eigen thema als lerarenopleider: sterker in begeleiden van onderzoek
Anita Blonk Fontys OSO/ Radboud Universiteit Een onderzoeksbegeleidingsproces

2 Onderzoek in het HBO Doel van onderzoek:
verbetering/ vernieuwing van de praktijk en kennisontwikkeling (vgl. Leijnse, 2007; Jochems, 2007; Andriessen, 2007)

3 Lerarenopleiding en onderzoek In ontwikkeling……………
Wat verwachten we van aanstaande leraren (Bachelor)? Wat verwachten we van leraren die reeds werkzaam zijn (Master)? Wordt men een steeds “betere” onderzoeker? Is men steeds meer in staat om de praktijk te beïnvloeden? Aanbod opleidingen: inhoud en vorm?? Wat vragen we van de lerarenopleiders?

4 Onderzoek bij Fontys OSO
Master opleiding (60 EC’s, deeltijd/voltijd) 4000 studenten Meeste studenten hebben nog geen onderzoekservaring Studenten hebben hun eigen vraagstukken rondom onderwijszorg (in regulier als ook in speciaal onderwijs) Twee lijnen in de opleiding: Kennislijn (inhouden) (expert, begeleider, ontwikkelaar) Leer- en onderzoekslijn (de ‘LOL’)

5 Praktijkonderzoek bij OSO
Ik-vraag van student centraal: ontwikkeling van professionele identiteit Richt zich op verbetering van eigen praktijk Vormen van evaluerend handelen ter verbetering: aanbod interventies naar doelgroepen evaluatie zorgstructuren evalueren van effectiviteit eigen handelen (Blonk, 2006). Gezamenlijke betekenisconstructie: critical friend, werkplaats, platform Interactieve kennisontwikkeling, 5 interacties (Ponte, 2003) Haalbare onderzoeksvraagstelling: Tijdsinvestering Onderzoekscompetenties van student Empirische kennis rondom inhoudelijk thema ( vgl. Effectenladder, Veerman en van Yperen, Handboek Praktijkonderzoek , te verschijnen in 2008)

6 Master student OSO Heeft eigen vragen, wil zich ontwikkelen:
Inhoudelijk Reflecterend Onderzoeksmatig

7 Stelling 1 de onderzoeksvraag is ook uniek
Praktijk van student is uniek dus de onderzoeksvraag is ook uniek

8 Begeleider LOL Begeleidt reflectie Begeleidt onderzoek
Is expert op bepaalde inhouden (gedrag, lezen, schoolvernieuwing,…) Begeleider sluit aan bij praktijk van studenten: integratie van opleiding en praktijk

9 Stelling 2 Een HBO docent is als de beste bekend
met thema’s uit de praktijk die vragen om verbetering

10 Mijn uitgangspunten voor begeleiden van onderzoeksvragen
Docent biedt thema aan: Motivatie Inhoudelijke expertise Draagt bij aan kennisontwikkeling Studenten sluiten aan op thema en formuleren eigen vraagstelling vanuit hun praktijk Studenten werken ook aan vraagstellingen van anderen binnen zelfde thema en dragen hierdoor bij tot kennisontwikkeling

11 Mijn ervaring met thematisch onderzoek met groepen studenten
Radboud Universiteit Orthopedagogiek: Leer- en ontwikkelingsproblemen. Studenten: bachelor studenten Onderwijsonderdeel: 10 ECTS, half jaar Minstens de helft van de studenten heeft een vorm van lerarenopleiding als vooropleiding (instroomroute academic master)

12 Doel cursus onderzoek:
Het uitvoeren van een volledig onderzoek onder begeleiding: Ontwikkelen, uitvoeren en verslag leggen van empirisch onderzoek (in artikelvorm) Effectief gebruik maken van bibliotheek en hulpmiddelen voor literatuuronderzoek Leren gebruik te maken van onderzoekstechnieken Elementaire statistische technieken kunnen toepassen.

13 Voorbeelden van thema’s
Werkdruk in het speciaal onderwijs Morfologisch bewustzijn en leren Attitude van professionals bij jongeren met een lichte verstandelijke beperking en gedragsproblemen Beginnende geletterdheid bij kinderen met een cerebrale parese en zeer moeilijk lerende kinderen De competenties van docenten in een daghulp en naschoolse voorziening voor niet schoolgaande jongeren Multimedia leren in open en gesloten leeromgevingen Gedragsproblemen in het speciaal onderwijs: aard en aanpak Ambulante begeleiding bij gedragsproblemen: wat gebeurt er? Cognitie en taalontwikkeling in een vreemde taal Sociale Cognitie en Theorie of Mind

14 Leren onderzoeken in grote lijn
Introductie thema en verkenning van elkaars praktijken Literatuurstudie en vraagstellingen formuleren Vraagstellingen operationaliseren in onderzoeksactiviteiten Data-analyse Resultaten en conclusies formuleren Verslaglegging

15 Thematische onderzoeksbegeleiding
Voorbeeld: 16 bijeenkomsten Studentopdrachten Docenttaken Opbrengsten

16 Bijeenkomst 1, 2: Introductie thema: verkenning van elkaars praktijken en de literatuur
*Relevantie van thema toelichten vanuit praktijk en wetenschappelijk oogpunt *Motivering van studenten in kaart brengen *Vraagstellingen van een ieder (studenten en docent) verkennen, eventueel gastspreker (eerdere onderzoeker op dit thema) uitnodigen (tweede bijeenkomst) Studentenopdracht: verken de literatuur: wetenschappelijke, vakgerichte, maatschappelijke bronnen. Geef minstens drie literatuurreferenties, bespreek deze schriftelijk en plaats dit op de gezamenlijke internet werk omgeving (shared point, NATschool, blackboard)

17 Bijeenkomst 1, 2: Introductie thema: verkenning van elkaars praktijken en de literatuur
*Docententaken: Geef een voorbeeld van literatuurstudie en geef een handleiding hoe te zoeken op internet naar bronnen. Bundel alle gevonden literatuur en plaats dit document op de internet omgeving Opbrengst: gezamenlijk literatuurbestand dat verder opgebouwd gaat worden en gebruikt kan worden door alle studenten

18 Bijeenkomst 3: kritische bespreking literatuur en praktijk
Alle studenten geven aan wat de belangrijkste zaken zijn die zij gevonden hebben in de (gezamenlijke) literatuur We bespreken de vraagtekens in en n.a.v. de literatuur met elkaar: Bijvoorbeeld: wat is nu het karakteristieke van oplossingsgericht werken Is oplossingsgericht werken voor alle doelgroepen even zinvol/ effectief/ motiverend?

19 Bijeenkomst 3: Studentopdracht:
Bespreek de probleemstelling vanuit je praktijk en formuleer hieruit één of meer relevante onderzoeksvragen. Geef aan wat de relevantie is van je vraag voor kennisontwikkeling over het thema. Onderbouw dit met literatuur vanuit de gezamenlijke verzamelde bundel. Docententaak: Verzamel de vraagstellingen in een document. Opbrengst: een set van relevante vraagstellingen rondom het thema

20 Bijeenkomst 4: Formuleren van gewenste en concreet onderzoekbare vraagstellingen
Studenten zijn wereldverbeteraars: vraagstellingen zijn vaak te groot, algemeen, ambitieus en dus niet binnen de tijd uitvoerbaar; ook de kennis is nog niet zo ver ontwikkeld rondom het thema. In subgroepjes en plenair discussie over uitwerking van vraagstellingen om tot nadere verkenning en precisering te komen Studentenopdracht: Operationaliseer je vraagstelling; maak een keuze uit relevante onderzoeksmethoden en geef argumenten. Docententaak: geef literatuurtips over voorbeelden van onderzoeksmethoden (Verschuuren, Baarda etc.) Bundel gekozen onderzoeksmethoden en bepaal wat gezamenlijk uitgevoerd kan gaan worden. Opbrengst: te gebruiken onderzoeksmethoden

21 Bijeenkomst 5, 6: Opnieuw bespreken van vraag-stellingen en operationaliseringen
In groepen vraagstellingen en onderzoeksmethoden opnieuw bespreken Niet opgeloste vragen rondom methoden in onderzoek worden in de grote groep ter discussie gesteld Studentenopdracht: Bestudeer de literatuur over je methode van onderzoek dat je gaat gebruiken. Werk je onderzoek concreet uit: bij observatie, formuleer je observatiecategorieën, typen observaties etc. Bij interviews: welke vragen, welk type interview kies je, bij vragenlijsten: welke vragen, welke antwoordcategorieën, keuzen voor open/ gesloten vragen etc. Maak een onderzoeksprotocol. Studentenopdracht: Ga afspraken maken over het onderzoek in samenwerking met je collega’s. Heel praktisch: toestemmingsverklaringen, introduceren specifieke uitwerking van de onderzoeksvraag in je school, inplannen etc. Gezamenlijke opdracht studenten: vergelijk de onderzoeksmethoden van de andere studenten met je eigen onderzoek: aanvullen protocol. Eventueel: Zijn er vraagstellingen die ook in jouw praktijk kunnen worden onderzocht. Kunnen jullie gebruik maken van elkaars praktijken om meer data te verzamelen over de vraagstellingen? Docententaak: Voeg de delen van de methoden bij elkaar die zich daarvoor lenen (zodat er bijvoorbeeld 1 vragenlijst ontstaat, 1 video-observatieprotocol, 1 interview protocol). Eventueel coördineren van onderzoeksactiviteiten Opbrengst: protocollen voor onderzoek rondom het thema

22 Bijeenkomst 6: Het starten van het schrijven van een artikel over je onderzoek
Gezamenlijk ophalen van de relevante onderdelen in een artikel n.a.v. voorbeeldartikelen Toespitsen op jouw onderzoek: in subgroepen bespreken hoe je je inleiding zult gaan opbouwen en je methodenparagraaf Studentenopdracht: Schrijf een eerste versie inleiding en methodenparagraaf (inclusief literatuuropgave) Docententaak: Becommentarieer: geef tips omtrent het perspectief van de lezer, logica, onderbouwing van het betoog en het toeschrijven naar de vraagstelling. Opbrengst: eerste versies met een beschrijving van de procedure van het onderzoek.

23 Bijeenkomst 7: Concrete afspraken maken over onderzoeksactiviteiten
Heel praktisch: wie doet wat, reëel tijdspad Studentenopdracht: inhoudelijk voorbereiden a.h.v. protocollen op onderzoeksactiviteiten, planning maken Studentenopdracht: herschrijven van eerste delen van artikel Docententaak: studenten stimuleren om vraagtekens rondom de onderzoeksactiviteiten/ artikelen te bespreken met mede-studenten/ docent (critical friends) Docententaak: nieuwe versies becommentariëren Opbrengst: tijdspad voor onderzoeksactiviteiten

24 Bijeenkomst 8/9/10: het onderzoek loopt (hier verspreid over een aantal weken)
Lopende vragen beantwoorden (Onderzoeks)ervaringen delen Protocollen eventueel nog aanpassen Aanvullende vraagstellingen eventueel nog toevoegen Studentopdracht: Ga nadenken over je data-analyse, maak een codeboek en denk na over je analysemethode(n) Studentopdracht: werk interviews, vragenlijsten, observaties uit etc….

25 Bijeenkomst 11 en 12: Data-analyse
Per student bespreken met de hele groep: Terug naar de vraagstelling: waar ging het ook alweer om? Wat betekent dit voor de analyse van de data die je nodig hebt? Hoe zien de data eruit? Wat kun je ermee en wat wil je ermee? Hoe ga je je data systematisch verwerken. Hoe gaat bijvoorbeeld je codeboek eruit zien? Studentenopdracht: Beschrijf hoe je je data wilt gaan analyseren, maak een codeboek. Docententaak: bekijk codeboeken en maak eventueel een basis databestand met overkoepelende variabelen dat als startbestand kan worden gebruikt door studenten Opbrengst: mogelijk deels gezamenlijk databestand

26 Bijeenkomst 12 en 13: Data-bestand ontwikkelen
Bespreek het basisbestand Bespreek de beschreven manieren van data-analyse in subgroepen (per methodiek) De vragen van de subgroepen worden weer in de plenaire groep besproken Studentopdracht: Vul je databestand met je gegevens en voer je eerste analyses uit (beschrijvend: wat zie je?) Studentenopdracht: Herschrijf je artikel en voeg de paragraaf over je data-analyse toe. Docententaak: Bekijk data van studenten en geef feedback op vormgeving data

27 Bijeenkomst 14: Data-analyse uitwerken
Terug naar je vraagstelling; waar ging het ook alweer over? Wat zeggen je data? Welke resultaten heb je? Heb je nu antwoord gekregen op je vraagstelling? Terug naar de probleemstelling: En wat betekent dit nu voor je praktijk? Studentenopdracht: werk je analyses verder uit, zoek hulp bij student-collega’s als je behoefte hebt aan: het verwoorden van je vraag en je resultaten, het bespreken van je twijfels over de analysetechniek. Spreek af op de onderzoekswerkplaats zodat er altijd ook ondersteuning kan plaatsvinden. Schrijf het resultatendeel van je artikel en denk na over de consequenties, discussiepunten etc. Docententaak: Stimuleer studenten met elkaar te overleggen die dezelfde soort vraagstellingen en analyses hebben; geef praktische tips.

28 Bijeenkomst 15: Bespreking van data-analyses
Wat ging goed, waar liep je tegenaan (plenair)? Welke vragen heb je nog, wie kan adviseren? Afronding onderzoek bespreken Studentenopdracht: Herschrijf je artikel en voeg je conclusies en discussiepunten toe. Bereid je presentatie voor. Doelgroep zijn eerst je mede-studenten en daarna je praktijkinstelling. Docententaak: nakijken van artikelen (en waarderen: een punt geven) en tips geven voor presenteren Opbrengst: artikelen in conceptvorm

29 Bijeenkomst 16: Presentatie van resultaten van onderzoek
Presentaties door studenten: posters en pwp’s Docententaak: bundeling van alle artikelen voor studenten en praktijkveld, schrijven van een toelichting en komen tot conclusies. Opbrengst: bundel van artikelen rondom een thema

30 Pluspunten: Begeleiden op thema Docentperspectief
Vanuit je inhoudelijke expertise Heb je overzicht op relevante vraagstukken in de ontwikkeling van de praktijk Weet je ook waar kennis over bestaat en waar lege vlekken zijn in de kennis Kun je dus praktijkrelevante kennis ontwikkelen a.h.v. gericht onderzoek

31 Pluspunten: Begeleiden op thema Studentperspectief
Gedeelde motivatie voor onderzoek rondom een thema Door de veelvoud van vragen, krijgen de studenten meer zicht op de invalshoeken in het thema, leren ook inhoudelijk veel! Studenten kunnen “voor elkaar” data verzamelen in hun eigen praktijk, zorgt voor verbreding van eigen perspectief en kan meer data opleveren Studenten zijn zeer nabij en kunnen veel support geven aan elkaar

32 Stelling 3 Thematisch begeleiden van onderzoek door docenten in HBO
leidt tot kennisontwikkeling die direct in relatie staat tot praktijkverbetering

33 Bouwen…..aan kennis Anita Blonk Lector Fontys OSO a.blonk@fontys.nl
Dank u wel voor uw aandacht