Seminar ‘Bestrijding fin. econ. criminaliteit’ Corruptie Seminar ‘Bestrijding fin. econ. criminaliteit’ Marijn Ridderikhof – Bonaire 12/10/2015

Doel van dit programmaonderdeel Inzicht geven in: 1. het corruptierisico 2. (inter)nationale beleidskaders 3. aanpak door financiële instellingen om (betrokkenheid bij) corruptie te voorkomen (risicobeheersingscyclus) 4. algemene bevindingen DNB-themaonderzoeken Corruptie

Begin 2011 – transactie van Blatter  Platini – t.w.v. Euro 1,8 mln. O.v.v. ‘uitvoeren advieswerkzaamheden 1999 - 2002’ Ethische Commissie FIFA: “deze betaling is niet in het belang van FIFA geweest en onduidelijk is ook waar het bedrag voor was bedoeld.” Enkele weken na de transactie schaarde de invloedrijke Platini zich achter Blatter in de strijd om herkozen te worden als voorzitter van de FIFA. [e.e.a. volgens diverse openbare bronnen op internet, niet geverifieerd.]

2005: verkoop televisierechten FIFA toernooien 2010 en 2014 door Blatter aan de Caribbean Football Union (vzt. Jack Warner) voor USD 600.000 Jack Warner ‘sublicensed’ deze rechten aan zijn eigen onderneming JDI (Kaaiman Eilanden) JDI verkoopt de rechten vervolgens aan SportsMax (Jamaica) voor een waarde tussen USD 18 - 20 mln. [e.e.a. volgens diverse openbare bronnen op internet, niet geverifieerd.]

Corruptierisico: het risico betrokken te zijn bij vormen van omkoping en/of belangenverstrengeling die afbreuk doen aan de integriteit van en het vertrouwen in de financiële sector.

Belangenverstrengeling: Omkoping: een gift, gunst, belofte of dienst aanbieden of aannemen met het oogmerk iets te doen of na te laten waardoor de integriteit in het geding komt. Belangenverstrengeling: situatie waarbij iemand meerdere belangen dient, die een zodanige invloed op elkaar kunnen uitoefenen dat zijn integriteit ten aanzien van het ene of het andere belang in het geding komt.

Internationale context United Nations: Convention Against Corruption 2005 OECD: Anti Bribery Convention FATF: ‘The Use of the FATF Recommendations to Combat Corruption’ (BPP) Bazel: ‘Sound management of risks related to ML and TF’ IAIS: Issue Paper on Combatting Bribery and Corruption [Marijn] Hoe wordt het kader waarbinnen de financiële sector (incl. DNB als tzh) wordt verwacht corruptie te bestrijden gevormd? Te beginnen met het internationale kader. United Nations Convention Against Corruption – december 2005 Deze conventie is door 169 landen - waaronder Nederland - geratificeerd. Het bevat onder andere bepalingen die het de partijen verplicht stelt tot het strafbaar stellen van publieke corruptie en aanverwante handelingen. Ook bevat de conventie een aanbeveling om private corruptie strafbaar te stellen. Ook de OECD Anti-Bribery Convention ziet ook alleen op het strafbaar stellen van publieke corruptie.   Het FATF BPP ‘The use of the FATF recommendations to combat corruption’ FATF als mondiale permanente task force gericht op bestrijden van witwassen en TF heeft ook aandacht voor corruptiebestrijding vanwege de link met witwassen. Als je immers omgekocht bent, wil je die tegoeden (met name) ook ten eigen genot gebruiken. Hiervoor zal je het moeten witwassen en ben je er bij gebaat om dit zo anoniem mogelijk te doen. Dat is waar corruptie en witwassen elkaar raken. Omkoping vormt een gronddelict voor witwassen. De FATF heeft daarom best practices opgesteld, gericht op de vraag hoe de anti witwasregels kunnen bijdragen aan het bestrijden van corruptie. Bijvoorbeeld de regels m.b.t. cliëntidentificatie. Dit ziet er dus met name op om te voorkomen dat een instelling corruptie faciliteert via de clientrelatie (het relationele corruptierisico). [Hierbij kunnen we een onderscheid maken tussen actieve en passieve omkoping. Actieve omkoping betreft het betalen van steekpenningen, terwijl passieve omkoping het aannemen van steekpenningen betreft. Het is eenvoudig in te zien dat de ontvangst van steekpenningen op een bankrekening het verwerven van opbrengsten uit misdrijf betreft. Dit is zelfs het geval wanneer het de (eerste) betaalbaarstelling van de steekpenningen betreft. In dit geval vallen mogelijk het gronddelict (omkoping) en het witwasdelict samen in de tijd.] Ook het Bazels Comité en IAIS leggen in hun papers met name deze verbinding tussen witwassen en corruptie, zoals in haar verwijzingen naar een volledig clientenonderzoek. Vanuti dit perspectief is het risicobegrip rond PEP’s belangrijk; de politically exposed persons. Dit betreft die cliënten die een politieke of bestuurlijke functie hebben en daardoor ene hoger omkopingsrisico met zich mee brengen. [Bij actieve omkoping is de rol voor banken gecompliceerder. Waar de omkoping bestaat uit de betaling, vormen de gelden die het voorwerp van de beoogde betaling zijn, niet de opbrengsten van misdrijf. Immers het misdrijf is (nog) niet gepleegd. Vanuit het perspectief van de bank die in opdracht van een omkoper gelden overmaakt is geen sprake van het verplaatsen of overdragen van de opbrengsten van misdrijf. In conceptuele zin wordt deze casus interessanter wanneer de omkoping niet bestaat uit betaling, doch uit het doen van een belofte. Op het tijdsmoment waarop gelden die het voorwerp vormen van de (reeds) gedane belofte worden overgemaakt, heeft aldus de omkoping plaatsgehad. Die gelden vormen de opbrengsten van dat misdrijf bij verwerving door de begunstigde. ]

[Marijn] Transparency International – een mondiaal actieve ngo die zich richt op het bestrijden van corruptie – formuleert jaarlijks een corruptie perceptie index; de CPI. In de Corruption Perceptions Index 2014 wordt de top drie gevormd door: Denemarken, Nieuw Zeeland en Finland, met respectievelijke scores van 92, 91 en 89. Somalië en Noord-Korea staan op een gedeelde onderste plek met een score 8. Nederland staat op nummer 8 met een score van 83. The Corruption Perceptions Index is gebaseerd op de input van anticorruptie experts uit de publieke sector. Een land scoort bijvoorbeeld op punten als goede toegang tot (publieke) informatie en door scherpe gedragsregels voor mensen werkzaam in publieke posities. Een gebrek aan tranparantie, verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid in die sector, vaak gekoppeld aan niet effectieve publieke instellingen zorgt juist voor lagere scores. De CPI heeft een brede internationale ondersteunende werking v.w.b. de risico inventarisatie en - identificatie. Financiële onderneming gaan vaak blind uit van dit plaatje, terwijl het slechts een ondrdeel van het gehele risicoplaatje is, terwijl je daarbij ook bij de CPI een aantal kritische kanttekeningen moet plaatsen ter relativering: - het gaat om perceptie, de scores zijn niet op meetbare input gebaseerd, - het gaat om de perceptie van de experts van nationale corruptie. Het zegt dus niets over de rol van ingezetenen van dat land in het buitenland! - het gaat publieke corruptie: welke mate van transparantie en inspanningen om corruptie te voorkomen gelden in de publieke sector. De rol van private partijen komt hiermee dus niet naar voren. Tegen deze achtergrond moet dus ook de 8ste plek voor Nederland worden gelezen. Deze 8ste plek heeft NL omdat Nederlandse AC-experts de perceptie hebben dat publieke corruptie in Nederland relatief weinig voorkomt, de zaken Hooijmaijers en Van Rey vormen daar dus blijkbaar een uitzondering op. Het zegt dus als gezegd niets over private corruptie in Nederland of publieke of private corruptie met betrokkenheid van Nederlandse bedrijven in het buitenland. Zaken als NS, SBM Offshore in Brazilie, ABN Dubai en Philips Polen tellen niet mee in de score van NL op de CPI.

Foreign Corrupt Practices Act (VS) UK Bribery Act - EXTRATERRITORIALE WERKING! - [Marijn] ruime extraterritoriale werking van deze wetten; raakt niet uitsluitend Amerikaanse of Britse bedrijven, een beperkte connectie met de VS of VK is al voldoende om onder de werkingssfeer van deze wetten te vallen; hebben van een Amerikaanse dochter/zijn van aandeelhouder in een Amerikaanse onderneming of zelfs gebruik van Amerikaanse bedrijven gelinkt aan de corrupte handeling (zoals gebruik gmail) kan al werking opleveren. Beide wetten sporen aan om preventieve maatregelen te treffen (‘adequate procedures’ ). Dit kan vrijwaring van vervolging opleveren. Deze extraterritoriale werking heeft tot gevolg dat er internationaal veel meer aandacht is voor (maatregelen ter voorkoming van) corruptie. Zelfs themakeuze DNB heeft hiervan ‘geprofiteerd’; de internationaal opererende banken en verzekeraars hadden in ieder geval van de regelgeving gehoord. [Gerard:] Uit een klein onderzoek van vorig jaar bij drie pensioenfondsen (klasse T4 en T3) bleek dat deze wetgeving nauwelijks bekend was. Dit terwijl pensioenfondsen als institutionele beleggers wereldwijd beleggen.

Kader Caribisch Nederland: Wet financiële markten BES (Wfm BES) Art. 3:8 Wfm BES beheerste integere bedrijfsvoering tot het tegengaan van - belangenverstrengeling en - omkoping Besluit Financiële markten BES (Bfm BES): - integriteitsbewuste bedrijfscultuur / SRA (3:7) - cliëntacceptatie (risicoclassificatie) (3:9) - melden van incidenten (3:14) - tegengaan belangenverstrengeling (3:15) Good practices bestrijden corruptie Vergelijkbare bepalingen in de regelgeving van AUA en CUR/SXM!

Waarom onder aandacht sector en toezicht? Corruptie is onwenselijk en moet worden bestreden omdat: personen zich ten koste van de financiële instelling en/of de maatschappij verrijken de financiële instellingen ernstige financiële schade kunnen oplopen er onzuivere besluitvorming binnen de financiële instelling ontstaat, en corruptie leidt tot maatschappelijke verontwaardiging, hetgeen de reputatie van de financiële sector negatief beïnvloedt en een toenemend juridisch risico vormt. [Marijn] Maar waarom zou DNB aandacht moeten geven aan het voorkomen van corruptie d.m.v. omkoping en/of belangenverstrengeling? Diverse redenen die DNB belangrijk acht: …. Hiermee geeft DNB boodschap af dat het voorkomen van corruptie een belangrijk uitgangspunt vormt voor een integere financiële sector. Uitgangspunt is dat financiele ondernemingen waarbinnen sprake is van corruptie, een situatie wordt geschapen die als voedingsbodem voor meer integriteitschendingen kan vormen zoals witwassen, TF et cetera Daarbij is vanwege met name ook de reputationele schade aan de onderneming zelf en de sector groot!

Hoe bestrijden? De risicobeheersingscyclus

Stap 1 - Op welke risicofactoren moet je letten? Risicofactoren m.b.t. bedrijfscultuur en organisatie? Risicofactoren m.b.t. medewerkers? Risicofactoren m.b.t. 3rd parties? Risicofactoren m.b.t. clienten?

‘zonnekoning met hofhouding’ remote office behalen targets boven alles Compliance ondergeschikt aan business Activiteiten in hoog risico jurisdicties (cpi) Hoog risico producten: bijv. private banking, trade & commodity financing, project financiering, vastgoed. Niet integer personeel ‘prinsjesgedrag’ nevenfuncties financieel belang integriteitsgevoelige functies mate waarin gebruik wordt gemaakt van 3rd pp (leveranciers, consultants, agents etc.) integriteit business partners Politically exposed persons (PEP’s) staatsondernemingen als client betalen steekpenningen door client

Stap 3 - Nemen van passende maatregelen Governance Organisatie & cultuur - duidelijke verdeling taken & verantwoordelijkheden - rol Compliance - Compliance rapportages - tone at/from the top - bewustzijn verbeteren - beoordeling medewerkers (KYE) - melding incidenten & klokkenluidersregeling

Hoog risico beleidsgebieden gifts, hospitality & entertainment donaties, liefdadigheid & sponsoring Netwerken nevenfuncties privébelangen (financieel en niet-financieel)

Third parties beleid due diligence monitoring relatie offerteproces, selectiecriteria en betalingen right to audit clause ondertekenen Gedragscode

Risicofactoren & maatregelen Vanuit 3rd party risico identificatie en beheersing: Waarom/waarvoor wordt Platini als 3rd party ingehuurd en onder welke voorwaarden? (Is het marktconform? Wat zijn de betalingsafspraken?)  zicht op offerteproces, selectiecriteria en betalingsvoorwaarden. Wat weten we van de integriteit van Platini, hoe staat hij bekend?  DD, right to audit clause, laten ondertekenen van de eigen Gedragscode. Know your third party!!

Bevindingen DNB onderzoeken Corruptie corruptierisico wordt vaak gefragmenteerd benaderd: m.n. vanuit cliëntrisico, maar onvoldoende zicht op andere risicofactoren onvoldoende ingerichte of zelfs geen systematische analyse van integriteitsrisico’s (SIRA) met aandacht voor corruptie (omkoping en belangenverstrengeling) indien wel SIRA: te weinig aandacht voor inherent risico / bruto risico Third party risico wordt zelden (zichtbaar) erkend als risicofactor. [Marijn] Gefragmenteerde benadering: - weinig tot geen besef dat er ook vanuit de medewerkers een risico gaat - ophangen aan bekende regulering van witwasrisico. SRA: onvoldoende ingericht in het algemeen, daarbij: - geen specifieke aandacht voor corruptierisico’s (alleen witwassen en TF) - nadruk beheersing, te weinig aandacht voor inherent risico / bruto risico - juridische benadering (vanuit wettelijke norm geredeneerd; is die er niet dan ook niets op te pakken, terwijl Wft-norm open is wat dat betreft)

afsluitend Vragen? Zie ook: www.dnb.nl (Toezicht / Open Boek Toezicht) voor de brochure Good practices voorkomen corruptie en natuurlijk: www.cn.dnb.nl m.y.ridderikhof@dnb.nl