Essentie van Q-zorg en overzicht Q-initiatieven Surgical Safety Checklist Essentie van Q-zorg en overzicht Q-initiatieven Dominique Vandijck Patiëntveiligheid, Gezondheidseconomie & Zorginnovatie (C) 2013 Universiteit Hasselt

Gezondheidszorg vroeger Surgical Safety Checklist Gezondheidszorg vroeger (C) 2013 Universiteit Hasselt

Gezondheidszorg vandaag … en (over)morgen Surgical Safety Checklist Gezondheidszorg vandaag … en (over)morgen (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist Hoge tevredenheid Kwaliteit Opleiding Stevig aanbod Toegankelijkheid Solidariteit Stijgende levensverwachting, vergrijzing gecombineerd met stijgend aantal chronisch zieken, de exponentiele groei van dure medische technologie, een beter geïnformeerde patiënt, etc. maken dat de uitgaven in de zorg sneller stijgen dan de welvaart. Bij ongewijzigd beleid dreigen we dus letterlijk uit onze voegen te barsten. Conclusie we zullen meer moeten doen met minder middelen. Reflectie over de betaalbaarheid van onze zorg, maar ook van de kwaliteit ervan (versta wat krijgen we ervoor terug) dringen zich op. De duurzaamheid van de zorg zal dus ook één van onze grootste uitdagingen worden voor de komende jaren (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist Maar, ook zorgen! (gezondheids)economisch organisatorisch (patiëntveiligheid) ‘paradox’ meer doen met minder middelen onveiligheid… in een zorgzame context (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist Kwaliteit verbeteren? We scoren minder goed in internationale studies (‘perceptie’ vs. ‘werkelijkheid’) Prestaties van ons zorgsysteem in OECD landen … … België op 20ste plaats MRSA prevalentie in Europa … … België op 15de plaats etc. Geen (groot) voorstander van rankings, maar … (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist Kwaliteitsvolle zorg continue efficiënt patiëntgericht & S “de mate waarin de geleverde zorg voor individuen en voor de gemeenschap overeenkomt met de gewenste zorgresultaten en in overeenstemming is met de actuele professionele kennis en inzichten” veilig toegankelijk tijdig geïntegreerd (IOM, 2000) (C) 2013 Universiteit Hasselt

De feiten spreken voor zich Surgical Safety Checklist De feiten spreken voor zich 10% van alle gehospitaliseerden loopt vermijdbare schade op… … is lang niet alle zorg effectief (20% is evidence-based) … … wordt zorg slechts voor de helft gegeven volgens de state of the art … … bevat ¼ van alle geneesmiddelenvoorschriften fouten … … zit er veel verspilling in het systeem (30-40%) … … worden patiënten nog te weinig betrokken bij hun behandeling … … is er nog steeds grote variatie in aanpak en resultaten van zorg Over de sectoren heen! (C) 2013 Universiteit Hasselt

Best mogelijke zorg… niet vanzelfsprekend Surgical Safety Checklist Best mogelijke zorg… niet vanzelfsprekend Wij die in de gezondheidszorg werken zijn verantwoordelijk voor deze resultaten Durven in spiegel kijken (C) 2013 Universiteit Hasselt

Maar ook beleidsmakers verantwoordelijk Surgical Safety Checklist Maar ook beleidsmakers verantwoordelijk “Let’s blame the others” Ook degenen die de gezondheidszorg organiseren en financieren zijn mede verantwoordelijk en mee het voortouw nemen. We moeten immers af van een pervers vergoedingssysteem van non-kwaliteit en dit doen ombuigen naar een systeem dat de inspanningen van mensen en goede kwaliteit beloont. Zolang ZH en artsen hun inkomsten kunnen verhogen via meer consulten, meer onderzoeken, meer interventies, etc. ipv via betere resultaten voor de patiënt, zullen de kosten blijven stijgen zonder toegevoegde waarde voor de patiënt (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist Besteden van middelen “Als meer zorg niet beter is, wat is het dan wel?” Millenson: “Het gaat om verbetering van zorg” Michael L Millenson (C) 2013 Universiteit Hasselt

De grondleggers van patiëntveiligheid Surgical Safety Checklist De grondleggers van patiëntveiligheid Bij alle menselijke handelingen, maar ook bij niet handelen Veiligheid van de zorg komt geleidelijk (gelukkig)steeds meer onder de aandacht James Reason Human Error, 1990 Lucian Leape Error in Medicine, 1994 Reason and Leape die aantonen dat patiëntveiligheid voornamelijk gehypothekeert wordt door de omgeving waarin we werken, eerder dan door gebrek aan deskundigheid (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist De ontnuchtering in 1999 “social-profit 9/11” Ongeveer 15j geleden rapport gepubliceerd dat melding maakte dat er in Amerikaanse ZH jaarlijks 98.000 pat. onnodig overlijden. Dit zijn 250 vermijdbare sterfgevallen per dag, jaar in, jaar uit. Zou enig andere industrie, onderneming, etc. zulke fouten accepteren of mogen maken? Rapport ‘To Err is Human’ heeft een stroomversnelling teweeggebracht in de ontwikkeling van PS. Onnodig veel overlijdens, oorzaak vooral te zoeken in de wijze waarop zorg verleend wordt en is georganiseerd (C) 2013 Universiteit Hasselt

Elke innovatie start met een vraag Surgical Safety Checklist Elke innovatie start met een vraag Hoe kunnen we de kwaliteit van de zorgsector waarborgen? Kunnen we … één van de drie basisprincipes waar ons systeem is op gebouwd en die we bovendien (terecht) zo genegen zijn, borgen. #UHasseltQ – www.uhasselt.be (C) 2013 Universiteit Hasselt

Evolutie naar een geïntegreerde benadering Surgical Safety Checklist Evolutie naar een geïntegreerde benadering We moeten evolueren naar een geïntegreerde en gecoördineerde aanpak. Zulk model is gebouwd op het verbinden van actoren dmv gestroomlijnde en patiëntgestuurde zorgprocessen, waarbij zorgketens de traditioneel gesegmenteerde opdeling doorkruisen en leiden tot een ontschotting van het zorgaabod. (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist Q&S in de algemene ziekenhuizen (C) 2013 Universiteit Hasselt

Een proactief en samenhangend kader Surgical Safety Checklist Een proactief en samenhangend kader Inspectie Proces- en uitkomst indicatoren Accreditatie Een proactief, geïntegreerd en samenhangend kader werd uitgewerkt (C) 2013 Universiteit Hasselt

Ziekenhuisbrede accreditatie Surgical Safety Checklist Ziekenhuisbrede accreditatie Inspec-tie Indicatoren Accre-ditatie Externe controle door externe organisatie Hele ziekenhuis gemobiliseerd om na te denken over kwaliteit en de positie van de patiënt In België twee spelers op de markt: JCI en NIAZ 25 ZH (geen reva’s) kozen voor JCI, 33 voor NIAZ (2.4 norm, merendeel Q-mentum) 1 NIAZ: Jessa ziekenhuis Hasselt (2.4 norm) 5 JCI: UZ Leuven, AZ Groeninge, Jan Yperman, AZ St-Blasius, UZ Antwerpen (C) 2013 Universiteit Hasselt

Ziekenhuisbrede accreditatie – proces Surgical Safety Checklist Ziekenhuisbrede accreditatie – proces JCI gapanalyse 285 standaarden 1160 meetpunten (C) 2013 Universiteit Hasselt

Ziekenhuisbrede accreditatie – proces Surgical Safety Checklist Ziekenhuisbrede accreditatie – proces JCI On-site survey (C) 2013 Universiteit Hasselt

Ziekenhuisbrede accreditatie – proces Surgical Safety Checklist Ziekenhuisbrede accreditatie – proces NIAZ normenbundels hoofdstukken levels thema’s prioriteiten toelichtingen (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist Indicatoren Inspec-tie Indicatoren Accre-ditatie VIP2 Doel om specifieke aspecten van de kwaliteit van verstrekte zorg te objectiveren en aantoonbaar te maken Inzicht geven in welke processen er nog verbeterpotentieel is Maatschappelijke verantwoording en publieke legitimering faciliteren Opportuniteiten inzake wetenschappelijk onderzoek ZH inzicht geven in welke processen er nog verbeterpotentieel is Publieke verantwoording mogelijk maken Creëert mogelijkheden om data te gebruiken ikv wet. onderzoek, onderbouw (C) 2013 Universiteit Hasselt

Indicatoren - structuur Surgical Safety Checklist Indicatoren - structuur OG ZH-breed Indicatorenforum Bureau OG cardio OG ortho OG onco moeder & kind groepen: borst, rectum QID-bestuur Stuurgroep Vlaamse Vereniging voor Hoofdartsen Zorgnet-ICURO Vlaamse overheid Ondersteunende organisaties Vlaams Patiëntenplatform Wet. beroepsverenigingen Mutualiteiten Universiteiten Start 2010, protocol 2011 TTP redactieraad WAR OG beroerte OG website Geïntegreerde aanpak en sterke betrokkenheid en gedrevenheid vanuit alle stakeholders: gemaakt door sector + overheid Ondanks vrijwillige participatie, nemen alle Vlaamse ZH deel aan het project Nieuwe uitdagingen, ontwikkelingsgroepen dienen zich aan (bv. Prostaatkanker): verbreding zet zich voort (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist Indicatoren Zeer sterk enthousiasme en engagement van de sector Ontwikkeling via samenwerking door sector en overheid Gebasseerd op voluntarisme, participatie en vertrouwen – alle Vlaamse ZH nemen deel! Nieuwe ontwikkelingsgroepen Centrale website www.zorgkwaliteit.be Eén van de mooie verwezenlijkingen is lancering website (mei 2015) (C) 2013 Universiteit Hasselt

Een nieuw model voor inspectie Surgical Safety Checklist Een nieuw model voor inspectie Inspec-tie Indicatoren Accre-ditatie Model Vlaamse overheid Startpunt Nood voor een geïntegreerde (hernieuwde) aanpak inzake het werken aan kwaliteit ZH krijgen een erkenning voor onbepaalde duur Doel Objectiveren van kwaliteit van zorg (proces) Instrument om lokale Q-initiatieven aan te moedigen (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist Inspection by the Flemish Governement SYSTEM COMPLIANCE Screening of hospital-wide quality systems Checking defined criteria (structure, process and outcome) Defined with professionals, sector, academics Legal elements (+ nuance), guidelines, EB Announced (every 4 years) Preceded by a self assessment Unannounced (at least yearly) + differentiated (care pathways) Is it okay right now? Guarantees for the future? Accreditated hospitals or hospitals preparing an hospital-wide accreditation (ISQua)  exempted  only if in these hospitals systematic failures are observed during compliancy checks 2013-2014: surgical pathway 2015: internal pathway (also emergency and critical services, pharmacy) 2016: Systeemtoezicht (geriatric/revalidation, mother-child, psychiatric pathways still to come) 2 vormen van toezicht Systeemtoezicht: doorlichten van het systeem achter de geleverde zorg (aangekondigd) Nalevingstoezicht: toetsen van de dagelijks geleverde kwaliteit van zorg obv zorgtrajecten (onaangekondigd, min 1x/j, vrijstelling voor systeemtoezicht voor ZH die geaccrediteerd zijn of in accreditatietraject zitten (beslissing voor 2017) (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist Q&S in de geestelijke gezondheidszorg (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist Indicatoren Vlaams Indicatoren Project GGZ Doel is kwaliteitsverbetering te stimuleren via het gebruik van (proces- en outcome) indicatoren Aantoonbaar maken van kwaliteit en voorzien in maatschappelijke verantwoording Vlaamse overheid Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie Vlaamse Verpleegunie Federatie diensten GGZ Federatie beschut wonen Zorgnet-ICURO Start 2012, protocol 2013 Sterke kwaliteitsdynamiek in ontwikkeling (C) 2013 Universiteit Hasselt

Indicatoren - structuur Surgical Safety Checklist Indicatoren - structuur Continuïteit en coördinatie Patiëntveiligheid Patiëntenparticipatie Depressie bij volwassenen/ouderen Gedragsstoornissen bij kinderen/jongeren Vlaamse Patiënt Peiling GGZ OW Indicatorenforum Bureau Operationalisatie eerste set indicatoren: Gedeelde besluitvorming Inzetten ervaringsdeskundigen Volledig GM-voorschrift Suïcidepreventie Volgen behandelingrichtlijnen … C&C PV PP Depressie Gedrag-stoornis Sterke kwaliteitsdynamiek in ontwikkeling (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist Accreditatie Toenemende aandacht voor accreditatie in sector UPC KU Leuven (jan 2014) PZ Broeders Alexianen Tienen Een aantal psychiatrische ziekenhuizen nemen concrete stappen ter voorbereiding van accreditatie Een aantal psychiatrische ziekenhuizen informeren zich (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist Q&S in de ouderenzorg (C) 2013 Universiteit Hasselt

PREstatiemodel in de ZOrg Woonzorg Surgical Safety Checklist PREstatiemodel in de ZOrg Woonzorg Referentiekader Vlaamse overheid ‘kwaliteit van leven en zorg in de woonzorgcentra’ (2013) Verplichte registratie van data voor een aantal indicatoren PREZO Woonzorg beschrijft de prestaties voor de cliënt en wat de medewerkers van de organisatie kunnen doen om die prestaties daadwerkelijk te leveren. Tevens beschrijft het model welke prestaties de organisatie dient te leveren, juist om de medewerkers in staat te stellen de voorliggende prestaties te leveren. Integraal kwaliteitsmodel, stapsgewijze implementatie opstapniveau instapniveau doorgroeiniveau excellentieniveau (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist PREZO - structuur Domeinen (prestaties) Pijlers Voorwaarden PREZO Woonzorg kent in zijn structuur een opbouw volgens domeinen, pijlers en voorwaarden (C) 2013 Universiteit Hasselt

Kwaliteit… een gezamenlijke verantwoordelijkheid Surgical Safety Checklist Kwaliteit… een gezamenlijke verantwoordelijkheid Kwaliteit is een gezamenlijke verantwoordelijkheid, Q&S dat zijn wij. Enkel door samenwerking kans op best mogelijke uitkomst voor patiënt (C) 2013 Universiteit Hasselt

Geen gebrek aan evidentie Surgical Safety Checklist Geen gebrek aan evidentie Er is, naast het grote belang aan competente zorgprofessionals, geen gebrek aan evidentie om de kwaliteit te verbeteren Permante handhygiëne Sluitende identiteitscontrole Volledig medicatievoorschrift Systematische checks (operatiekwartier, IZ, …) Valpreventie Positief werkklimaat en goede samenwerking in team Goed opgebouwd en volledig/veralgemeend gebruik dossier/EPD ikv het zorgtraject Patiënt actief betrekken en vragen stellen stimuleren Opleiding en continue bijscholing Etc. (C) 2013 Universiteit Hasselt

Nood aan sluitende implementatie Surgical Safety Checklist Nood aan sluitende implementatie Q CE I (C) 2013 Universiteit Hasselt

Een proactief en samenhangend ‘extended’ kader Surgical Safety Checklist Een proactief en samenhangend ‘extended’ kader Inspectie Proces- en uitkomst indicatoren Accreditatie Onderzoek Een proactief, geïntegreerd en samenhangend kader werd uitgewerkt (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist Slotbeschouwingen Kwaliteit (en patiëntveiligheid) is bijzonder complex Hoogkwalitatieve zorg is een terechte verwachting van patiënten en professionals (Externe) evaluatie en openheid daarvan, een logisch gevolg Grote nood aan een samenhangend kader voor kwaliteitsmonitoring Meten van kwaliteit en opvolgen is niet eenvoudig en veelzijdig, maar essentieel willen we de veiligheid van zorg (verder) verbeteren Momentum is er (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist Slotbeschouwingen Positieve en constructieve kwaliteitsdynamiek gaande (indicatoren, toezichtsmodel, accreditatie) Zonder professionals geen kwalitatieve zorg Zonder beleid geen randvoorwaarden om kwalitatieve zorg te kunnen leveren Zorg is en blijft mensenwerk! Waar mensen werken, worden fouten gemaakt Belangrijk is de omslag in attitude van zorgprofessionals in de omgang met incidenten (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist Slotbeschouwingen Debat (te) vaak gevoerd aan de hand van slogans, vaak om andere doelstelling te bekomen Evidence-based inzichten waar effectiviteit en veiligheid (en efficiëntie!) hand in hand gaan Bemoedigende vaststelling dat heel wat zorginstellingen effectieve inspanningen doen om Q&S, stap voor stap, structureel en duurzaam te verbeteren Samenwerking noodzakelijk Hopelijk kan dit ook anderen inspireren en stimuleren om dezelfde weg te gaan Nood aan verbreding richting bv. Thuiszorg, extra inzetten op preventie Kost van kwaliteit (en ROI) ook in rekening nemen Ook nog meer inzetten op outcome indicatoren Sterke inhaalbeweging nodig in Wallonië (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist (C) 2013 Universiteit Hasselt

Surgical Safety Checklist Bijzonder dank aan Vera De Troyer Peter Coseman Roel Van de Wygaert Veel dank dominique.vandijck@uhasselt.be @VandijckD (C) 2013 Universiteit Hasselt