Inleiding

Overzicht van dit hoofdstuk Wat is sociale zekerheid? Enkele kenmerken Stelsels van sociale zekerheid Structuur van de sociale zekerheid Onderwerping aan de sociale zekerheid Bijdrageplichtig loon Financiering van de sociale zekerheid Verplichtingen van de werkgever Kruispuntbank van de sociale zekerheid Handvest van de sociaal verzekerde E-government in de sociale zekerheid Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Wat is socialezekerheid? Geheel van maatregelen en instellingen Doel: aan elke burger voldoende bestaansmiddelen te waarborgen wanneer zijn bestaanszekerheid wordt bedreigd ten gevolge van bepaalde risico’s Traditioneel : 7 takken Rust- en overlevingspensioen Werkloosheid Arbeidsongevallenverzekering Beroepsziekteverzekering Gezinsbijslag Ziekte- en invaliditeitsverzekering Jaarlijkse vakantie Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Wat is socialezekerheid? Daarnaast ook nog sociale bijstand (of “residuaire regelingen”) Leefloon (en sociale bijstand in de brede zin) Inkomensgarantie voor ouderen Gewaarborgde gezinsbijslag Tegemoetkomingen aan gehandicapten Sociale risico’s kunnen de bestaanszekerheid van de burger aantasten door: Het inkomen te verminderen Sociale zekerheid vangt dan het inkomensverlies op De uitgaven te vermeerderen Sociale zekerheid zal deze kosten (gedeeltelijk) opvangen of terugbetalen Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Socialezekerheidsrecht - Inleiding Enkele kenmerken Solidariteit Centrale begrip in ons socialezekerheidssysteem Tussen werkenden en werklozen Tussen jongeren en ouderen Tussen gezonden en zieken Tussen mensen met en mensen zonder inkomen Tussen gezinnen met en gezinnen zonder kinderen Financiering via bijdragen op het loon van werknemers Wordt gewaarborgd door Werkenden betalen bijdragen in verhouding tot hun loon Financiering gebeurt door de gemeenschap Sociale partners beslissen mee over het systeem Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Socialezekerheidsrecht - Inleiding Enkele kenmerken Verplicht karakter Sociale verzekeringen zijn verplicht Men heeft niet de keuze er al dan niet aan te willen deelnemen en enkel een eigen persoonlijke verzekering te nemen Men kan ook niet kiezen geen bijdragen te betalen voor takken van de sociale zekerheid waar men geen belang bij zou hebben Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Stelsels van sociale zekerheid Drie stelsels Stelsel van de loontrekkenden “Algemeen” stelsel Bescherming voor alle klassieke takken “Bijzondere” stelsels Specifieke stelsels voor mijnwerkers en zeelieden “Aanvullende sociale zekerheid” of “bestaanszekerheid” Sectorale of ondernemingsstelsels Stelsel van de zelfstandigen Verzekering voor 5 takken Aansluiting en bijdragebetaling via sociale verzekeringsfondsen voor zelfstandigen onder toezicht van RSVZ Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Stelsels van sociale zekerheid Stelsels voor de ambtenaren Plaatselijke en provinciale overheden via RSZPPO Andere ambtenaren: rechtstreeks verzekerd via de tewerkstellende overheid zelf Zijn wel via algemeen stelsel van de loontrekkenden verzekerd voor de gezondheidszorgen Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Structuur van de sociale zekerheid Financiering via het loon van de werknemers Zie schema hierna Worden zowel door werkgevers- als werknemersbijdragen gefinancierd: Ziekte- en invaliditeit Werkloosheid Pensioen Worden enkel door werkgeversbijdragen gefinancierd: Gezinsbijslagen Jaarlijkse vakantie (voor arbeiders) Arbeidsongevallen en beroepsziekte Overheid subsidieert stelsel eveneens Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Structuur van de sociale zekerheid Begrippen: brutoloon, nettoloon en totale loonkost Werkgeversbijdragen S.Z.-bijdragen Werknemersbijdragen Totale loonkost Bedrijfsvoorheffing Brutoloon Nettoloon Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Structuur van de sociale zekerheid Werkgevers- en werknemersbijdragen worden overgemaakt aan de RSZ (Rijksdienst voor Sociale Zekerheid) RSZ herverdeelt de bijdragen over de sociale parastatalen: Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) Ziekenfondsen Rijksdienst voor Pensioenen (RVP) Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) Uitbetalingsinstellingen voor werkloosheidsuitkeringen Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie (RJV) Vakantiekassen voor arbeiders Rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers (RKW) Kinderbijslagfondsen Fonds voor beroepsziekten Fonds voor arbeidsongevallen Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Structuur van de sociale zekerheid Werknemers Overheid Werkgevers RSZ RIZIV RVA RKW RVP RJV FBZ FAO Arbeids-ongeval-lenver-zeker-aars Zieken-fondsen Vakbonden of HVW Kinderbijslag-fondsen Vakantie-kassen Zieken Slachtoffers Gepensioneerden en langstlevende echtgenoten Zieken Werklozen Gezinnen Arbeiders Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Socialezekerheidsrecht - Inleiding Onderwerping aan de SZ Algemeen RSZ-wet van 27 juni 1969 en wet van 29 juni 1981 Uitvoerings-KB van 27 juni 1967 RSZ-wet is van openbare orde Territoriaal toepassingsgebied Werknemers die in België werken Voor een werkgever die in België is gevestigd Of voor een in het buitenland gevestigde werkgever die in België een exploitatiezetel heeft waarvan de werknemer afhangt Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Onderwerping aan de RSZ Afwijkingen bij grensoverschrijdende tewerkstellingen mogelijk Tewerkstelling in landen waarmee België een overeenkomst heeft gesloten Tewerkstelling in landen waarmee België geen overeenkomst heeft Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Onderwerping aan de RSZ Tewerkstelling in landen waarmee België een overeenkomst heeft gesloten EU-verordening 883/2004 Vervangt de vroegere verordening 1408/71 Coördineert de socialezekerheidsstelsels van de landen binnen de Europese Unie om het vrije verkeer van burgers te vergemakkelijken Bilaterale akkoorden Europees verdrag inzake sociale zekerheid Is in de praktijk enkel nog voor Turkije van belang Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Onderwerping aan de RSZ Tewerkstelling in landen waarmee België geen overeenkomst heeft Belgische wetgeving is dan niet langer van toepassing Aansluiting via vrije verzekering bij de Dienst Overzeese Sociale Zekerheid (DOSZ) is dan wel mogelijk Uitzondering: detacheringen van 6 maanden (te verlengen met max. 6 maanden) Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Socialezekerheidsrecht - Inleiding Onderwerping aan de SZ Personeel toepassingsgebied Werkgevers en werknemers die verbonden zijn door een arbeidsovereenkomst Wat is een arbeidsovereenkomst? Wederkerige overeenkomst Werknemer verricht arbeid onder gezag van de werkgever Werkgever verschaft arbeid en betaalt loon Ondergeschikt verband is essentieel Problematiek van schijnzelfstandigen en pseudowerknemers Arbeidsrelatieswet van 27 december 2006 Samengaan arbeidsovereenkomst en aannemings- of zelfstandigenovereenkomst Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Socialezekerheidsrecht - Inleiding Onderwerping aan de SZ Uitbreidingen, gelijkstellingen, beperkingen en uitsluitingen Zeelieden Gelijkstellingen Leerlingen “Niet-werknemers” Thuiswerkers Vrachtwagen - en taxichauffeurs (onder bepaalde voorwaarden) Studenten Opleidingsovereenkomsten Au-pairs (worden als dienstboden beschouwd) Uitbreidingen Arbeid die in gelijkaardige omstandigheden als die van een arbeidsovereenkomst wordt verricht O.a. huisarbeiders, studenten, onthaalouders, enz. Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Socialezekerheidsrecht - Inleiding Onderwerping aan de SZ Beperkingen Voor bepaalde categorieën van werknemers wordt de toepassing van de SZ beperkt tot een of meer takken O.m. leerlingen, dienstboden, betaalde sportbeoefenaars, gelegenheidsarbeid in land- en tuinbouw, onthaalouders Uitsluitingen Bepaalde werknemers worden uit het toepassingsgebied van de SZ uitgesloten O.m. “bijkomstige” betrekkingen of betrekkingen “van wezenlijk korte duur” Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Onderwerping aan de SZ - Bijdrageplichtig loon Gevolgen van de onderwerping Verplichting om bijdragen te betalen aan de RSZ Begrip loon voor de RSZ-wet Basis waarop bijdragen berekend worden Voor arbeiders: 108% van het brutoloon Omwille van enkelvoudig vakantiegeld voor arbeiders Voor bedienden: 100% van het brutoloon Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Bijdrageplichtig loon Loonbegrip Elk geldelijk of in geld waardeerbaar voordeel dat door de werkgever wordt toegekend aan de werknemer Als tegenprestatie voor arbeid krachtens de arbeidsovereenkomst Alsook datgene waarop de werknemer recht heeft Rechtstreeks: krachtens de wet, cao, ondernemingsregels, gebruik, eenzijdige verbintenis Of onrechtstreeks: via fonds voor bestaanszekerheid e.d. Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Bijdrageplichtig loon Enkele bijzondere vergoedingen Toekenning firmawagen voor privédoeleinden Niet-recurrente resultaatgerichte bonussen Betaling van verkeersboetes door de werkgever Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Socialezekerheidsrecht - Inleiding Financiering van de SZ Loontrekkenden Werkgever en werknemers Werkgeversbijdrage : minstens 32 % van het brutoloon Werknemersbijdrage: 13,07% van het brutoloon Bijzondere bijdragen voor werkgevers en werknemers Tussenkomst van de Staat via alternatieve financiering Zelfstandigen en ambtenaren Vermindering van sociale bijdragen Structurele vermindering Doelgroepvermindering Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Verplichtingen van de werkgever Inschrijvingsplicht Identificatie als “werkgever in de nabije toekomst” via portaalsite van de RSZ Onmiddellijke aangifte van tewerkstelling (DIMONA) bij elke aanwerving van een werknemer Kwartaalaangifte (DmfA) Vaststellen hoeveel SZ-bijdragen de werkgever moet betalen aan de RSZ voor zijn personeel Eenmalig meedelen van loon- en prestatiegegevens aan de overheid Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Verplichtingen van de werkgever Limosa-aangifte Voor de tewerkstelling van buitenlandse werkkrachten in België Verplichting geldt voor zowel buitenlandse werknemers, stagiairs als zelfstandigen Betaling van bijdragen Verantwoordelijkheid van de werkgever Inhouding van de werknemers- en de werkgeversbijdrage moet door de werkgever gebeuren bij elke loonuitbetaling Niet-betaalde werknemersbijdragen kunnen door de werkgever achteraf niet meer verhaald worden op de werknemer Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Verplichtingen van de werkgever Bedrag en tijdstip van de driemaandelijkse bijdrage Aan de hand van de kwartaalaangifte (DmfA) kent de werkgever het bedrag dat hij aan de RSZ moet overmaken Uiterlijk de laatste dag van de maand volgend op het kwartaal moeten de bijdragen aan de RSZ betaald zijn Maandelijkse voorschotten De meeste werkgevers moeten elke maand een voorschot betalen Uiterlijk de vijfde dag van de volgende maand, met de afrekening uiterlijk de laatste dag van de maand volgend op het kwartaal Bedrag en tijdstip van de jaarlijkse bijdrage Voor vakantiegeld voor arbeiders en herverdeling van bijdragen Wordt door de RSZ zelf opgevraagd bij de werkgevers Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Verplichtingen van de werkgever Sancties Burgerrechtelijke sancties Bij niet-tijdige betaling van de bijdrage Bij niet-tijdige aangifte Bij niet-tijdige betaling van de voorschotten Bij geen, onvolledige of onjuiste aangifte RSZ kan geheel of gedeeltelijk afzien van de sancties of ze kwijtschelden Toezicht Strafbepalingen Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Kruispuntbank van de SZ Algemeen Kruispuntbank van de sociale zekerheid werd in 1990 opgericht om de gegevensuitwisseling tussen de diverse instellingen van sociale zekerheid te stimuleren en te organiseren Organisatie Elektronisch netwerk dat als “verkeersregelaar” dient tussen alle instellingen van sociale zekerheid Beheert repertorium dat aangeeft welke instelling over welke gegevens beschikt zonder die gegevens zelf te bewaren Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Kruispuntbank van de SZ Instellingen mogen enkel nog gegevens opvragen bij de sociaal verzekerde als die niet reeds beschikbaar zijn bij andere instellingen Wijzigingen van bepaalde gegevens worden automatisch doorgegeven aan alle instellingen Eén enkele identificatiesleutel per persoon (INSZ-nummer) Instellingen van sociale zekerheid hebben via de Kruispuntbank ook toegang tot het Rijksregister Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Kruispuntbank van de SZ Gegevensbescherming Geen centrale gegevensopslag Minimalisatie van de kans op misbruik (“hacken”) Gegevenstoegang voor instellingen van sociale zekerheid moet altijd via Kruispuntbank gebeuren Preventieve controle op rechtmatigheid van de vraag naar gegevens Veiligheidsverplichtingen Voor iedereen die sociale gegevens behandelt Recht op informatie en rechtzetting voor elke sociaal verzekerde Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Kruispuntbank van de SZ Structuur van het netwerk van de Kruispuntbank van de sociale zekerheid Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Handvest van de sociaal verzekerde Algemeen Betere bescherming van de sociaal verzekerde 3 Voorwaarden voor de uitoefening van de rechten van de sociaal verzekerde Hij moet weten dat die rechten bestaan Hij moet er gebruik van willen maken Hij moet de toepassing ervan kunnen vorderen Doelstellingen van het Handvest Rechtszekerheid Toegankelijkheid Doorzichtigheid Snelheid Vereenvoudiging van de administratieve verplichtingen Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Handvest van de sociaal verzekerde Verplichtingen van de sociale instellingen Verstrekken van inlichtingen Verstrekken van raad over de uitoefening van rechten Polyvalentie van het verzoek Duidelijke taal / inkennisstelling van beslissingen Verzoek tot toekenning Termijn waarbinnen beslissingen moeten worden genomen Motivering en kennisgeving Herziening Afstand van terugvordering van het onverschuldigde Beroepstermijn 3 maanden Socialezekerheidsrecht - Inleiding

Socialezekerheidsrecht - Inleiding E-government in de SZ Moet leiden tot Vermindering aantal aangifteformulieren Vermindering van het beroep moeten doen op werkgevers en werknemers Vermindering van de tijd nodig om aangifteformulieren in te vullen door het aantal rubrieken te beperken Vereenvoudiging via 3 kanalen Veralgemening Dimona-aangifte Elektronische aangifte van sociale risico’s (ASR) Invoering van DmfA-aangifte Socialezekerheidsrecht - Inleiding