Stuurstand Online – het digitale clubblad van de TMC Nr. 6, jaargang 26 Juni 2015 Colofon Redactie Theo Nagel Leo Waterman Peter Smit Jos Schnitzler Hans Joosten Harry Witting Kopij & contact De Stuurstand Is het officiële cluborgaan van de Twentse Modelspoorweg Club (TMC) In dit nummer o.a.: De Rode Duivel Globetrotter CH Terug in Leer! Brücke Weener Estacío del Nord

BESTUURSTAFeL Geert Klement Bestuurslid De Rode Duivel Bij de TMC hebben wij in het verleden besloten met het materieel te gaan rijden in het tijdperk van het treinstel mat54, de beroemde Hondenkop. Ook dit jaar komt er weer veel nieuw Nederlands materieel op de markt waaronder de Pec (postwagen in stroomlijn) in 2 uitvoeringen en het Plan U. De Pec hebben wij reeds gereserveerd bij Somberg en besproken in een vorige uitgave van de Stuurstand OnLine. Over het Plan U wordt nog nagedacht welke uitvoering wij willen hebben; er komen 2 kleurstellingen: rood met grijze deuren en een gele versie met blauwe reclamebanen. Het basis model met schuifdeuren komt voorlopig nog niet in productie, dus het wordt waarschijnlijk het rode model met zwenk/zwaaideuren, met als bijnaam ‘Rode Duivel’. Wat is nu een Plan U? Het is een dieselelektrisch treinstel met 3 bakken (DE3) waarvan 1 gedeelte- lijk de motorwagen is, genummerd van 111 t/m 152 en gebouwd tussen 1960 en 1963 bij Werkspoor. Standaard met Werkspoor motor (type RUHB 1616 met 1000 pk en goed voor 125 km per uur) - de elektrische installatie kwam van Heemaf en Smit. Later zijn er nieuwe motoren geplaatst omdat Werkspoor de productie had gestaakt en er geen onderdelen meer beschikbaar waren. Het werd een Franse motor van SACM uit Mulhouse, type MGO-V12BSHR en deze uitvoering wordt als model op de markt gebracht. In de periode 1997 tot en met 2000 zijn de meeste stellen afgevoerd en gesloopt; enkele zijn verkocht aan het Oostblok en 4 hebben museale bestemming.

vervolg De treinstellen hebben in het Oosten veelvuldig dienst gedaan op de baanvakken Es-Zl, Es-Zp, Zp-Ww en Zl- Emn. Iedere nacht werden ze afgetankt in Hengelo en werden daar weer gereed gemaakt voor de volgende dienst. De materieelcommissie is van mening dat een Plan U een must voor onze baan is en besloot dan ook tot aanschaf. Als er leden zijn die ook een Plan U willen bestellen, laat weten of er belangstelling is dan kunnen we gezamenlijk bestellen en mogelijk een prijsvoordeel realiseren: bestuurstafel Nieuw redactielid! Met blijdschap geven wij kennis….! Harry Witting komt ons redactieteam versterken! Als binnenkomertje dit nummer een interview met een van onze nieuwe leden. Harry: welkom! Ledennieuws Jack LuitenAspirant-lid per 01/06/2015 Wim LuijsterburgBeëindiging lidmaatschap per 31/05/2015 Wijzigingen worden in de nieuwe ledenlijst gepubliceerd.

Terug in leer! Tekst en foto’s Leo Waterman TERUG IN LEER! Na 3 jaar waren we weer terug in Leer. Nel wilde ook wel meteen mee naar het Leeraner Miniaturland, of wel het Erlebnispark Ostfriesland, toen ik zei dat er inmiddels een heel aardige tuin bij is aangelegd. Die tuin is werkelijk heel bijzonder geworden. We spraken ook even met de man die hem heeft aangelegd en die hem onderhoud. Ervoor ligt een Garteneisenbahn die kinderen zelf kunnen besturen. Je kunt je partner dus ook om die reden gerust meenemen! We troffen binnen trouwens opvallend veel dames; is ook niet zo gek omdat het hele project een weergave is van heel Ostfriesland met vrijwel alle grote en kleine plaatsen zoals Emden met havenbedrijf en de fabriek van Volkswagen, de Meyerwerf in Papenburg, het vissershaventje van Greetsiel, het veer van Norddeich, de vuurtoren van Norderney, het marktplein van het stadje Aurich - er is onvoorstelbaar veel te herkennen. Ik miste wel de oude stoomloc BR 44 die in Emden aan de haven staat.

Terug in Leer! Tekst en foto’s Leo Waterman

Terug in leer! Tekst en foto’s Leo Waterman vervolg Er staan duizenden verlichte huisjes en gebouwen, er rijden auto's, een wielerwedstrijd, er gebeuren verkeersongelukken en natuurlijk is er ook af en toe brand of er is in ieder geval brand geweest. Op heel veel plekken kun je geluid aanzetten zoals bij de boerderij waarbij de kippen ook nog eens gaan fladderen. Boven Leer mag je zelf vuurwerk ontsteken. En er rijden treinen anders zou het voor ons niet genoeg zijn! De panto's geven af en toe blauwe vonken af in de ochtendmist en vanzelfsprekend is er een natuurlijk een dag - en nachtritme. Ik sprak ook nog met een leidinggevende, de heer Hatting, die mij vertelde dat er die middag een bouwbespreking zou zijn over een tweede hal, die er aan het eind van het jaar al zou moeten staan.. Moet je je voorstellen: dan beschikken ze over meer oppervlak dan MiWuLa in Hamburg! Er is een ruim restaurant met terras: Café Leuchtturm waar je je ‘klimatisiert’ kunt laten verwöhnen! En verder een aantal schitterende vitrines met o.a. stoomlocs en autootjes - ik trof er het model Fiat 500 stationcar met hout, onze eerste onvergetelijke tweedehands auto uit de jaren 50! Erg fraai ook de collectie gele Postbussen. Ik heb een heel pak folders meegenomen en een Reiseführer van ruim 80 blz. zodat je er ook in het klein niet hoeft te verdwalen! Ik was weer dolenthousiast en stel deze Ausflug als clubexcursie voor! Dat kan met de trein: de RE rijdt van Rheine naar Leer, dan moet je wel op de een of andere manier naar de baan komen die ??? km in het noordwesten ligt. Of met de bus, over de A31 ben je er in anderhalf uur. Misschien zou Hans Joosten voorop kunnen gaan en er nog een excursie aan het VW-Werk in Emden aan vast kunnen knopen? Wij hebben na afloop heerlijk uit zitten rusten op het terras voor de Waag in Leer, in de zon, genietend van een warme salade.... beter kan niet. Geert, we gaan toch?

Globetrotter Tekst en foto’s Leo Waterman De Friesenbrücke bij Weener Deze brug uit blijft fascineren vanwege zijn roestige, verwaarloosde uiterlijk vanuit de verte. Kom je dichtbij dan valt het oude oerdegelijke klinknagelwerk op. Hij is destijds gebouwd voor de verbinding naar Bremen en Hamburg. Nu rijdt af en toe het rood-witte GTW Stadler treintje van Groningen via Nieuweschans naar Leer. Mij is verteld dat je er moet zijn als een schip van de Meijer werf uit Papenburg langskomt. Dus kijk maar eens op Internet. De laatste keer heeft zo een schip nog uren vastgelegen omdat het toch vastliep in de modder van de Ems ondanks het vrijwel continu uitbaggeren – kosten: inmiddels honderden miljoenen... Bij zo een gelegenheid loopt iedereen uit om dat te zien, zitten de hotels, de restaurants en de campings vol, kun je niet parkeren. Nu was er niets te doen dus besloot ik als Eisenbahnfreund aan te bellen bij de brugwachter die mij met open armen ontving. Hij zat echt verlegen om een praatje, komt u vooral terug Herr Watermann! En toch was er ineens telefoon: er meldt zich een schip. Dan pakt de brugwachter zijn verrekijker en kijkt naar de waterhoogtemeter op één van de pijlers: is goed, kan wel. Het bijzondere van de brug is dat de doorvaart voor de grote cruiseschepen te smal is, dus men heeft op twee plaatsen een stuk van de brug doorgezaagd, de constructie van de brug is vervolgens op een stijlloze manier versterkt om het mogelijk te maken dat stuk er uit te tillen. Reden voor mij op eens wat detailfoto's te maken…

Globetrotter Tekst en foto’s Peter Smit RAILERVARINGEN IN HET ZWITSERSE AIGLE EN BAZEL Toen ik in januari van dit jaar een aflevering van RailAway zag over de drie, metersporige, lokale baantjes vanuit Aigle, was het voor mij duidelijk: waar we ook met onze vakantie heen zouden gaan, het zou via Aigle of omgeving zijn! Verder wil ik wat indrukken geven over het OV netwerk in de stad Bazel, kortom een ode aan railvervoer in Zwitserland! AIGLE - Op onze rondreis naar ons uiteindelijke vakantiedoel Florence, verblijven we op de heenreis 5 nachten in Leysin en op de terugreis 4 nachten in Bazel. Op 15 mei valt een 10 cm. sneeuw in Leysin. Wel mooi vanuit onze geriefelijke kamer in een B&B! De volgende dag blijkt alles weer weg te zijn. Twee dagen later komen we bij een wandeling tot 1850 meter nog wat van die sneeuw tegen. Wij rijden met de trein van Leysin naar Aigle. Aigle ligt aan het in 1857 geopende SBB baanvak Geneve - Lausanne - Montreux - AIGLE - Martigny - Sion - Sierre - Brig en heeft op het in 2004 heringerichte voorplein het eind/beginpunt van 3 lokale meterspoorlijnen, namelijk: De in 1900 geopende, 6,3 km lange tandradbaan naar Leysin (belangrijk Luftkurort begin 20e eeuw) Het in 1907 geopende, 11,2 km lange traject naar Monthey-Ville, in 1908 verlengd met 12,2 km naar Champéry Het in 1914 geopende, 23,2 km lange traject naar Les Diablerets. Stationsplein AIGLE met de drie smalspoorlijnen en enkele lijnbussen

Globetrotter Tekst en foto’s Peter Smit vervolg - Wij hebben twee van de drie trajecten bereden. Eerst, zoals al genoemd, van Leysin naar Aigle. Dit is meter- spoor met tandrad systeem Abt net als bijv. de Rhätische Bahn. Het blijkt hard nodig te zijn tijdens de rit van 34 minuten naar beneden, naar Aigle met een helling van 230 ‰. Onderweg lijken enkele perrons wel op perrons waar een funiculaire halteert. Van Leysin Grand Hotel ( 1451 m.) naar Aigle (404 m.) is 6,3 kilometer. De laatste kilometer van de lijn in Aigle zelf is vlak en de trein rijdt als een tram door de straten naar het stationsplein. Vroeger reden hier echte trams tot het depot net buiten het stadje en het begin van de helling, daar moest overgestapt worden op de veel duurder in aanschaf zijnde tandradtrein, nu hoeft alleen de machinist "om te lopen". Bij onze rit maakte een machinist na 44 jaar zijn laatste rit, met een feestelijke trein. In Aigle kiezen we vervolgens voor een rit met de trein naar Les Diablerets. Dit traject verloopt van 404 m. naar 1155 m., over een lengte van 23 kilometer. Hier is gekozen voor een adhesiebaan, met de te verwachten vele krappe bochten. Dit geeft een heel andere beleving met regelmatig fraaie uitzichten op de dalen in de onmiddellijke nabijheid. Traject Aigle - Les Diablerets Traject Leysin - Aigle

Globetrotter Tekst en foto’s Peter Smit vervolg In Les Diablerets is niets te beleven, dus keren we met dezelfde trein terug naar Aigle. We lopen wat door het dorpje rond gelopen (Napoleon is hier op een van zijn tochten doorgestoken over de Rhône), maar het is zaterdagmiddag en de meeste winkels zijn gesloten. We nemen de trein terug naar Leysin, en gaan nu tot het eindstation. Nadat de trein zijn reguliere stop van 20 minuten heeft gemaakt, rijden we mee terug naar Leysin Feydey, het belangrijkste station in deze plaats. We hebben genoeg indrukken opgedaan op de twee trajecten, daarom laten we de tocht naar Champéry maar zitten. Samengevat was het een leuke spoorse ervaring (ook zonder sneeuw, zoals in de RailAway aflevering). BAZEL - Op onze terugweg verblijven we 4 nachten Bazel omdat we eigenlijk een museum wilden bezoeken; bovendien wilden we de stad wat beter leren kennen. Wat een feest voor tram liefhebbers is Bazel, en dan zijn ook nog 2 interessante ‘grens’ stations! Bazel kent 2 trambedrijven, de Basler Verkehrs Betrieb (BVB) voor het kanton Bazel met groene trams en de Baselland Transport (BLT) voor de verbinding met de voorsteden, (soms zijn die zelfs grensoverschrijdend), met gele trams. Al met al zijn in de stad 12 lijnen met trams die om de 7 tot 10 minuten rijden - een heel spektakel. Er zijn meer dan 10 punten waar trams elkaar kruisen, en waarbij op de kruisende lijnen vaak meer tramlijnen rijden. Heel spectaculair is het om bij een halte 7 trams elkaar bijna van de halte te zien drukken. In de stad rijden de trams in principe midden op de rijbaan en moet het, overigens niet erg drukke, verkeer er rekening mee houden. Meer buiten het centrum hebben de trams een vrije baan naast de weg, vaak met een gras ondergrond. Bijna overal zijn de vrije banen dubbelsporig uitgevoerd. Er rijdt van alles, tweedelige gelede trams met een bijwagen van een ouder type, tweeledige gelede wagens gekoppeld aan elkaar, soms van verschillende fabricaten, zesdelige lage vloer trams van Stadler, de Tango's, zevendelige lage vloer trams van Siemens, de Combino's en vijf- en zevendelige lage vloertrams van Bombardier, de Flexity 2.

Globetrotter Tekst en foto’s Peter Smit vervolg - Als hotelgast betaal je toeristenbelasting en daarvoor krijg je een vrij vervoer kaartje voor de hele periode dat je in Bazel logeert. Een fantastisch voordeel om deels met de tram of bus of trein en deels te voet de stad en omgeving te leren kennen. Het Office du Tourisme is er op ingesprongen en heeft een route langs bouw-kundige hoogstandjes opgezet, uitgaande van het gebruiken van de tram, uniek denk ik. Hoewel Bazel zelf maar inwoners telt is het een zeer levendige stad met volle trams en bussen en veel mensen op straat. Merkbaar is dat het een drielandenpunt is. Er zijn tramlijnen die tot in Frankrijk en tot in Duitsland gaan en er zijn vergevorderde plannen om die lijnen nog verder door te trekken. Op de beide stations zijn douane faciliteiten en "buitenlandse" treinen. We hebben zeer weinig leegstand gezien in winkels in de binnenstad, en dat vinden we opvallend gelet op het prijsniveau. De stad kent ook twee grote trein stations. Het grensstation Bahnhof SBB/SNCF in de Altstadt (naast de dierentuin - leuk om tussen het struweel in de Zoo een TGV te zien voorbij gaan!), hier komen minimaal 5 tramlijnen en 3 buslijnen op het voorplein. Het station is geopend in 1854 en in 2003 gemoderniseerd. Grensovergang naar Frankrijk op het perron in station SBB-SNCF

Globetrotter Tekst en foto’s Peter Smit vervolg Daarnaast het grensstation Badischer Bahnhof van de DB in het noordelijk deel van de stad, vlak bij het Messecomplex. Ook hier halteren drie buslijnen en vier tramlijnen op het voorplein van het station. Dit door de DB geëxploiteerde station, geopend in 1913 is opgetrokken in Duits aandoende bouwstijl, heel anders dan het met de SNCF samen geëxploiteerde station. Beide stations krijgen regelmatig een ICE (hier nog type 2) en zijn derhalve ook onderling verbonden. Op Basel SBB komt ook de blauwe TGV. Ik heb niet het geluk gehad ze beide gelijktijdig te kunnen zien rijden. Het is bovendien ook verboden om in het Franse gedeelte te komen zonder het passeren van de douane. Als fotograaf heb ik me daarvan niets aangetrokken, wel werd ik de gaten gehouden. Samengevat: Bazel is een feest voor de railvervoer liefhebber! Badischer Bahnhof, een DB station op Zwitsers grondgebied Zwitserse hogesnelheidstrein

Nieuwe leden stellen zich voor Tekst Harry Witting In gesprek met Wolfgang Glaubitz Een Bremer jongen die via zijn werk zijn werk als helikopter ‘Mechaniker’ in Rheine terecht kwam. Rheine was in de zeventiger jaren een belangrijke legerplaats met Duitse en Nederlandse soldaten. Of het daarvan komt weet ik niet maar Wolfgang is tweetalig en het gesprek verliep dan ook afwisselend in het Duits en Nederlands. Zoals zovelen begon de interesse voor de modeltrein ook bij hem op jeugdige leeftijd. Hij was ongeveer vier jaar toen hij zijn eerste trein kreeg. Na zijn trouwen was er niet veel tijd meer voor de hobby en pas enige jaren geleden, toen hij al met pensioen was, heeft hij de hobby weer opgepakt. Inmiddels verhuisd naor Gildehoes zoals hij in het Platduits vertelde, heeft hij een baan van 3 bij 2,5 meter - overzichtelijk maar best veelzijdig. Op slechts 7,5 m2 is hij in staat afwisselend te rijden met dieselmaterieel uit de jaren tachtig en stoommaterieel uit de jaren twintig. Twee epochen gesitueerd in het Thüringer land. Hij wil bij de TMC graag veel leren op scenerygebied want dat mag, zo zegt hij zelf, op zijn baan nog wel wat meer de aandacht hebben. Hoewel hij de zeven kruisjes gepasseerd is maakte ik kennis met een vitale man. Samen met zijn vrouw die als lerares aan het gymnasium werkzaam was maar ook inmiddels gepensioneerd is bezit hij een zeilboot waar hij in het verleden menig zeiltochtje op het IJsselmeer mee heeft gemaakt. Maar, zo zei hij, dat wordt ons wel een beetje te zwaar. Reden om de boot te verkopen. Hopelijk zullen we hem nog vaak bij ons op de clubavonden zien want hij voelt zich wel op zijn gemak, merkte ik in ons gesprek!

Globetrotter Tekst en foto’s Jos Schnitzler Valencia is een boeiende stad met prachtige oude en moderne architectuur (Calatrava), heerlijke Spaanse gerechten, leuke winkels, een rijke cultuur, een bloeiende sinaasappeltraditie en een erg fraai station. Estacío del Nord

Globetrotter Tekst en foto’s Jos Schnitzler vervolg - Estacío del Nord (Estación del Norte) is het belangrijkste spoorwegstation van Valencia. Het werd in 1917 door de CCHNE (Compañía de los Caminos de Hierro del Norte de España) gebouwd. Sinds de nationalisering in 1941 is deze maatschappij onderdeel van de RENFE, het huidige Adif. In 1987 werd het station werelderfgoed. Op de voorgevel van het geelwitte, brede pand zijn bovenin sinaasappelmotieven aangebracht. In het gebouw vallen het gebruik van marmer en hout met rijke ornamenten op. Hoewel de naam anders doet vermoeden, ligt het station in het zuidelijke deel van het stadscentrum. Op loopafstand treft men het prachtige stadhuis, het fraaie postkantoor en de bijzondere markthal aan. Pal naast de hoofdingang bevind zich de Plaza de Toros, de arena voor stierengevechten.

globetrotter Tekst en foto’s Jos Schnitzler vervolg In de toekomst moet Estacío del Nord een volwaardig centraal station worden, waar ook hogesnelheidstreinen kunnen binnenlopen. Nu is dat alleen mogelijk voor regionale 'aanspanningen'. Speciaal voor de overbruggingsperiode is 800 meter zuidelijker het station Valencia Joaquín Sorolla geopend, dat sinds 18 december 2010 onder andere de hogesnelheidslijnen uit Madrid en Málaga faciliteert. Tussen dit tijdelijke station en station Estacío del Nord rijden frequent pendelbussen.

Rijavond Foto’s Jos Schnitzler Mini en Maxi… Discussie over de koffieprijs…? Wil niet voor de camera… Chef VerkeersLeiding… Foto impressie rijavond mei

onze sponsoren