Wim Claasen & Wilma Klabbers Professionele ontwikkeling door reflectie op alledaagse deugden: een good practice

Wim Claasen & Wilma Klabbers These: Reflectie op deugden biedt en unieke invalshoek voor de ontwikkeling van de professionaliteit van (beginnende) leraren

Meergelaagdheid zichtbaar maken Hoe komt het dat sommige leraren ogenschijnlijk vanzelfsprekend het vertrouwen van leerlingen krijgen en hen plezier in leren bijbrengen? Hoe maak je de complexiteit, meergelaagdheid van dat handelen zichtbaar? Deze vraag lag aan de basis van de ontwikkeling van competentieprofielen voor speciale onderwijszorg en voor inclusieve onderwijspraktijken. Daarvoor moest een bijzondere methode ontwikkeld worden:

Op kenmerkende situaties reflecteren Ontwikkeling van competentieprofielen voor speciaal en inclusief onderwijs Methode Op kenmerkende situaties reflecteren met een combinatie van Video-analyse Leraren weten niet wat ze doen, gedaan hebben Biografisch interview motieven, overtuigingen, inspiratiebronnen hebben een grote invloed op het dagelijks handelen De combinatie (gedrag & motieven) leidt tot een sterke leerervaring (E. De Bruïne & W. Claasen, (2004); M. Den Otter (red.,) (2009).

Resultaat en probleem Inclusief Bekwaam (Claasen e.a., 2009) Visies, praktijken, rollen en competenties Het lukte onvoldoende om de persoonlijke houding en kwaliteiten die ten grondslag liggen aan het pedagogisch functioneren te articuleren. Daarom heeft W. Claasen in zijn promotieonderzoek verkend welke deugden kenmerkend zijn voor goede leraren in goede praktijken: Persoonlijke kwaliteiten die basaal zijn voor competent handelen in beeld brengen: deugdenbenadering

Promotie onderzoek: alledaagse deugden ORDINARY VIRTUES To know That which lies before us in daily life Is the prime wisdom Milton (Paradise Lost) (Claasen, 2013a; boekrecensie W. Pols in pakket)

Juiste handeling op het juiste moment Alledaagse deugden Juiste handeling op het juiste moment met de juiste persoon in de juiste verhouding praktisch handelen! ethische fundering praktische wijsheid: de juiste maatvoering

De deugden hebben hierin ieder een eigen bijdrage. Resultaten onderzoek Centraal in het denken en handelen van de leraren: de afstemming op de individuele leerlingen. De deugden hebben hierin ieder een eigen bijdrage. (Claasen 2013b: artikel TvO in pakket)

Betekenis & samenhang deugden

Jezelf zijn en jezelf ontwikkelen Authenticiteit Plezier in de omgang met leerlingen Bewust voor doelgroep gekozen waarin natuurlijk gedrag past, daardoor i.h.a. vanzelfsprekend is (ook in afstemming verstand – gevoel) Authentiek in keuze en vormgeving activiteiten en stijl van optreden Zelfontwikkeling Plezier in ontwikkeling, verleggen van grenzen, vooral in de omgang met leerlingen. Hierdoor ook jezelf, je grenzen beter leren kennen

Evenwichtig handelen: Jezelf ontwikkelen in machtsrelaties Kern van het beroep: telkens weer de juiste balans vinden Omgaan met macht preventieve en bijsturende strategieën om autonomie leerlingen te bevorderen Zelfbeheersing Juiste toon, timing, Goede balans handelen-gevoel-verstand. Geduld als actieve houding (perspectief leerling)

Maatvoering in de zorg voor leerlingen Zorgvuldig oordelen Maatvoering in de zorg voor leerlingen Voorbereiding: overwogen keuze/ontwikkeling van werkbare preventieve strategieën Uitvoering: Continu, ter plekke afwegen hoe te handelen in de vorm van bijsturende strategieën: Virtuositeit, op basis van ‘embodied knowledge’ (Dall’Alba & Sandberg, 2006)

Reflectie op deugden Maakt voor leraren zichtbaar hoe hun gedrag verbonden is met onderliggende motieven & opvattingen: Legt een goede basis voor de professionele ontwikkeling en pedagogische oordeelsvorming (Claasen 2014a & 2014b; beide in pakket)

Kan het ook met een minder intensieve aanpak? Pilot in Master SEN Kan het ook met een minder intensieve aanpak? Introductie op deugden Vragenlijsten die studenten helpen met reflectie op deugden (in pakket) ethische grondslag praktisch handelen concreet voorbeeld deugd verder ontwikkelen?

Pilot in Master SEN Oordeel studenten Deugdenreflectie bevordert kwaliteit: Biografische én technische reflectie Dieper ingaan op elkaars praktijken Vraag naar voorbeelden helpt om te expliciteren Zinvol om in te bouwen in opleiding (cyclus professioneel weken en onderzoekend handelen)

twee verkorte vragenlijsten: authenticiteit & zelfbeheersing Korte kennismaking twee verkorte vragenlijsten: authenticiteit & zelfbeheersing werken in tweetallen (kies je partner) help de ander met invullen door stellen van vragen e.d. maximaal 5 minuten per persoon

wim.claasen@gmail.com w.klabbers@fontys.nl Nabespreking Eerste reactie: gedachten, ervaringen, opmerkingen Ruimte voor vragen, discussie Deugdreflectie past goed in opleidingsaanpak gericht op leren omgaan met verschillen (passend onderwijs) (Claasen e.a., 2009, Inclusief Bekwaam) Dank voor uw aandacht en inspiratie! wim.claasen@gmail.com w.klabbers@fontys.nl

In pakket bij presentatie opgenomen Claasen, W. (2013b), Alledaagse deugden: een andere kijk op pedagogisch handelen (van leraren). – Persoonlijke professionaliteit in beeld, Tijdschrift voor orthopedagogiek, 52, 479-496. Claasen, W. (2014a), Verrassend zelfinzicht door systematische reflectie op deugden in Nieuw Meesterschap, 4(3), 25-30. Claasen, W. (2014b). Ontwikkelen van pedagogische oordeelsvorming door reflectie op alledaagse deugden. Tijdschrift voor lerarenopleiders35(3), 31-38. Pols, W. (2014), boekrecensie Wim Claasen (2013) Pedagogisch handelen van leraren, in Tijdschrift voor lerarenopleiders35(4), 115-116. De vragenlijsten: Authenticiteit, Voorbereiding, Zelfbeheersing, Omgaan met macht, Uitvoering (reflection-in-action).

Literatuurlijst Biesta, G. (2011), Het beeld van de leraar: over wijsheid en virtuositeit in onderwijs en onderwijzen, Tijdschrift voor lerarenopleiders, 32(3), 4-11. Claasen, W., E, de Bruïne, H. Schuman, H. Siemons & B. van Velthooven (2009), Inclusief Bekwaam. Generiek competentieprofiel inclusief onderwijs. Antwerpen/Apeldoorn: Garant. Claasen, W. (2013a), Pedagogisch handelen van leraren; Een theoretische en empirische verkenning op basis van een alledaagse deugdenbenadering. (Academisch proefschrift). Antwerpen/Apeldoorn: Garant. Claasen, W. (2013b), Alledaagse deugden: een andere kijk op pedagogisch handelen (van leraren). – Persoonlijke professionaliteit in beeld, Tijdschrift voor orthopedagogiek, 52, 479-496. Claasen, W. (2014a), Verrassend zelfinzicht door systematische reflectie op deugden in Nieuw Meesterschap, 4(3), 25-30. Claasen, W. (2014b). Ontwikkelen van pedagogische oordeelsvorming door reflectie op alledaagse deugden. Tijdschrift voor lerarenopleiders35(3), 31-38. Dall”Alba, G. & J. Sandberg (2006), Unveiling professional development: A Critical Review of Stage Models, Review of Educational Research, 76(3), 383-412. De Bruïne, E. & W. Claasen, (2004), “Je moet eigenlijk over alles nadenken” (en alles onderzoeken) in J. van Balkom, Th. Dollevoet & P.Vos (red.), De leraar speciaal onderwijs als Master (pp. 17-30), Antwerpen/Apeldoorn: Garant. Otter, M. den (red.) (2009). De School video Interactie Begeleider. Volgend in beweging. Antwerpen/Apeldoorn: Garant (Fontys OSO-reeks no. 29). Pols, W. (2014), boekrecensie Wim Claasen (2013) Pedagogisch handelen van leraren, in Tijdschrift voor lerarenopleiders35(4), 115-116. Swet, J. & H. van Huijgevoort (2012). De triade en de reflectief onderzoekende houding in de Master SEN. In J. van Swet & A. Bakx, Praktijkgericht onderzoek in de lerarenopleidingen: inspireren en samen kennis delen (pp. 21-26). Eindhoven: Fontys Hogescholen.