Openbaarheid en geheimhouding Raadsmarkt 5 februari 2015 Else Kingma, juridisch controller Concernstaf

Openbaarheid ‘De overheid betracht bij de uitvoering van haar taak openbaarheid volgens regels bij de wet te stellen’ (artikel 110 Grondwet) 2 2

Wet openbaarheid van bestuur (Wob) ‘met het oog op een goede en democratische bestuursvoering’ Uitgangspunt: algemeen belang van openbaarheid van informatie over bestuurlijke aangelegenheden Ook: actieve openbaarheid (inspanningsverplichting) beleid voorbereiding uitvoering 3 3

Openbaar, tenzij… Alle informatie van de overheid is openbaar, tenzij er sprake is van uitzonderingsgronden. 4 4

Absolute uitzonderingsgronden (geen verstrekking) Eenheid van de Kroon Veiligheid van de Staat Vertrouwelijke bedrijfs- en fabricagegegevens van derden Bijzondere persoonsgegevens 5 5

Relatieve uitzonderingsgronden (belangenafweging) Internationale betrekkingen Economische of financiële belangen van de overheid Opsporing en vervolging Inspectie, controle en toezicht Persoonlijke levenssfeer Als eerste kennisnemen Onevenredige bevoordeling of benadeling 6 6

Gemeentelijke geheimhouding Bijzondere openbaarmakingsregeling: het opleggen van geheimhouding leidt er toe dat de Wob niet meer van toepassing is. Uitgangspunten: Zo min mogelijk, beperkt qua inhoud en in tijd. Gronden voor geheimhouding: de uitzonderingsgronden in de Wob. 7 7

Geheimhouding raad Artikel 25 Gemeentewet De raad kan op grond van een belang genoemd in de Wob geheimhouding opleggen: omtrent het in een besloten vergadering behandelde en omtrent de stukken die aan de raad worden overgelegd. + voorlopige oplegging door het college, burgemeester of commissie (lid 2) 8 8

Geheimhouding college Artikel 55 Gemeentewet Het college kan op grond van een belang genoemd in de Wob geheimhouding opleggen: omtrent het in een besloten vergadering behandelde en omtrent de inhoud van stukken. 9 9

Opleggen geheimhouding Ieder orgaan mag de geheimhouding opleggen aan zichzelf. Maar bij uitwisseling van stukken ook aan andere organen. 10 10

Bekrachtigen geheimhouding Als het college geheime stukken deelt met de raad: → de raad moet ALTIJD de geheimhouding bekrachtigen in eerstvolgende raadsvergadering. (ABRvS 14 augustus 2013. ECL1:NL:RVS:2013:705, Gemeentestem 2014/100) 11 11

Bekrachtigen geheimhouding Indien geen bekrachtiging van de voorlopig opgelegde geheimhouding volgt, is het stuk vanaf dat moment niet langer geheim. 12 12

Opheffen geheimhouding Als het college geheimhouding oplegt, kan het ook zelf die geheimhouding weer opheffen. Als het stuk is voorgelegd aan de raad, kan alleen de raad de geheimhouding opheffen. 13 13

Geheimhoudingsplicht Geheimhouding geldt steeds voor het orgaan waaraan het is opgelegd èn iedereen die bij de behandeling is geweest of kennis draagt van het behandelde of de stukken. Schending van de geheimhoudingsplicht is een misdrijf dat strafbaar is gesteld in artikel 272 van het Wetboek van Strafrecht. Maar: ‘vertrouwelijk’ kan ook geheim zijn! 14 14

‘Vertrouwelijk’ kan geheim zijn Geheimhoudingsregeling is niet uitputtend. “Uit eerdere rechtspraak is reeds naar voren gekomen dat voor de bepaling van de reikwijdte van het ambtsgeheim gekeken moet worden naar de hoedanigheid van de informatieverstrekker, de aard van de verstrekte informatie, het moment van de informatieverstrekking en de hoedanigheid waarin verdachte de informatie is verstrekt. Het hof oordeelt tegen die achtergrond dat verdachte zijn ambtsgeheim heeft geschonden, nu hij reeds een aantal malen als raadspresidium-lid was gewezen op het vertrouwelijk karakter van de stukken en de waarde die de gemeente Tilburg daaraan hechtte.” (Conclusie A-G 26 oktober 2010) Hoge Raad 26 oktober 2010 (RvdW 2010/1301) Hoge Raad 19 februari 2014 (RvdW 2014/405) 15 15

Protocol geheimhoudingsplicht Schema opleggen, bekrachtigen en opheffen 16 16

Casus Geheimhouding, oplegging College gemeente A legt in oktober 2008 i.h.k.v. vestigingsbeleid motorbrandstofverkooppunten geheimhouding op voor: nota met bijlage over locaties voor verkooppunten motorbrandstof (tankstations) Gemeenteraad bekrachtigt de stukken in zijn vergadering van november 2008 Geheimhouding vanwege (relatieve uitzonderingsgronden Wob): - speculanten zouden locaties kunnen opkopen waardoor het hervestigingsbeleid gefrustreerd zou kunnen worden; - tien betrokken (te verplaatsen) tankstations zouden op volgorde van prioriteit worden geïnformeerd over mogelijke verplaatsing. 17 17

Casus Geheimhouding, beroepsprocedure I.h.k.v. een beroepsprocedure in 2014 tegen een in een bestemmingsplan opgenomen wijzigingsbevoegdheid voor de vestiging van een tankstation, vroeg de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State om de stukken waar geheimhouding op lag. -De Awb kent een regeling waarbij een procespartij dergelijke stukken mag weigeren in het geding te brengen, dan wel de stukken alleen ter kennis aan de rechter overlegt. -De RvS toetste via de Awb aan de uitzonderingsgronden van de Wob die de basis vormde van de oorspronkelijke opgelegde geheimhouding…….. 18 18

Casus Geheimhouding, beroepsprocedure, vervolg …..de Afdeling oordeelde dat beperking van de kennisneming van de geheime nota en bijlage in de procedure niet gerechtvaardigd is:  de stukken bevatten geen taxaties en bedragen ten behoeve van eventuele grondaankopen in relatie tot mogelijke verplaatsing van verkooppunten naar nieuwe locaties. Het college van de gemeente A overweegt dat: -niet meewerken de positie van de gemeente in de beroepsprocedure geen goed doet; -het doen van mededelingen uit geheime stukken strafbaar is. 19 19

Casus Geheimhouding, opheffing geheimhouding Het college vraagt de Afdeling om uitstel om de gemeenteraad in staat te stellen de geheimhouding op te heffen. Beargumenteerd (redenen tot geheimhouding achterhaald) legt het college in 2014 de gemeenteraad een opheffingsbesluit voor. De gemeenteraad stemt in met opheffing van de geheimhouding. 20 20

Casus Geheimhouding, relevantie Gemeenteraad is het orgaan dat in deze casus beslist over handhaven dan wel opheffen van de geheimhouding. (niet het college dat in de procedure beland was). Gemeente had er achteraf gezien beter aan gedaan de geheimhouding eerst zelf te heroverwegen (niet slechts naar aanleiding van het oordeel van de Raad van State); een tussentijdse toets was op z’n plaats geweest. Via een zijweg (nl. de procedure die in deze casus aan de orde is bij de Raad van State) is ook nog een rechterlijke toetsing van het geheimhoudingsbesluit mogelijk. 21 21