Gezondheidszorg in de onderneming Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans Preventieadviseur Borealis Polymers NV Voorzitter PreBes Limburg Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 1

Inleiding Geen presentatie vanuit Borealis, hoewel er verschillende projecten in verwerkt werden (nationaal en internationaal). Samenbrengen van gezondheidsinitiatieven uit diverse bedrijven. Laten leiden door “Werkkaart 4.7: Arbeidsgeschiktheid en welzijn” uit PreBes “KMO Risico management toolkit.” Groeperen van initiatieven in: Rookbeleid Alcohol & drugsbeleid Stressbeleid Gezonde voeding Bewegingsbevorderende initiatieven Algemene promotie Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 2

Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 3

Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 4

Algemene vaststellingen Ongeveer alle bedrijven hebben een kwaliteitsbeleid en overeenkomstige ISO9001 certificatie. Meer en meer bedrijven hebben een milieubeleid en overeenkomstige ISO14001 certificatie. De meeste bedrijven hebben een veiligheidsbeleid maar weinige hebben een overeenkomstige OHSAS certificatie. Relatief weinig bedrijven hebben een gezondheidsbeleid. Gezondheidsbeleid is vooral gedreven door wetgevende (vb. rook- en stressbeleid, …) of sociale (alcohol & drugs, …) initiatieven. Veelal “losse acties” maar niet echt een “systematische aanpak” Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 5

In meer of mindere mate in praktisch alle bedrijven aanwezig. Rookbeleid In meer of mindere mate in praktisch alle bedrijven aanwezig. Nieuwe wetgeving verwacht 1 januari 2006 “Iedere werknemer heeft het recht om te beschikken over een rookvrije werkplaats en over rookvrije sociale voorzieningen.” Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 6

Praktische problemen bij de invoering van een rookbeleid Het volledig rookvrije bedrijf: Weinig problemen bij nieuwe bedrijven (contractueel opgenomen). Bij invoeren in bestaande onderneming opletten met “stiekem” roken op rustige plaatsen (archieven, opslagplaatsen, …) Rookvrije gezamenlijke ruimten: Fase waarin de meeste bedrijven zitten Volstaan wederzijds respect en hoffelijkheid? Zijn de ventilatiesystemen van rookruimtes gescheiden van de andere? Welke initiatieven ondernemen om rokers te laten stoppen? Rookvrije individuele ruimten: Sociaal aanvaard? – Individuele vrijheid? Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 7

Vuistregels voor een succesvol rookbeleid Eenvoud: niet langer dan één bladzijde. Implementatie, follow-up en evaluatie kunnen in afzonderlijk beschreven worden. Duidelijk: moet ondubbelzinnig en begrijpelijk voor iedereen zijn. Planmatig: een zorgvuldig en realistisch plan laat toe het rookbeleid geleidelijk in te voeren, op te volgen en te evalueren. Verankerd in bedrijfsbeleid: een efficiënt rookbeleid kadert in het algemene veiligheid- en gezondheidsbeleid van het bedrijf. Continuïteit: een rookbeleid is geen eenmalige actie. De overgang vraagt een gedragsverandering, die ondersteuning en opvolging vereist. Samenspraak: consultatie van alle betrokken partijen vormt de basis van het rookbeleid. Positieve aanpak: het is geen strijd tegen het roken maar een campagne voor het recht op een tabaksvrije, gezonde omgeving. Sancties: binnen het beleid moeten gepaste sancties voorzien zijn. Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 8

Rookstop – Technieken (slaagpercentage) Zelfhulpmateriaal Zoals brochures, internet, video, audio, antitabakstelefoon, … (4%) Psychologische benaderingen Door therapieën en gedragsinterventies (8 tot 15%). Farmacologische benaderingen Nicotinesubstitutietherapie zoals kauwgom, patches, neusspray en inhalatoren. (10 tot 24%). Meeste producten zijn vrij te koop. Aanbevolen om ze onder toezicht van een arts te gebruiken. Ziban: slaagkans zou hiermee nog verhogen. Voor gebruik van dit geneesmiddel is een medisch voorschrift en begeleiding noodzakelijk. Andere: hypnose, acupunctuur en lasertherapie. Combinaties kunnen leiden tot hogere slaagpercentages “Zelf gemotiveerd zijn” blijft de belangrijkste drijfveer. Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 9

Evoluties op de markt Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 10

Alcohol- en drugsbeleid Sociaal gevoelig element – “Vaststelling en aanpak” Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 11

Alcohol op het werk vaststellingen Negatieve gevolgen van alcoholgebruik voor de ondernemingen meer arbeidsongevallen meer ziekteverzuim verminderde productiviteit slechtere werksfeer. Bedrijven worden ook zelf geconfronteerd met probleemdrinkers. In de meeste bedrijven komen werknemers wel eens dronken naar het werk. In een aantal gevallen worden ze wel eens dronken op het werk. De toelaatbaarheid van alcohol op het werk: Een op de vier bedrijven hanteert een nultolerantie voor alcohol. De andere laten alcohol toe in één of meerdere situaties. Alcohol wordt significant meer toegelaten in bedrijven met vnl. bedienden t.o.v. bedrijven met vnl. arbeiders.  Daar zijn alle bedrijven het over eens Hoe groter de toelaatbaarheid van alcohol, hoe meer het bedrijf geconfronteerd wordt met problematisch drinkgedrag. Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 12

Voorbeeld van alcoholbeleid De directie van Firma X kan ter bescherming van de gezondheid en veiligheid van personeelsleden met overmatig alcoholgebruik en zijn/haar collega’s ondersteuning aanbieden bij de afbouw en ontwenning van alcoholgebruik. De directie van Firma X kan ten allen tijde de toegang tot het bedrijf of het verder uitoefenen van werkzaamheden beslissen, indien er vermoedens van overmatig alcoholgebruik rijzen. Dit zowel voor eigen werknemers, derden als bezoekers. De bepalingen uit het arbeidsreglement met betrekking tot alcohol-gebruik van eigen werknemers, blijven onverkort van toepassing. Het is de plicht van ieder personeelslid die aanwijzingen heeft dat iemand van het personeel tijdens de diensturen onder invloed van alcohol is, om veiligheidsredenen de verantwoordelijke afdelingsoverste te verwittigen. Alcoholisme is een ziekte. Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 13

Voorbeeld van drugbeleid De directie van Firma X kan ter bescherming van de gezondheid en veiligheid van personeelsleden met drugs gebruiken en zijn/haar collega’s ondersteuning aanbieden bij de afbouw en ontwenning van druggebruik. De directie van Firma X kan ten allen tijde de toegang tot het bedrijf ontzeggen of over het verder uitoefenen van werkzaamheden beslissen, indien er een vermoeden is een werknemer onder invloed van drugs is. Dit zowel voor eigen werknemers, derden of bezoekers. De bepalingen uit het arbeidsreglement met betrekking tot druggebruik van eigen werknemers, blijven onverkort van toepassing. Het is de plicht van ieder personeelslid die aanwijzingen heeft dat iemand van het personeel tijdens de diensturen onder invloed van drugs is, om veiligheidsredenen de verantwoordelijke afdelingsoverste te verwittigen. Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 14

Stappenplan - vaststelling acuut alcoholgebruik Eerste stap : vaststelling De afdelingsverantwoordelijke contacteert de betrokkene met de bedoeling na te gaan of de betrokkene geschikt is het werk aan te vatten of verder te zetten. Hij kan beslissen om verdere stappen te ondernemen om over objectieve criteria te kunnen beschikken. Geschiktheidgrens op het bedrijf is 0,5 promille alcohol in bloed. Tweede stap : bevestiging of ontkenning De betrokkene geeft toe dat hij gedronken heeft en waarschijnlijk méér dan 0,5 promille. Hij ondertekent formulier “ongeschiktheidverklaring” en wordt de toegang tot het bedrijf ontzegt. (mogelijke sancties in overeenstemming met het arbeidsreglement). De betrokkene beweert niet gedronken te hebben. Er wordt een verslag opgemaakt en men laat een ademtest uitvoeren. Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 15

Vaststelling acuut alcoholgebruik Derde stap : ademtest A. Privacy: ademproef op medische dienst. Getuigen beperken tot: Uitvoerder: verpleger of nijverheidshelper Vertegenwoordiger van de bedrijfsleiding Syndicaal afgevaardigde of vraag van betrokkene Vertegenwoordiger van de derde (bij aannemers en indien mogelijk) Bewaker (als onafhankelijk getuige) Het afnemen van een ademtest dient zorgvuldig te gebeuren. Daarom zal deze test principieel door de verpleger of zijn vervanger gebeuren. B. Bij meer dan 0,5 promille - toegang tot het bedrijf ontzegd. De betrokkene kan het resultaat betwisten. Een bloedstaal zal uitsluitsel geven. In afwachting van uitslag blijft de toegang tot het bedrijf ontzegd. De arbeidsgeneesheer, verpleger, de op te roepen geneesheer of de ziekenhuis-geneesheer oordelen of iemand geschikt is om het werk aan te vatten of verder te zetten. Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 16

Vaststelling acuut alcoholgebruik C. De betrokkene weigert zich te onderwerpen aan een ademtest, weigert een “Ongeschiktheidverklaring” te ondertekenen en weigert akkoord te gaan met een bloedafname. In dit geval schept de betrokkene een sfeer waarin de vermoedens over een eventueel dronkenschap worden versterkt en wordt hij/zij toch de toegang ontzegd met de bedoeling de veiligheid van de andere mensen niet in gevaar te brengen (gebrek aan objectieve evaluatiemogelijkheden). Het bedrijf zal deze situatie aanzien als “weigering tot werken onder het gezag van verantwoordelijke". Mogelijke sancties in overeenstemming met het arbeidsreglement kunnen toegepast worden. D. In geen geval wordt het vertrek met een eigen voertuig toegestaan en zal een taxi voorzien worden. Weigering wordt in een getuigenverslag opgenomen te worden. E. De afdelings- en personeelsverantwoordelijke zullen tijdens de kantoor-uren onmiddellijk op de hoogte worden gebracht van de vastgestelde feiten. Buiten de kantooruren zal de ploegleider de manager van wacht over deze zaak consulteren. Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 17

Stressbeleid Voltaire stelde ongeveer 200 jaar terug De ene helft van ons leven offeren we onze gezondheid op om geld te verdienen, De andere helft van ons leven offeren we ons geld op om weer gezond te worden. Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 18

Stressbeleid – drie belangrijke aandachtspunten 1. Leiderschap en organisatie Intensieve trainingen van leidinggevenden gericht op: een mensgerichte leiderschapsstijl het consequent en intensief voeren van een open communicatie stijl dragen bij tot het creëren van een open werkatmosfeer. Een eerste aanzet ter voorkoming van werkstress. Leidinggevenden zullen zorgen voor de eerste ondersteuning en het doorverwijzen naar eventueel de vertrouwenspersonen of de bedrijfsarts. Vertrouwenspersonen verstrekken informatie en advies. Zij zorgen voor de eerste opvang en de eventuele doorverwijzing naar gespecialiseerde instelling. Voor alle werknemers wordt stress bespreekbaar gemaakt. Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 19

Stressbeleid – drie belangrijke aandachtspunten 2. Stressonderzoek in kader van werkplaatsonderzoek Onderzoek elke afdeling om de … jaar. Gevalideerde vragenlijsten – controleer terminologie. Anonimiteit is belangrijk. Analyse van gegevens. Samenstellen van werkgroep voor het bepalen van de nodige acties. Presentatie van de resultaten en de weerhouden acties aan bedrijfsleiding, betrokken werknemers en CPBW. Overleg en bepalen van definitieve acties. Uitvoering van de goedgekeurde acties. Opvolging en bijsturing. Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 20

Stressbeleid – drie belangrijke aandachtspunten 3. Ondersteuning van het individu en/of team. Arbeidsgeneesheer zal na ruggespraak met personeelsdienst en mits akkoord betrokken werknemer(s), de werknemer(s) doorsturen naar de gespecialiseerde diensten. Tussen gespecialiseerde dienst en de Arbeidsgeneesheer wordt een contract opgemaakt over de aard, duurtijd, kosten, evaluatie- momenten van de behandeling (basisbehandeling 12 sessies). De arbeidsgeneesheer rapporteert voortgang van behandeling rekening houdend met de confidentialiteitsregels. Arbeidsgeneesheer kan autonoom beslissen om werknemers, die anoniem wensen te blijven, door te verwijzen. Het programma wordt jaarlijks geevalueerd om eventuele negatieve stressoren vroegtijdig aan te pakken. Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 21

Gezonde voedingsgewoonten Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 22

Gezond eten, zo simpel is dat Wat de werkgever kan doen Installeer een waterfonteintje Informeer de werknemers over gezonde voeding: Markeer het gezondste menu dat de voorkeur geniet gebruik placemats met advies over gezonde voeding geef infosessies over gezonde voeding en bewegen voorzie in de mogelijkheid van een medische check-up met individueel voedings- en beweegadvies voorzie in mogelijkheden voor een voedingsadvies bij een diëtiste bv. tijdens de middagpauze in het bedrijf of voorzie in een financiële tussenkomst voor wie privé-advies volgt organiseer een informatiesessie of een kookcursus via het werk. Bij vergaderingen ook halfvolle melk en vruchtensap, naast water en koffie of thee. Maak van recepties en lunchvergaderingen gezonde momenten met bruine broodjes en boterhammen met beleg en groenten. De snack-automaat bevat ook fruit, melkproducten en granenkoeken. Zorg ervoor dat werknemers fruit op het werk kunnen kopen. In de kantine: verlaag de prijs van het voorkeurmenu zet ook vers fruit als dessert, magere yoghurt, magere pudding, granenkoekjes, …enzovoort op het menu. Zorg ervoor dat elk menu ook groenten bevat, installeer een salad bar. Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 23

Gezond eten, zo simpel is dat Wat de werknemer kan doen Eet niet elke dag dezelfde schotel. Kies al eens het vegetarische menu. Eet groenten bij elke warme maaltijd. Bij een pizza neem je altijd een slaatje. Vraag een extra portie groenten. Vraag naar gekookte aardappelen in plaats van frieten. Kies regelmatig voor rijst of deegwaren. Vraag naar magere melkdesserts of fruit. Kies voor bruine broodjes belegd met groenten. Kies voor halfvolle of magere melkproducten. Neem als drank water, vruchtensap of melk. Als tussendoortje verkies je fruit, rauwe groenten, melk, een granenkoek. Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 24

Bewegingsbevorderende initiatieven Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 25

Bewegingstips voor op het werk Wat de werkgever kan doen geef duidelijk aan waar je de trap kunt nemen laat de mensen af en toe de benen strekken geef werknemers een fietsvergoeding zorg voor een veilige en comfortabele fietsenstalling installeer een douche voor fietsende werknemers schaf dienstfietsen aan voor korte trajecten installeer een gymzaal stimuleer werknemers om aan sport te doen plaats een individuele bewegingstest op het intranet of bied informatie aan over het belang van gezond bewegen bied medewerkers een jaarlijks medisch onderzoek aan, met beweeg- en voedingsadvies verspreid informatie over sport- en bewegingsfaciliteiten in de omgeving van het werk (bv. zwembad, sporthal, squashcentrum) bied mensen die aan sport of beweging doen gratis incentives aan (bv. sporttas, bal, bijdrage in clubabonnement) "en de meest actieve werknemer is …" Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 26

Bewegingstips voor op het werk Wat de werknemer kan doen kom werken met de fiets of het openbaar vervoer ga te voet naar het station of de bushalte neem de trap in plaats van de lift, want de trap zit in de lift! zit niet langer dan 20 minuten stil achter je bureau stuur geen mailtje, maar loop eens binnen bij je collega organiseer bewegingsactiviteiten met de collega's vóór of na het werk, tijdens de pauze of in het weekend sla je benen uit tussen de middag sla op tafel bij je werkgever voor een bewegingsvriendelijk beleid Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 27

Gezondheidsweek Team aanpak Eigen communicatie kanalen Gezondheidspromotie Gezondheidsweek Team aanpak Eigen communicatie kanalen Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 28

Organisatie van een gezondheidsweek Voorbeeld: “Humor en relaxatie” Uitgebreide reeks activiteiten om: volledig te ontstressen door eens hartelijk te lachen iets op te steken tijdens educatieve workshops volledig tot rust te komen tijdens de relaxatie-momenten. Verschillende deskundigen geven advies en infosessies over gezonde voeding, slaapgewoonten, sporten, ………. Op dinsdag - en donderdagmiddag wordt er een hapje aangeboden. Elke dag 3 activiteiten (voormiddag, lunchbreak en namiddag) van 1 uur.  Jembé  Meditatie  INSPINAZIE  Stress management  Dynamische dansmeditatie  Stoelmassage en voetreflexmassage  Back-fun  Relativeren om te kalmeren (humor)  Film  Taiji  Chinese drukpuntmassage Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 29

Veiligheids- & Milieu- BewustzijnsTeam Samenstelling Het VMBT bestaat uit vrijwilligers uit de verschillende afdelingen. Onderling wordt er een voorzitter gekozen. VGM -afgevaardigde neemt het secretariaatswerk op zich. Opdracht Nodige creativiteit aan de dag te leggen om het veiligheid- en milieubewustzijn van de medewerkers te verhogen. Uitwerken van tweemaandelijkse campagnes. Programma wordt jaarlijks toegelicht op het CPBW. Thema’s voor 2005: Gezonder leven, Veilig een trapje hoger, Uitkijken voor je ogen, Hou je fiets klaar, Propere lucht, Geen storend mobieltje Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 30

Gezondheid Spaar je rug (info folders) Gezond slapen (Artikel + kersenpittenkussen) Wat zit er in je huisapotheek? (Folder CM) Giftige en verdachte planten (Antigifcentrum) Stress - gejaagd door het werk (Boekje STV) Roken & kankerpreventie (Artikel + folders + InfoMobiel van “Vereniging kankerbestrijding”) Verstandig omgaan met hygiëne (Prevent) Alcoholmisbruik (Folder BIVV) Sportletselpreventie (Folder Rode Kruis) Verstandig omgaan met beeldschermen (Brochure Prevent) Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 31

Gebruik de informatie die beschikbaar is. Gezondheid 100 recepten voor 4 seizoenen (Belgische Federatie tegen kanker) Veilig kokkerellen (Artikel) In water kan je verdrinken (Folder VMM) Gezond(heid) op reis (Folder CM) Veilig zonnen (Folder + Busje zonnecréme) Verstandig omgaan met je gezondheid (Brochure Prevent) ……. Gebruik de informatie die beschikbaar is. Gezondheidszorg in de onderneming - Overzicht initiatieven uit bedrijven Eddy Eyckmans 32