Het NAP Bedrijven & Mensenrechten Middag DO 9 december 2014 Dieter Vander Beke

overzicht 1.Context 2.B&HR in notendop 3.Stand van zaken 4.Resultaten eerste stakeholderbevraging 5.Uitdagingen

1) Context 1) Draft Norms on Transnational Corporation and Other Business Enterprises  Door expert subsidiary body van de Commissie Mensenrechten van de VN  Opleggen van een verplichting aan ondernemingen  Grote onenigheid over voorstel, vooral rond verplichtend karakter 2) Vanaf 2005: Special Representative of the Secretary-General on Human Rights (John Ruggie)  Werkzaamheden in 3 fases: 1.Identificeren en verhelderen van de bestaande standaarden en praktijken ( ) 2.Uitwerken van aanbevelingen (2007 – 2008):  “Protect, Respect and Remedy” framework (verwelkomd door de Human Rights Council in resolutie 8/7 en juni 2008) 3.Operationalisering van het framework  Resultaat: Guiding Principles on Business and Human Rights. - Implementing the UN “Protect, Respect and Remedy” framework.

3) Europese Communicatie “A renewed EU strategy for Corporate Social Responsibility” (25 oktober 2011).  Vraag tot opmaak van nationale actieplan “Bedrijven en Mensenrechten” tegen eind ) Raad van de Europese Unie: Strategisch kader en actieplan voor mensenrechten en democratie (25 juli 2012)  Opmaak nationale actieplannen tegen eind ) Coormulti-vergadering van 15 maart 2013  Akkoord om Belgische actieplan ‘bedrijven en mensenrechten’ op te maken  Politieke bekrachtiging gezocht via ikw  Uitwerking van het actieplan via werkgroep mvo/mvi van de ICDO  1 ste indicatieve timing: NAP/FAP tegen eind maart 2014

2) UN GP B&HR in notendop Basisbeginselen:  Van toepassing voor staten en bedrijven, zowel internationale als andere, ongeacht hun omvang, sector, ligging, eigenaarschap en structuur.  Gebaseerd op a)de bestaande plichten van Staten om de mensenrechten en de fundamentele vrijheden te respecteren, te beschermen en na te komen; b)de rol van handelsondernemingen als gespecialiseerde maatschappelijke instellingen die gespecialiseerde functies uitvoeren en die alle van toepassing zijnde wetten dienen na te leven en de mensenrechten dienen te respecteren; c)De noodzaak om rechten en plichten gepaard te doen gaan met gepaste en doeltreffende rechtsmiddelen in geval van inbreuken  Richtlijnen zijn een coherent geheel en dienen, afzonderlijk en gezamenlijk, te worden geïnterpreteerd in termen van hun doelstelling tot bevordering van normen en praktijken betreffende het bedrijfsleven en mensenrechten  Brengen geen nieuwe internationaal bindende verplichtingen tot stand  Moeten worden uitgevoerd op een niet-discriminerende wijze, met bijzondere aandacht voor de rechten en behoeften, evenals voor de uitdagingen waarmee zij worden geconfronteerd, van personen uit groepen of bevolkingen die een verhoogd risico kunnen lopen op kwetsbaarheid of marginalisering, en met gepaste aandacht voor de verschillende risico’s waaraan vrouwen en mannen kunnen worden blootgesteld

Drie grote pijlers 1.De verplichting van staten om de mensenrechten te beschermen 2.De verantwoordelijkheid van ondernemingen om de mensenrechten te respecteren 3.Toegang tot remedie  Voor elke pijler worden een aantal basisprincipes en een aantal operationele principes uitgewerkt  Opm.: in de richtlijnen geen oproep tot opmaak actieplannen

3) Stand van Zaken 6) Eerste voorontwerp van plan (VOP) - eind oktober 2013  Opgemaakt door ICDO-werkgroep  Geagendeerd op coormulti van 25 november 2013  Beslissing voor te leggen op interfederale ikw (via minister van BZ)  Voorlegging VOP  Vraag naar politieke richtlijnen 7) Interfederale IKW - 10 december 2013  Onderzoeken mogelijkheid integratie oefening FAP MVO en NAP B&HR  Bevestiging NAP  Concrete acties: nieuwe + implementering bestaande  Eerste VOP : werd niet werd besproken  VOP is basis voor verdere ontwikkeling  Consultatie stakeholders

8) Stakeholderbevraging : april 2014 – eind augustus 2014  Overbrugging verkiezingen + regeringsvorming (25 mei 2014 – 11 oktober 2014)  Eerste bevraging stakeholders : 51 organisaties uit maatschappelijke middenveld  Normaal tegen 16 juni 2014 (laatste input ontvangen begin september 2014)  Geen tekstvoorstel (VOP) voorgelegd (wegens politiek niet besproken)  Vragenlijst met 7-tal open vragen: 1.geïntegreerd actieplan of 2 afzonderlijke? 2.Welke aandachtspunten? 3.Eventuele belemmeringen en moeilijkheden voor een organisatie? 4.Welke acties m.b.t. Stimuleren, faciliteren en bevorderen kwaliteit MV 5.Welke acties m.b.t. respect voor mensenrechten verankeren in werking organisaties? 6.Welke acties voor overheid in haar eigen werking, beleid en invloedsfeer? 7.Mogelijkheden partnerschappen? 9) Analyse bestaande toestand (B&HR)  Eerste oefening opgesteld op initiatief BZ  Bevraging federale overheidsdiensten: nakijken + aanvullen  Zal ook gebruikt worden om ‘gaps’ te identificeren  Zal toegevoegd worden aan actieplan

10) Verwerking resultaten Stakeholderbevraging - september /oktober 2014  Zie verder 11) Politieke engagement nieuwe regering - oktober 2014 – december 2014  Regeerakkoord  Beleidsnota’s 2015 van minister van DO en minister van BZ 12) Verdere stappen:  Afwerking VOP (eind januari 2015)  Discussie IKW  Stakeholderoverleg: voorleggen en bespreken VOP met stakeholders (maart/april 2015?)  Verwerking input stakeholders  Discussie IKW  Bekrachtiging Plan (juni 2015)?

4) Resultaten eerste stakeholderbevraging Start consultatie: 23 april 2014 Einde consultatie: 16 juni 2014 (voorlopig laatst ontvangen bijdrage: 12/9/2014) Aantal aangeschreven organisatie: 51 Verdeling: Lijst: op

Algemene respons : 22/51 (43%) Respons per type stakeholder: Responsratio per type stakeholder

Belangrijkste aandachtpunten: a) M.b.t. proces: 1.Transversale aanpak (doorheen verschillende beleidsdomeinen) 2.Betrekken van verschillende overheden (binnen zelfde niveau en tussen beleidsniveaus) 3.Betrekken van diverse stakeholders bij het proces 4.Transparantie in het proces is essentieel b) M.b.t. actieplan algemeen: 1.Opnemen van nieuwe, concrete en ambitieuze acties 2.Inbrengen van meetbare doelstellingen 3.Toewijzen van verantwoordelijkheden m.b.t. acties 4.Voorzien van voldoende middelen voor uitvoeren acties 5.Voorzien van monitoring en evaluatie van uitvoering van de acties/behalen van de doelstellingen 6.Actieplan moet enthousiasmeren en opportuniteiten van mvo/mensenrechtenbeleid in de picture zetten 7.Actieplan mag niet gepercipieerd worden als bijkomende lasten voor ondernemingen

c) M.b.t. inhoud actieplan: 1.Zowel wetgevende als vrijwillige initiatieven 2.Aandacht voor specificiteit van kmo’s 3.Belang van ketenbenadering 4.Belang van due diligence 5.Aandacht voor toegang tot rechtsmechanisme voor slachtoffers van mensenrechtenschendingen 6.Coherent overheidsbeleid 7.Actief en ambitieus internationaal beleid 8.Overheid geeft het goeie voorbeeld 9.Linken van mvo/mensenrechtenbeleid aan kernactiviteiten onderneming 10.Sectorbenadering en –samenwerking stimuleren

Belangrijkste voorstellen van acties  Voor eigen overheidsoptreden: 1.Overheidsopdrachten: opnemen van mvo/mensenrechtencriteria 2.Actie m.b.t. vrijhandelsverdragen: opnemen mensenrechten / voorafgaandelijke impactanalyses/ sanctiemechanisme inbouwen/ e.a. 3.Mensenrechten (en mvo) sterker verankeren in ondersteuningsmechanismes m.b.t. buitenlandse handel: informeren over mensenrechten en mvo-richtlijnen/ beoordeling ook op basis van mvo- en mensenrechtenimpact/ e.a. 4.Mensenrechten en mvo integreren in handelsmissies : sensibilisering/e.a.) 5.Mensenrechten en mvo-criteria opnemen bij overheidssteun: subsidies/ ontwikkelingshulp/ e.a 6.Opnemen van mvo/mensenrechten op strategisch niveau overheidsdiensten: managementplannen/ e.a. 7.Actief en ambitieus buitenlands beleid mbt mensenrechten en hierover transparantie/opvolging/rapportering 8.Grotere en actievere rol van Belgische ambassades en consulaten 9.Overheden doen aan duurzaamheidsverslaggeving 10.Verplichten mvo en mensenrechtenbeleid bij overheidsbedrijven 11.Lerend netwerken voor overheidsdiensten

 Acties gericht naar ondernemingen 1.Acties rond ketenmanagement: verplichte transparantie van ketens/ ondersteunen ondernemingen om hun ketens in kaart te brengen en te beheren/ e.a. 2.Acties rond due diligence: promoten/ondersteunen via informeren, vorming, e.a./ verplichting voor bedrijven om aan due diligence te doen/ e.a. 3.Acties rond rapportering: omzetting EU richtlijn m.b.t. niet-financiële rapportering + versterking (o.a. uitbreiding van toepassingsveld, opname minimumcriteria m.b.t. rapportage, e.a.)/ stimuleren en ondersteunen van duurzaamheidsverslaggeving door bedrijven 4.(Fiscale) ondersteuning van bedrijven voor acties aangaande mvo/mensenrechten: duurzaamheidsverslagging/ due diligence/ externe ondersteuning en verificatie/ e.a. 5.Acties m.b.t. sensibilisering mvo/mensenrechten: vorming, handleidingen, werkgroepen, helpen bij identificeren en mensenrechten en mvo-issues en prioritiseren, e.a. 6.Naar voor schuiven/promoten belangrijkste internationale initiatieven en richtlijnen: UNGP/ ISO 26000/ OESO-richtlijnen/ UN Global Compact 7.Acties m.b.t. stimuleren van uitwisseling tussen ondernemingen (en stakeholders): ondersteunen van lerende netwerken m.b.t. mvo en mensenrechten bij bedrijven/ bevorderen van partnerschappen tussen diverse actoren (met in begrip van overheden)/ oprichting mvo-platform/ bevorderen van samenwerking binnen de sector en keten/ e.a.

8.Opstellen van een charter waarbij ondernemingen zich kunnen engageren tot nemen van concrete acties 9.Wetgevende acties m.b.t. productnormen: opleggen minimumcriteria aan producten op vlak van mvo en mensenrechten/ koppeling minimumcriteria aan toegang tot de mark (BE en EU)/ labeling en of verbieden producten uit illegale nederzettingen in Israël/ e.a. 10.Promoten van social labeling van producten, al dan niet op EU-niveau (hoewel bepaalde actoren hier expliciet tegen zijn) 11.Opnemen mvo en mensenrechten in onderwijscurricula (middelbaar, hoge school, universiteit) en managementopleidingen 12.Acties om ondernemingen aan te zetten tot het opzetten van klachtenprocedures binnen bedrijven m.b.t. mensenrechten en mvo 13.Acties m.b.t. toegang tot juridische procedures: toegankelijk maken van juridische klachtenprocedures voor slachtoffers van mensenrechtenschendingen/ mogelijk maken van groepsvorderingen in burgerrechtelijke procedures/ uitbreiding extraterritoriale bevoegdheden van Belgische rechtbanken/ e.a. 14.Acties m.b.t. promoten en stimuleren van maatschappelijk verantwoord investeren (ethisch beleggen en sparen) 15.Verstrengen van regels rond publiciteit en claims m.b.t mvo-criteria

16.Wetgevende initiatieven m.b.t. verantwoordelijkheid bedrijven, bedrijfsleiders en – management: economische vs maatschappelijke verantwoordelijkheden/ lange en korte termijn/ moeder en dochterondernemingen/ verantwoordelijkheid binnen keten (wettelijk verplichte due diligence en inspanningsverbintenissen)/ e.a. 17.Specifieke acties in bepaalde sectoren, bv. Kledingsector: ondernemingen aanzetten tot aansluiting bij gedragscodes, internationale akkoorden en compensatiefondsen (bv. Rond Bangladesh), multi-stakeholderinitiatieven (bv. FWF), e.a. 18.Andere specifieke acties: ratificeren internationale conventie 45/158 en conventie C143 van ILO m.b.t. migratie-arbeid/ verbod op speculatie landbouwproducten, en gebruik al biobrandstof indien concurrerend met voedsel/ internationaal inzetten op eerlijk fiscaal internationaal kader/ e.a.  Specifieke acties 1.Versterken van het Belgische OESO-contactpunt 2.Oprichting van een mensenrechteninstituut (die ook klachten kan behandelen) 3.Oprichting mvo-platform 4.Regelmatige monitoring van mvo en mensenrechten bij Belgische bedrijven (bv. via de mvo-barometer)

5) Enkele uitdagingen Geïntegreerd actieplan mvo/B&HR of afzonderlijke plannen?  stakeholderbevraging: 17 stakeholders hebben hierop geantwoord: 3 (AI Vl en Wal + Concertes) zijn voor aparte plannen, 14 voor één geïntegreerd plan  meer dan 82% is voor één geïntegreerd actieplan.  Hoe beiden zichtbaar maken? Hoe koppeling aan 3 pijlers inbrengen? Nationaal karakter van actieplan?  Eén gezamenlijk actieplan (federaal + regio’s) of federaal plan + regionale plannen of …. ?  Nieuwe regeringen, nieuw politiek overleg?  Implicaties voor timing? Hoe verdere betrokkenheid stakeholders organiseren? Politieke marges + budgettaire middelen? Opvolging en monitoring actieplan? Andere…