Ida Gardina Margaretha Gerhardt POËZIE IN DE KROEG Presenteert “Die lezen mogen eenzaam wezen.” Ida Gardina Margaretha Gerhardt (Gorinchem, 11 mei 1905 - Warnsveld, 15 augustus 1997) Presentatie Wim Kozijn m.m.v. Ko van den Bovenkamp Freek Buné 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

Fragmenten over Ida Gerhardt POËZIE IN DE KROEG Fragmenten over Ida Gerhardt 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Kosmos 1940 (voor Marie van de Zeyde) DE AKELEI (Dürer) Toen hij het kleine plantje vond, boog hij aandachtig naar de grond en dan, om wortels en om mos groef hij de fijne aarde los, voorzichtig - dat zijn hand niets schond. Behoedzaam rondom aangevat droeg hij het langs het slingerpad van bos en akker voor zich uit, en schoof het thuis in 't licht der ruit zoals hij het gevonden had. Dan, fluitende en welgezind mengde hij zoekend eerst de tint; diepblauw en zwart ineengevloeid, met enk'le druppels rood doorgloeid, dat het tot purper samenbindt. En uur aan uur trok stil voorbij; zó diep verzonken werkte hij, dat het hem soms was of zijn hand de vezels tastte van de plant- zo glanzend kwam de omtrek vrij. Totdat het gaaf te prijken stond: de wortels scheem'rend afgerond, het uitgesprongen groene blad scherp in zijn karteling gevat tegen de lichte achtergrond; de bloemkroon purper violet, de hokjes om het hart gebed en boven de geknikte steel de honingsporen, het juweel vijfvlakkig: kantig neergezet. In 't vallend donker toefde hij nog dralend bij zijn akelei; dan, in het laatste licht van 't raam schreef hij de letters van zijn naam en 't jaartal glimlachend erbij. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Kosmos 1940 (voor Marie van de Zeyde) TUIN VAN EPICURUS Voor de vrienden Gij die in eenvoud wilt tezamenhoren, de tiende jaarkring sloot om onze dis, - waar vriendschap open als het zonlicht is werd ons een ongepeild geluk beschoren. In arbeid werd der uren goud ontgonnen ; de volle rijkdom van het eigen ik vindt ieder terug, gespiegeld in de blik van wie aan hèm zijn klaarte heeft gewonnen. Zie naar het licht - hoe kleurt het mild en stil ons samenzijn. Wat grenzen zijn gesteld aan wie het nodige slechts nemen wil ? Nog ongeweten wegen zult gij gaan. Vriendschap - gij hebt haar reinigend geweld alreeds beseft. Zo weet : zij ving pas aan. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Kosmos 1940 (voor Marie van de Zeyde) HERINNERING Voor mijn vader De geur van Kruizemunt waait over,-- ik zie mijn vroege kindertijd, de wei, het slootje en zijn tover van koelte en doorzichtigheid. Water en de geheimenissen die voor het turen opengaan, scholen van kleine, snelle vissen in vlucht en onbeweeg’lijk staan. En planten, fijn vertakt en zwevend, in heldere rechtstandigheid beneden in de diepte levend of op het water uitgespreid. Spelen, maar met een eerste ontwaren van d’onvervreemdbaar eigen aard--- O spiegeling --- na zóveel jaren, heb ik het alles gaaf bewaard? 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Kosmos 1940 (voor Marie van de Zeyde) THUISKOMST Dit is mijn droom- het kleine huis aan de rivier; het rusteloze scheren van de zwaluw gaat er langs dak en raam; de roodborst nestelt bij de vlier. Een schip zeilt traag voorbij; de bel luidt over 't water. En als ik nader waar de dijk zich buigt door 't land, richt kort zich op die in de lage tuin gebogen over de spade staat,-en met de vrije hand weert zij het helle licht beschuttend van de ogen. Hoe ken ik dit gebaar, hoe is het mij vertrouwd, dit sterke opzien van wie daag'lijks naar de lucht en het wiss'lend, open water turend, rustig oud werd in dit dijkland en zijn ruime wolkenvluchten. Er is een scherp herkennen van elkaar en dan komt zij langs het smalle klinkerpad gelopen,- maar keert nog terug en stoot de stroeve huisdeur open. Dit ogenblik-wat tellen zóveel bitt're jaren? 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

maar wat alléén mag blijven, dan zal de waterkant POËZIE IN DE KROEG Uit: Het Veerhuis 1945 (voor mijn vader) SPREUK BIJ HET WERK Als ik nu in dit land maar wat alléén mag blijven, dan zal de waterkant het boek wel voor mij schrijven. Dit is wat ik behoef en hiertoe moest ik komen, het simpele vertoef bij dit gestadig stromen. Het water gaat voorbij, wiss'lend gelijk gebleven, - het heeft stilaan in mij een nieuw begin geschreven. Ik weet met zekerheid, hier vind ik vroeg of later het woord dat mij bevrijdt en levend is als water. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

zacht is de groene weide; maar zachter kleurt het land POËZIE IN DE KROEG Uit: Het Veerhuis 1945 (voor mijn vader) HET ANDERE LAND Zacht is de waterkant zacht is de groene weide; maar zachter kleurt het land ginds aan de overzijde. Het riet, de oeverrand fluist'ren te allen tijde beloften in het land En staande hand in hand wij zwijgend turen beiden naar 't licht bewaarde land Zo na ons hart verwant zo ver van ons gescheiden; het onbereikbaar land 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Het Veerhuis 1945 (voor mijn vader) GEBOORTE Wanneer een vers is afgemaakt en tot zijn eigen vorm gekomen, dan wordt het èven aangeraakt en gaat het leven er in stromen De kleuren gloeien langzaam aan, dan komt het aderwerk verschijnen; de bloedklop doet zijn stuwing gaan door nerven en vertakte lijnen. Eén is er, die dit wonder ziet nog van het eerste waas beslagen: de maker zelf, die om het lied zijn pijn en moeite heeft gedragen. En diep verwonderd, oog in oog met dit voltooid, bewegend leven, dankt hij wie hem tot arbeid boog en zó zijn zegen heeft gegeven 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Het Veerhuis 1945 (voor mijn vader) HET CARILLON Ik zag de mensen in de straten, hun armoe en hun grauw gezicht, - toen streek er over de gelaten een luisteren, een vleug van licht. Want boven in de klokketoren na ’t donker-bronzen urenslaan ving, over heel de stad te horen, de beiaardier te spelen aan. Valerius : - een statig zingen waarin de zware klok bewoog, doorstrooid van lichter sprankelingen, ‘Wij slaan het oog tot U omhoog.’ En één tussen de naamloos velen, gedrongen aan de huizenkant stond ik te luistr’ren naar dit spelen dat zong van mijn geschonden land. Dit sprakeloze samenkomen en Hollands licht over de stad – Nooit heb ik wat ons werd ontnomen zo bitter, bitter liefgehad. Oorlogsjaar 1941 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Sonnetten van een leraar 1951 ZUEIGNUNG Dag Pegasus!- wat doe jij hier in dit gebouw? Ik ben met de zaterdagse thema’s nagebleven. Kijk niet: mijn kleren zijn vol krijt, mijn ogen grauw; En de rode inkt blijft altijd aan mijn vingers kleven. Ja dit is zogezegd de school.-wat wil je nou? Ik heb mezelf al zoveel maanden afgeschreven… Of dacht je dat we – God wat is het buiten blauw!--- Door de kapotte tuimelramen konden zweven? Jij hoort daarbuiten Pegasus, en hier hoor ik. O, doe dat niet, kniel niet op deze planken vloer Vol stof--- en dat voor mij, mijn trots, mijn prachtig dier. Pegasus---laat mij, dat ik in je manen snik. Wist jij dan hoeveel malen ik mijzelf ontvoer, Nochtans, om deze kind’ ren?--- Dráág mij: ik ben hier. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

BIJ EEN EINDEXAMENFOTO POËZIE IN DE KROEG Uit: Sonnetten van een leraar 1951 BIJ EEN EINDEXAMENFOTO    Een Streber, jongens, strebt omdat hij streben moet. Want dat is zijn natuur: zo moet een bunzing stinken. Bijbels: hij heeft zijn ziel verkocht voor werelds goed. Klassiek: hij zal zijn eigen vleugelpaard verminken.   Mocht één van jullie ooit tot dàt bestaan verzinken - mijn klas, die ik met Plato's Phaedros heb gevoed - dan zie ik liever, dat hij eerlijk zal verdrinken. Ik heb dat alles wèl nooit op het bord gezet. Ik heb het je, uit schuwheid, nooit zozeer verteld. De ethica bleef steeds zwijgend verondersteld. Nu word ik achteraf door dit verzuim gekweld. Mijn knappe klas - ik zie met zorg naar je portret. Laat het niet nodig zijn. - Vergeef mij dit sonnet. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Sonnetten van een leraar 1951 PSYCHE   Ik las de Phaedo met mijn vijfde klas; en in de tekst kwam het woord ψυχή voor: ik legde, aan 't nog kinderlijk gehoor, uit waarom ψυχή `ziel' èn `vlinder' was. Terwijl ik nòg eens de passage las was er ineens een ritseling, en een spoor van glanzen kwam, van 't raam, de ruimte door. Er zat een grote vlinder voor het glas. Het was een dagpauwoog. En ieder zag de purperen gloed, die op zijn vleugels lag; de ogen, waar het aetherblauw in brandt. Ten laatste - hij zat rustig op de hand - bracht hem een jongen weg. Onaangerand, zei hij, was hij ontweken naar het blauw. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Sonnetten van een leraar 1951 WERKLOOSHEID    Drie jaar nu al. Ik kom nog in 't gesticht. Kon ik ze thuis ontslaan van mijn bestaan! Mijn kleine zusje ziet me nauwelijks aan. 't Is of de meid het woord niet tot mij richt.   Ieder leeft op, als ik mijn hielen licht. Het beste kon ik bij Van Nelle gaan. Alleen: dan is het met m'n vàk gedaan. Voor leraar krijg ik een te oud gezicht. Vanmorgen ben ik naar de kerk geweest. `God zal u, als op adelaarsvleugelen, dragen.' Maar ík heb zitten zweten als een beest. Want steeds zag ik, toen de gemeente zong, die werkeloze, die het raam uitsprong en, van vier hoog, te pletter is geslagen. Rotterdam 1933, 1934, 1935 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Het levend monogram KINDERHERINNERING Vóór wij vertrokken naar de zwarte brandersstad, ging gij nog eenmaal met mij naar de uiterwaarden. Er was een wollig schaap, dat witte lammeren had; een veulentje stond bij de grote blonde paarden. Opeens voelde ik, dat gij mij naar het water trok. Gij zijt gekeerd, omdat ik wild en angstig schreide. Wit liep gij op de dijk; ik hangend aan uw rok. Moeder en kind: vijanden en bondgenoten beide. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Het levend monogram Het gebed Drie maal per dag, naar vaste wetten, nemen zij de eigen plaatsen in, en gaan zich rond de tafel zetten; van haat eendrachtig: het gezin. De vader heeft het mes geslepen, De kinderen wachten, wit en stil. De moeder houdt haar bord omgrepen, alsof zij het vergruizelen wil. Een grauw: dan vouwen zij de handen, de disgenoten in het huis: van tafelrand tot tafelranden geschikt tot een onzichtbaar kruis. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Het levend monogram TRISTIS IMAGO   Wat staat gij naast mijn bed, Moeder van gene zijde? Wat doet gij in mijn kamer in de zwarte nacht? Kan mijn bestaan zich nooit van uw bestaan bevrijden, dat gij mijn slaap nog met uw heimelijkheid bevracht? Wat praat gij tegen mij, Moeder van gene zijde? Ik wìl niet wakker worden, als gij naast mij staat. Het hart zal mij stukhameren, als ik moet lijden het schrikkelijk verwijt op uw geblust gelaat. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Het levend monogram SONNET VOOR MIJN MOEDER Gij hebt, Moeder, dit leven zwaar gedragen. Gelijk ik het zwaar draag. Wij zijn verwant. Wij horen in dit stormbevochten land van kavels, tussen dijk en stroom geslagen. Ik heb uw gang: die driftige en toch trage voetstap, die onverzettelijke trant. Uw harde hand herken ik in mijn hand, onwrikbaar om de schrijfstift heengeslagen. Machtig zijn wij, in liefde en in haat. Gij hebt u dóódgehaat, hatend het meest uzelve, om de liefde die gij schond. Ik ben genezen van het bitter kwaad. En eer in stugheid, wie gij zijt geweest: van mijn talent de donkere moedergrond. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

RONDEELVOOR HENRIËTTE ROLAND HOLST POËZIE IN DE KROEG Uit: De Hovenier (aan de nagedachtenis van mijn zuster Truus RONDEELVOOR HENRIËTTE ROLAND HOLST Zalig die hongeren en dorsten naar de gerechtigheid: want zij zullen verzadigd worden. Matth. 5:6    De helft was haar niet aangezegd - eenzaam te leven en te sterven - die opgesleten tot de nerven door vreemde handen is afgelegd. Na het verloren aards gevecht. Want macht gaat uit om macht te werven. De helft was haar niet aangezegd: eenzaam te leven en te sterven. Godlof, aan de aardse staat onthecht die tijd noch wereld kan onterven. Zij zal gerechtigheid niet derven ginder in glans haar weggelegd: De helft is haar niet aangezegd. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: De Hovenier (aan de nagedachtenis van mijn zuster Truus DE VEERPONT    Hier bij de vlonder en de overhaal het stommelen van de pont op het plankier denk ik aan hem, die met mij de rivier   zo vaak hier zocht. - Hoe zwijgend hij genoot bij 't gaan en keren van de kettingboot en soms iets zeide in zijn simpele taal: over het licht, de wolken en de wind. Hij was mijn Vader en ik ben zijn kind. O God, hoe heb ik hem tekort gedaan, die met het grote veer is meegegaan. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Slechtvalk (1966) DE GESTORVENE Zeven maal om de aarde gaan, als het zou moeten op handen en voeten; zevenmaal om die éne te groeten die daar lachend te wachten zou staan. Zeven maal om de aarde gaan. Zeven maal over de zeeën te gaan, schraal in de kleren, wat zou het mij deren, kon uit de dood ik die éne doen keren. Zeven maal over de zeeën te gaan -  zeven maal, om met zijn tweeën te staan. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: De Ravenveer In memoriam patris Mijn vader heeft de waterlaarzen aan.  Wij samen zijn de Lekdijk afgekomen.  Ik ben voor mijn verjaardag meegenomen:  hij moest vandaag bij het gemaal langs gaan.  Gemaal: dat is je vader horen noemen  die vreemde woorden van een andere taal  als hij de waterstand leest van de schaal;  te ademen in het onbenoembaar zoemen dat gonzend omgaande aanwezig is. Èn, niets te zeggen als hij bezig is:  ‘Dàt is een man, daar kun je staat op maken’. Als op de zaken orde is gesteld  doen wij huis op aan. Een lucht van geweld:  Gorcum ligt al door wolken overkraagd. Geen noodweer en geen wereld kan mij raken  als hij, het laatste stuk, mij op de schouder draagt. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: De Ravenveer Het weerzien Immer vervaarlijk blijft het schilderij. Rivierlandschap van Salomon Ruysdael. Rivierlandschap met veer en overhaal. De zomer is voorbij. Octoberlicht. Statig vaart onder wolken, tegen tij, het grootzeil op, ik denk komend van Dordt, een machtige tjalk. Licht wordt er uitgestort in gouden banen, maar de atmosfeer draagt al verandering. Er komt onweer. Van overzee, in tweespalt levenslang, aanzie ik Holland, in dit groots gericht van licht en donker. - Vóór zijn nedergang. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Vijf Vuurstenen BIOGRAFISCH I I In de donkere romp, in de molen, - en van angst leek mijn bloed te bevriezen - dáár heb ik als kind mij verscholen, toen het winnen was of verliezen. Toen het winnen was of verliezen. Die daarboven ik òm hoorde gaan, zij stortten, stortten het graan; gemalen, gemalen werd het, tussen stenen te pletter geplet: dat er brood, dat er brood zou ontstaan. En ik stond daar, ik zag wat ik zag: - en zij stortten, stortten het graan – het vergauwde licht van de dag, de balk met stof en spinrag; en overdwars lag het touw. Een kind is een muis in het nauw als de machtigen samenspannen, als zij wachten: met ogen en handen. Ik stond daar: ik zag wat ik zag. En zij maalden, maalden het graan, tussen stenen te pletter geplet. Moed komt uit een afgrond vandaan. Toen ik ging, met mijn kraag opgezet, wist ik: ik zal ze verslaan 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Vijf Vuurstenen MELANCHOLIA   Gaan vissen tussen Rossum en Hurwenen, achter een krib, alleen met zijn verlangen. Goed aas aanslaan, gezind om niets te vangen. Aken zien naderen en hun naam ontcijferen, die éne lezen en het weer betwijfelen. Neen, niet. - Het meegebrachte brood gaan eten, zichzelve uit een fles de koffie schenken. Wegstaren en de Waterman gedenken. Staan vissen tussen Rossum en Hurwenen. Weet hebben wáár precies hij is verdronken van wie er staat - hij die daar is gezonken - dat hem het water goed zat aan de benen. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Het Sterreschip OVER DE EERBIED I   Gij moet het eenzaam laten het zaad dat ligt te slapen en dat al kiem gaat maken. Dit eerstelingsbewegen van leven binnen leven vermijd het te genaken. Laat het stil in zijn waarde, zaad in de donkere aarde; zaad in de donkere aarde. En het zal groen ontwaken. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Het Sterreschip HET SCHIP   Er kwam een schip gevaren; het kwam van Lobith terug, met grint en rivierzand geladen. Het richtte zijn boeg naar de brug. De scheepsbel was helder te horen, de brugwachter kwam al in zicht; een halfuurslag viel van de toren. Het schip voer door schaduw en licht. Met boegbeeld en naam kwam het nader, de ophaalbrug ging omhoog; een deining liep door het water dat tegen de schoeiing bewoog. Er stond een kind op de kade - ik was het, ik was nog klein - het had niets meer nodig op aarde om volkomen gelukkig te zijn. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG Uit: Het Sterreschip GENESIS Oud worden is het eindelijk vermogen ver af te zijn van plannen en getallen; een eindelijke verheldering van ogen voordat het donker van de nacht gaat vallen. Het is een opengaan van vergezichten, een bijna van gehavendheid genezen; een aan de rand der tijdeloosheid wezen. Of in de avond gij de zee ziet lichten. Het is, allengs, een onomstotelijk weten dat gij vernieuwd zult wezen en herschapen wanneer men van u schrijven zal: `ontslapen'. Wanneer uw naam op aarde is vergeten. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

Die lezen mogen eenzaam wezen. POËZIE IN DE KROEG Die lezen mogen eenzaam wezen. 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG UW LIEVELINGSGEDICHT 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum

SeniorenVereniging Hilversum POËZIE IN DE KROEG PAUZE 21-10-2014 SeniorenVereniging Hilversum