BITCOIN ALS GELD HET VONNIS VAN DE RECHTBANK OVERIJSSEL 12.6.2014

RECENTE UITLATINGEN IN NL Juli 2013 – Minister van Financien Dijsselbloem beantwoordt kamervragen over bitcoin November 2013 – DNB: “DNB niet bij voorbaat negatief over bitcoin” December 2013 – DNB: “Consumenten dienen bewust te zijn van de risico’s van virtuele valuta” December 2013 – AFM: “De wisselkoers van deze valuta schommelt sterk. Dit kan betekenen dat je in korte tijd veel geld kunt verliezen.” January 2014 – deken van de Amsterdamse Orde van Advocaten: “advocaten mogen zich niet in bitcoin laten betalen” March 2014 – Minister van veiligheid beantwoordt kamervragen: “Deelt u de mening dat het nu aan de politiek is te beslissen of deze cryptografische wijze van betalingsverkeer verboden moet worden, nu blijkt dat dit gelieerd is aan criminele activiteiten?” Antwoord (verrassend): “Nee. Financiële transacties ten behoeve van criminele activiteiten zijn niet voorbehouden aan cryptografische betalingsvormen; ook met reguliere valuta en betalingsvormen vinden criminele activiteiten plaats.”

WAT GEBEURT ER WERELDWIJD? Milton Friedman (1999), Nobel Prize Economics: “I think the Internet is going to be one of the major forces for reducing the role of government. The one thing that’s missing, but that will soon be developed, is a reliable e-cash.” Al Gore: “I’m a big fan of bitcoin, regulation of money supply needs to be depoliticized.” Paul Buchheit (Creator of Gmail): “Bitcoin may be the TCP/IP of money.” John Donahoe (Ebay/Paypal): “We’re going to have to integrate digital currencies in our wallet.” Overstock.com: $1.6Mn aan betalingen in bitcoin sinds januari 2014. 11-6-2014 – Expedia gaat bitcoin accepteren

AANTAL TRANSACTIES

“GEWOON” GELD Zaak Vermogensrecht De bankbiljetten en munten in je portemonnee Chartaal geld Vermogensrecht Saldo op je bankrekening Vertegenwoordigt een vordering op de bank Giraal geld Als bitcoins iets zijn, zijn het wel computergegevens. Maar zijn computergegevens zaken of vermogensrechten?

GELD IN DE ZIN VAN HET BW BW kent geen definitie van geld, maar: Boek 6, titel 1, afdeling 11 is van toepassing op de verbintenis tot betaling van een geldsom, waarbij het aankomt op de waarde van dit geld als zodanig. Dus wel de betaling van een factuur van een advocatenkantoor, maar niet de koop van een verzameling oude munten vanwege hun verzamelwaarde. Anders gezegd: het gaat om de abstracte vermogenswaarde die door een geldbedrag wordt belichaamd – Asser-Hartkamp I, nr 505 en 507.

EERSTE CIVIELE BITCOINVONNIS Rechtbank Overijssel, 14-5-20141 Gaat om schadevergoeding na ontbinding Centrale vraag: is een verplichting tot betaling van bitcoins een verplichting tot betaling van een geldsom in de zin van het BW? 1. Rb Overijssel, 14 mei 2014, ECLI:NL:RBOVE:2014:2667

EERSTE CIVIELE BITCOINVONNIS Feiten: A koopt 2.750 van B, voor een bedrag van €22.137,50 A betaalt eerst, namelijk het volledige bedrag B levert/betaalt slechts BTC 990 Na versturen van ingebrekestelling, wordt de overeenkomst op 25 oktober 2012 gedeeltelijk ontbonden Na ontbinding stijgt de koers van bitcoin B voldoet niet aan ongedaanmakingsverplichting

EERSTE CIVIELE BITCOINVONNIS Gevolgen van de ontbinding: Ongedaanmaking (6:271 BW): Terugbetaling van €14.168 Schadevergoeding doordat geen nakoming maar ontbinding plaatsvindt (6:277 BW) Wat is de schade? Waardestijging? Tot welk moment dan? Gemiste winst?

SCHADE DOOR KOERSWIJZIGING VALUTA 6:125 Artikel 119 laat onverlet het recht van de schuldeiser op vergoeding van de schade die hij heeft geleden, doordat na het intreden van het verzuim de koers van het geld tot betaling waarvan de verbintenis strekt, zich […] heeft gewijzigd. Vereisten: Verbintenis tot betaling van een geldsom Koerswijziging in het nadeel van de schuldeiser

HET VONNIS

ARGUMENTATIE RB OVERIJSSEL Afdeling 6.1.11 is van toepassing als er sprake is van giraal geld of chartaal geld Bitcoin is geen giraal geld Bitcoin is geen chartaal geld => Afdeling 6.1.11 is niet van toepassing op bitcoins Dit is op zich een logisch geldige redenering, maar het is zeer de vraag of de redenering ook logisch correct is

A. TOEPASSELIJKHEID 6.1.11 BW De rechter gaat ervan uit dat er alleen sprake is van een verbintenis tot betaling van een geldsom, wanneer er sprake is van chartaal of giraal geld. Dat is wetshistorisch mogelijk juist, maar toen was bitcoin er nog niet. Een wetshistorische interpretatie is dus niet de aangewezen interpretatiemethode. Beter zou het zijn om de afdeling naar het doel ervan te interpreteren: een afwijkend regime voor betaling van geld, omdat geld bepaalde eigenschappen heeft (i.e. een nominale waarde, gebruik als betaalmiddel, etc).

B. BITCOIN IS GEEN GIRAAL GELD 6:114 BW Regelt de girale wijze van voldoening van een geldverbintenis “Bestaat in een land waar de betaling moet of mag geschieden ten name van de schuldenaar een rekening, bestemd voor girale betaling, dan kan de schuldenaar de verbintenis voldoen door het verschuldigde bedrag op die rekening te doen bijschrijven, tenzij de schuldeiser betaling op die rekening geldig heeft uitgesloten.”

B. BITCOIN IS GEEN GIRAAL GELD “Gebruikers van Bitcoins bewaren hun Bitcoins in digitale portemonnees (‘wallets’), die op het eerste oog lijken op bank- of girorekeningen. Bij het transactieverkeer van Bitcoins wordt ook gesproken over rekeningen en bovendien hebben ‘wallets’ ieder een eigen (rekening)nummer. De ‘wallets’ worden echter niet beheerd door een derde partij, maar door de gebruiker zelf. Weliswaar kan een gebruiker zijn Bitcoins bewaren in een ‘wallet’ bij een aanbieder van meerdere (gebundelde) ‘wallets’, maar dat maakt deze aanbieder nog geen giro-instelling als bedoeld in artikel 6:114 BW. De Bitcoins gaan immers niet over in het vermogen van de aanbieder van de (gebundelde) ‘wallets’ en er ontstaat geen verbintenisrechtelijke verhouding tussen de eigenaar van de Bitcoins en de aanbieder van de ‘wallet’. Naar het oordeel van de rechtbank is in geval van Bitcoins dan ook geen sprake van giraal geld als bedoeld in artikel 6:114 BW.” Als ik bitcoins opsla bij de aanbieder van een online wallet, heb ik dan geen verbintenisrechtelijke verhouding met die aanbieder?

C. BITCOIN IS GEEN CHARTAAL GELD 6:112 BW Regelt de chartale wijze van voldoening van een geldverbintenis “Het geld dat ter voldoening van de verbintenis wordt betaald, moet op het tijdstip van de betaling gangbaar zijn in het land in welks geld de betaling geschied.”

C. BITCOIN IS GEEN CHARTAAL GELD “Uit de Memorie van Antwoord bij de invoering van het nieuw Burgerlijk Wetboek blijkt dat is gekozen voor het begrip ‘gangbaar geld’ in plaats van ‘wettig betaalmiddel’, omdat de wetgever heeft willen vermijden dat onnodig partij wordt gekozen voor de door sommigen aangehangen theorie dat geld zijn hoedanigheid uitsluitend aan de Staat kan ontlenen […]. De formulering van artikel 6:112 BW laat dus ruimte voor betaling in geldsoorten die hun bestaan niet aan de Staat ontlenen, zoals door particulieren uitgegeven geld dat door de Staat wordt getolereerd” So far so good!

C. BITCOIN IS GEEN CHARTAAL GELD Courante geldvoorwerpen zijn in de eerste plaats munten en bankbiljetten die de hoedanigheid van wettig betaalmiddel bezitten – MvA II, Parl. gesch., blz. 458. Dit is in NL de € Courante geldvoorwerpen zijn echter ook munten en bankbiljetten die niet door of vanwege een Staat zijn uitgegeven, maar wel door deze als betaalmiddelen op zijn grondgebied worden geduld […]. MvA II, Parl. Gesch., blz 459. So far so good!

C. BITCOIN IS GEEN CHARTAAL GELD Rechtbank Overijssel: “Voorts heeft de Minister van Financiën bij de beantwoording van schriftelijke Kamervragen het standpunt ingenomen dat de Bitcoin niet onder de definitie van (elektronisch) geld valt in de zin van de Wet financieel toezicht en dat de Bitcoin niet als wettig betaalmiddel wordt gezien, maar als ruilmiddel tussen particulieren (Brief Minister van Financiën van 19 december 2013 aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal, kenmerk: FM/2013/1939 U). Van een tolereren van de Bitcoin als geldmiddel is dan ook geen sprake.” Dat heeft de minister niet gezegd! Wat heeft de minister wel gezegd: In Nederland wordt handel in bitcoins niet bezien als financiële dienstverlening waarvoor een vergunning nodig is. Digitale producten zoals de Bitcoin zijn in het kader van de Wft enkel ruilmiddelen en het is eenieder vrij om aan ruilhandel met de Bitcoin te doen.

WORDT BITCOIN GETOLEREERD? Minister Dijsselbloem, juli 2013: “Zoals hierboven vermeld houden de (Europese) toezichthouders en het Ministerie van Financiën virtuele valuta zoals de Bitcoin nauwlettend in de gaten zodat indien nodig tijdig actie ondernomen kan worden” DNB, november 2013: “DNB niet bij voorbaat negatief over bitcoin” DNB, december 2013: “Consumenten dienen bewust te zijn van de risico’s van virtuele valuta” Minister Opstelten, maart 2014: “Nee. Financiële transacties ten behoeve van criminele activiteiten zijn niet voorbehouden aan cryptografische betalingsvormen; ook met reguliere valuta en betalingsvormen vinden criminele activiteiten plaats.”

WORDT BITCOIN GETOLEREERD?

CONCLUSIE De rechtbank Overijssel is goed in de materie gedoken, maar de argumentatie is niet overtuigend (genoeg). Met name is niet (zonder nadere motivering) duidelijk dat alleen chartaal en giraal geld onder afdeling 6.1.11 BW vallen en waarom de rechtbank van mening is dat bitcoin niet getolereerd wordt door de NL overheid. Dus: hoger beroep

schimmel@solv.nl 12.6.2014