1 NAAR EEN ‘BILLIJKE VERGOEDING’ VOOR OPENBARE UITLENING… Koninklijke Bibliotheek - De Auteurs Brussel 12 december 2011 Dirk Voorhoof ©

2 Van leenrecht naar leenvergoeding Leenrecht : vooral sedert 1978 bib-decreet Secundaire exploitatie: eis tot compensatie Initiatieven (Vlaamse) Gemeenschap 1. - Per ontlening door ontlener? 2. - Via abonnement? 3. - Door bibliotheek? Initiatieven (Vlaamse) Gemeenschap 1. - Per ontlening door ontlener? 2. - Via abonnement? 3. - Door bibliotheek? 4. - Via cultuurbudget Gemeenschap

Parliamentary Assembly of the Council of Europe, Recommendation 822 (1977) on payment to creators for library loans (public lending right), Texts Adopted 1978, I. “… pay­ment to creators for library loans (public lending right)”

4 Ondertussen EU-richtlijn Richtlijn 92/100/EEG van 19 november 1992 Richtlijn 2006/115/EEG van 12 december 2006 AW 1994/2005 Art. 1 § 1 (art. 35 § 1 en 39) Uitleenrecht als verbodsrecht, behoudens openbare uitlening + vergoeding KB 25 april 2004 vergoedingsregeling voor openbare uitlening “too little, too late?”

Alles weer op de helling? Hof van Justitie 30 juni 2011 Belgische regeling ivm vergoedingen voor openbare uitlening in strijd met EG-richtlijn Vernietiging RvState? Snelle aanpassing KB 2004? Welke marge laat arrest Hof van Justitie nog?

6 Recht op uitlening als auteursrecht/naburig recht Recht op uitlening als auteursrecht/naburig recht Art. 1 AW 1994/2005 Exclusief recht om de verhuring of uitlening van werken / prestaties toe te staan (+ 35 § 1 en 39 AW) Art. 1 AW 1994/2005 Exclusief recht om de verhuring of uitlening van werken / prestaties toe te staan (+ 35 § 1 en 39 AW) Uitlening zie RL “het voor gebruik ter beschikking stellen voor een beperkte tijd en zonder direct of indirect economisch of commercieel voordeel, indien dat plaatsvindt via voor het publiek toegankelijke instellingen”. Verhuring zie RL “ (..) direct of indirect economisch of commercieel voordeel”. Niet: werken van toegepaste kunst/bouwwerken (art. 3, 2 RL) Niet: ter beschikkingstelling voor raadpleging ter plaatse (Overw. 11 RL)

OPENBARE UITLENING (art. 23/47) –Werken van letterkunde, databanken, foto’s, partituren –Geluids- en AV-werken (na 6m., nu 2m.) Geen verbodsrecht als uitlening met educatief/cultureel doel door erkende instelling VERGOEDINGSREGELING via KB Merk op- niet voor werken van beeldende kunst = verbodsrecht - niet voor computersoftware = verbodsrecht (ter discussie)

OPENBARE UITLENING Vergoeding / compensatie voor de wettelijke licentie Aan : - auteurs (70 %) + uitgevers (30 %) - auteurs/uitvoerende kunst/producenten (1/3) Bedrag te bepalen bij KB (art ), na raadpleging instellingen en vennootschappen Mogelijke vrijstelling voor bepaalde categorieën of forfaitair vastgesteld bedrag na raadpleging van gemeenschappen Merk op : ook uitgevers recht op vergoeding !

LEENVERGOEDING - KB 25 april 2004 na veroordeling door HvJ 16 oktober 2003 en eis schadevergoeding VEWA, JAM, SABAM, SOFAM –1 euro/jaar – volwassene, ingeschreven in bib/ 1 uitlening –0,5 euro/jaar- minderjarige (..) –Vrijstellingen ! Onderwijsinstellingen Wetenschappelijke onderzoeksinstellingen Zorginstellingen Instellingen blinden, doven, slechthorenden en slechtzienden

LEENVERGOEDING - KB 25 april 2004 –Inning via beheersvennootschap –Jaarlijkse aangifte door bib’s (n ingeschreven in bib) –Beheersvennootschap kan gegevens opvragen ifv inning en ifv verdeling – Reprobel –Gemeenschappen, federale overheid of verenigingen bibliotheekwezen kunnen betaling aan beheersvennootschap geheel of gedeeltelijk op zich nemen (2006 = 1,33 miljoen euro, 2007 = 1,5 miljoen euro en 2008 = 1,83 miljoen euro) –Eerste uitbetalingen pas eind 2009, begin 2010 Inning via Vl. Gem / bib Fr. Gem 2009 = 1,6 miljoen euro Ca. 83,5 % voor letterkundige werken etc., 16,5 % voor geluids/AVM

Uitleenrecht als auteursrecht en eraan gekoppelde ‘billijke vergoeding’ voor openbare uitlening te onderscheiden van ‘leensubsidie’ of andere ‘cultuursubsidie’ aan auteurs/vertalers Leenvergoeding/subsidie Vlaamse Gemeenschap Enkel Nederlandstalige literatuur Eenmalig ( )

Rechtspraak openbare uitlening Rb. Brussel 4 november 2002 A&M 2004, 159 Maloux t. Mediatheek Brussel DVD – vordering tot stopzetting ontlening Geen schending auteursrecht. Uitzondering openbare uitlening AVM is van toepassing na “bufferperiode”: wettelijke licentie Tergend en roekeloos geding

Rechtspraak openbare uitlening Rb. Brussel 3 maart 2003 A&M 2003, 222 Blanpain t. Bibliotheek Brussel Vordering tot stopzetting ontlening boeken Geen schending auteursrecht Uitzondering openbare uitlening is van toepassing, ook al is vergoedingsregeling nog niet van kracht Tergend en roekeloos geding

Rechtspraak openbare uitlening Rb. Gent 30 november 2011 BEA (Belgian Entertainment Ass), Sega, Ubisoft t. Bibnet, VVBAD en Stad Kortrijk Uitlening videogames, protest door BEA in toepassing softwarewet: geen uitlening toegestaan Is geen software, wel AV-werken, en dus dwanglicentie openbare uitlening van toepassing, hoeft geen toestemming van rechthebbenden ps: tegen dit vonnis wordt beroep aangetekend

Rechtspraak openbare uitlening Rb. Brussel 18 november 2003 A&M 2003, 160 Vewa, Sofam, Jam, Sabam… t. Belgische Staat Vordering tot betaling van 75 miljoen euro als schadevergoeding derving inkomsten openbare uitlening van auteurswerken : rechthebbenden? Vordering afgewezen, en verwijzing naar arrest Hof van Justitie waarin veroordeling van België

Rechtspraak openbare uitlening Brussel 29 september 2009 (beroep tussenarrest) Vewa, Jam, Sofam, Sabam. t. Belgische Staat Eis is ondertussen 120 miljoen euro (Forum leenrecht, 9 euro per volw. en 4,5 euro minderjarigen, 1 juli /12/2003) Onvoldoende omzetting van Richtlijn verhuur en uitleenrecht, m.n. geen vergoeding van toepassing igv openbare uitlening voor de periode Tussenarrest: verjaring , wel ontvankelijk Cassatieberoep

Rechtspraak openbare uitlening HvJ 16 oktober 2003 A&M 2003, 351 Commissie t. België België deed geen voldoende omzetting van Richtlijn verhuur en uitleenrecht, m.n. geen vergoeding van toepassing igv openbare uitlening België veroordeeld KB 25 april 2004

Rechtspraak openbare uitlening HvJ 30 juni 2011 VEWA t. Belgische Staat, zaak 271/10 Arrest in antwoord op prejudiciële vraag door Raad van State in zaak VEWA t. Belgische Staat Verzoek tot vernietiging KB 25 april 2004 VEWA-arrest

HvJ 30 juni 2011 Vergoeding niet louter symbolisch : = schadevergoeding, ‘nadeel’, ifv ‘passend inkomen’ Artikel 5, lid 1, RL 92/100/EEG (thans art. 6, lid 1 RL 2006/115) verzet zich tegen een wettelijke regeling zoals die in KB 25 april 2004, die een stelsel invoert waarbij de vergoeding die bij openbare uitlening aan de auteurs verschuldigd is uitsluitend wordt berekend op basis van het aantal in de openbare instellingen ingeschreven leners en een per jaar per lener vastgesteld forfaitair bedrag Meerdere lidmaatschappen : niet beperken tot één Intrekking KB 25 april nieuwe regeling?

Nog in arrest HvJ 30 juni Lidstaten stellen op hun grondgebied de meest relevante criteria vast, ruime beoordelingsmarge, lidstaten kunnen zelf de hoogte van vergoeding vaststellen ‘rekening houdend met hun eigen doelstellingen voor bevordering van culturele activiteiten’ (35-36), maar moeten wel richtlijn omzetten en uitleenrecht/vergoeding realiseren, met eerbiediging van communautaire begrip. -Nadeel resulteert uit openbare uitlening (37) -Bij vaststelling van hoogte van door instelling te betalen vergoeding moet OOK het aantal aan het publiek ter beschikking gestelde zaken ( boeken/werken ) in aanmerking worden genomen (38) -Grote openbare-uitleeninstellingen moeten een hogere vergoeding betalen dan kleinere instellingen (38)

Analyse HvJ 30 juni Beperkte draagwijdte: niet enkel op basis van leden bib -Verregaande repercussie: KB 2004 moet aangepast -Beperkte impact voor auteurs/uitgevers: arrest zegt niets over volume van ‘billijke vergoeding’ -Verregaande impact voor bibliotheken: aanvullende criteria nodig: - aantal boeken in bib : ‘terbeschikkingstelling’ van boeken is cruciaal - eventueel ook aantal ontleningen?

Analyse HvJ 30 juni 2011 Naar minstens dubbel criterium : -n boeken (per bib / totaal) -n ingeschreven leners (per bib / totaal)

Analyse HvJ 30 juni 2011 Relevantie van onderscheid ‘Ter beschikkingstelling door bib’ - ‘toegang’- ‘openbare uitlening’? Het TER BESCHIKKING STELLEN van zaken door openbare instellingen die de uitlening mogelijk maken, is de activiteit die aan de verplichting tot betaling van de aan auteurs verschuldigde vergoeding ten grondslag ligt en NIET de concrete UITLENING van bepaalde zaken door in dergelijke instellingen ingeschreven personen (23) De aan de auteurs verschuldigde vergoeding moet in beginsel betaald worden door de instellingen die de werken ter beschikking stellen (23) Hoe meer personen tot de beschermde zaken TOEGANG hebben des te groter is de aantasting van de rechten van de auteurs. Er MOET bijgevolg (..) tevens rekening worden gehouden met het aantal bij die instelling ingeschreven LENERS (39)

Ter discussie 1.Wat is ‘billijke vergoeding’ ° naast basis n leners en n werken, ook n ontleningen ? ° vgl. Nederland (boeken/AVM) ? ° studies/data beschikbaar ivm ‘nadeel’? ° lenen doet kopen ° evenwicht auteurs en bibliotheken/bibliotheekparticipatie ° terugwerkende kracht vanaf 2004? ° Mattheus-effect? (Pieter Aspe-effect) 2. ‘Window’-periode: uitbreiden, of toch beter afschaffen? 3. Geluids- en AV-werken : specifieke regeling? Naar verschillende tarieven voor categoriën werken 4. Vrijstellingen inperken ? Behoud van vrijstelling onderwijs- en wetenschappelijke instellingen

Ter discussie 5. Wat met e-books via bib? 6. Tijdelijk beschikbaar stellen online? (art. 22 § 1, 9° AW) Is geen uitlening! 7. Inventarisatie n leners, n werken, n ontleningen … Administratie/kosten? Verplichting voor de bibliotheken? 8. Wie betaalt: naar gemengde financiering? - Federaal? - Gemeenschappen/lokale besturen? - Bibliotheken? - Bibliotheekgebruikers/abonnement?

De discussie ligt (opnieuw) open Richtlijn en HvJ verwijzen ook naar stimulering culturele activiteiten Auteurs/uitgevers/producenten rechtmatige aanspraken, recht op ‘passend inkomen’ en schadevergoeding voor nadeel maar wel in kader cultuurbeleid