Werkgroep Modelfunctionaliteit Wat we gedaan hebben, wat er gelukt is, en wat niet Gé van den Eertwegh (voorzitter)

Aanleiding: - bundeling bij kennisinstituten - initiatief Rijnland, HDSR en Vallei&Eem - bijeenkomst 1 november: conclusie: waterschappen zijn aan zet om te formuleren wat ze willen Besluit: - oprichting Werkgroep Modelfunctionaliteit

Doelstelling: - inventariseer beleidsvragen (NBW, KRW, …) - leid benodigde modelfunctionaliteit af - inventariseer beschikbare modelfunctionaliteit - stel hiaten vast - spreek af hoe de hiaten op te vullen - organiseer dit Facilitering door STOWA

Beleidssporen: - Provincie: Verdroging: 2010: reductie 40% verdroogde areaal - Rijk: NBW: Toetsing Wateroverlast: 2005, daarna wettelijk verankerd; GGOR: 2010, daarna realiseren; Inpassing droogtestudie: wanneer, hoe???; - Europa: KRW: Deelstroomgebiedsplan: 2009 operationeel: in samenhang: kwaliteit en kwantiteit, grond- en oppervlaktewater, terrestrische en aquatische natuur.

beleidsdoelen (NBW, KRW etc.) doelvariabelen toestandsvariabelen modelfunctionaliteit Voorgenomen aanpak:

Bevindingen: - Verschillen in ambitie - Verschillen in perceptie vragen en antwoorden - Verschillen in kennis - Geen collectieve afweging - Wie stijgt boven de materie uit?

Beleidsformuleringen staan meerdere modelaanpakken toe Twee voorbeelden: - toetsing wateroverlast (Harry Boukes) - KRW-aanpak (Maarten Ouboter en Joost Heijkers)

Bijdragen van Harry, Maarten en Joost

Bijdrage Joost Heijkers: I. Uitwerking van alle waterbeleidsthema’s i.h.k.v. de watergebiedsplannen; II. Werkstructuur o.b.v. de Waternood-systematiek III. Modelgebruik t.b.v.: Watersysteemanalyse Vlakdekkende schatting Huidige Situatie (=AGOR) Doorrekenen Maatregelen (=VGOR’s)

Dus: - er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden - elke weg vraagt eigen (specifieke) modelfunctionaliteit - waterschappen bewandelen meerdere wegen - waterschappen vullen hun vraag naar benodigde modelfunctionaliteit verschillend in. Opdracht in feite niet gelukt

Waar leidt dit toe? Voorbeeld van hoe het gaat aan de hand van SOBEK-EM Harm Gerrits Rijnland

emissieregistratie, spreadsheets, enz. SOBEK (boezemstelsel) ad hoc emissies (belasting water) concentraties, transport, processen, massabalans afhankelijk landelijke berekeningen en aannames vooral geschikt voor riviersystemen (bakjes) koppeling emissie-polderwater-boezemwater ontbreekt geen ruimte processen polder verschillen in gebieds-schematisatie softwarematig ad hoc en onhandig geen scenarioberekeningen Huidige praktijk:

gewenst SOBEK EM: maatwerk per gebied, eigen kentallen en rekenregels correcte koppeling emissie-polderwater-boezemwater inclusief verlies- en nalevering in de polder 1 passende gebiedsschematisatie aansluitend op beslaand waterkwaliteitsmodel scenarioberekeningen eenvoudig emissiemodule (EM) SOBEK (boezemstelsel) emissies, concentraties, processen, transport in de polder concentraties, transport, processen, massabalans

grof concept wensen SOBEK-EM naadloze aansluiting op SOBEK-model boezem decadebasis lijkt voldoende polders, maar ook rioolgebieden ook directe belasting boezem basiskentallen (EVV) via GIS oid eventueel koppelbaar gebiedsindeling emissieregistratie bij te stellen rekenregels (emissie = EVV * EF) Cl, N, P, zware metalen uitbreiding andere stoffen processen polder spelen een rol rekenregels zijn schaalbaar tbv scenarioberekeningen

DUS: - WL wil ontwikkelen, vraagt bijdragen van ‘gebruikers’. - Klein groepje enthousiast, wil bijdragen, zoekt medestanders. - Antwoorden: + ‘Nee, wij hebben een andere methode’ + ‘Nee, het past niet binnen onze planning’. Vraag moet zijn: Is er een collectief belang van de waterschappen dat SOBEK-EM in de gereedschapskist zit?

Voorstel verbeteringen KRW- verkenner Ecologie: Kennisregels opstellen voor M1 t/m M10 (kanalen en sloten) Chemie: Toevoegen van zware metalen in bakjesmodel Opnemen/verbeteren van processen in bakjesmodel Opstellen van stoffenbalans (per waterlichaam, afwateringseenheid)

Beleidsvragen niet sturend voor collectieve vraag naar modelfunctionaliteit, …, maar wat is dan wel sturend?? - huidige beleid/aanpak van het betreffende waterschap - vakinhoudelijke standaard - externe ontwikkelingen

Huidige praktijk (beperkte inventarisatie uitgevoerd) - lang niet alles wat er is wordt gebruikt; - sommige delen van het watersysteem nog niet modelmatig opgepakt; (hoe erg is dat: model is middel, systeemkennis is doel) - niet altijd voldoende kennis/data om modellen te vullen; - we beginnen te laat, anticiperen niet op beleid wat er aan komt.

Beeld n.a.v. huidige praktijk: - er zijn voldoende procesformuleringen - ze zijn niet allemaal goed toegankelijk (niet adequaat) Behoefte (n.a.v. huidige praktijk): 1. Pre- en postprocessing 2. Ontsluiting bestaande procesformuleringen Tijdpaden moeten sporen

Vakinhoudelijke standaard: (reproduceerbaarheid, state-of-the-art, Good Modelling Practice, eenduidige nauwkeurigheids- en onzekerheids- analyse) Het modelwerk van waterschappen wordt niet getoetst, er is geen ‘standaard’. Waterschapsmodelleurs spiegelen zich niet aan elkaar.

Externe ontwikkelingen: - Nationaal modelinstrumentarium verfijnt, groeit richting regionaal detailniveau; - Nationaal instrumentarium focust op de lijn MODFLOW-SIMGRO(SWAP)-SOBEK-CF; - Andere modelleurs met dezelfde modelvragen bijv. Regionale Directies Rijkswaterstaat; - Kennisinstituten bundelen, afstand naar waterschappen wordt groter.

Verschil in perspectief: De werkwijze van beleidsdoelen naar modelfunctionaliteit is een top-down-benadering, vanuit Rijks-gezichtspunt. Waterschappen kijken vaak vanuit (de werking van) het systeem naar de beleids- vragen die op hen afkomen (bottom-up).

regionale weg rijksweg beleidsdoelen (NBW, KRW etc.) watersysteemfunctioneren doelvariabelen toestandsvariabelen modelfunctionaliteit modellen data watersysteem er is in modelgebruik een cultuurverschil tussen Rijk en Regio

Willen we aanhaken bij Nationaal Instrumentarium? - gegeven cultuurverschillen, verschillende taken, verschil in perspectief? Wat willen we er halen, wat willen we er brengen? Wat is de meerwaarde?

Doel: - gezamenlijke systeemanalyse; - bundeling ontwikkelingsenergie Middel: - data-uitwisseling, - elkaars taal spreken (afstemming methodiek) Uitgangssituatie nu: - Ieder voor zich - Data-verstrekking op verzoek, - Geen mede-verantwoordelijkheid, ‘Gooi maar over de muur’ - Rijk vertelt achteraf hoe de regio het moet zien

Bijdrage Timo Kroon

Contacten regionale Directies RWS - Beheerder van Rijkswateren op regionaal niveau - Veel overeenkomsten met taken waterschap - Vaak zelfde detailniveau - Behoefte aan krachtenbundeling

Concluderend: - op technisch niveau is het niet gelukt om een door alle waterschappen gedragen vraag te formuleren naar benodigde modelfunctionaliteit; - als er al overeenstemming is, dan luidt die dat er meer behoefte is aan data-beheer en pre- en postprocessing dan aan nieuwe procesformuleringen; - op strategisch/beleidsniveau is nog niet het onderste uit de kan gehaald: een poging om de collectiviteit te benoemen is kansrijker; - samenwerking met Rijk/anderen heeft voordelen.

Samenwerken! Met wie? Ten eerste: met elkaar! Daarnaast ook met: - RIZA/MNP/STOWA - Regionale Directies RWS Nog te benaderen: - provincies - Waterleidingbedrijven

DOEL MIDDEL Beheer Beleid Systeemkennis Model Programma’s en data

Samenwerken! Omgangsvormen: - niet zozeer één model of modelprogramma - wel afspraken hoe iedereen met modellen en data omgaat - eenduidigheid van werken stimuleren, maar niet als doel - openheid en transparantie t.a.v. data, kennis en software - uitwisseling van kennis, ervaringen, ideeën middels netwerken - eigen verantwoordelijkheid en detailniveau: een landelijke nitraatstudie vraagt een andere aanpak dan een regionale of lokale (hoewel je best nog wel hetzelfde rekenprogramma zou kunnen gebruiken).

Samenwerken! Programma’s: - niet zozeer één modelprogramma - wel benoemen van een ‘voorkeursgereedschapskist’ - nieuwe ontwikkelingen primair via voorkeurslijn - open source - modulair - in- en uitplugbaar middels OpenMI - korte termijn: focus op pre- en postprocessing en User-Interface

Samenwerken! Data: - Gratis, open, voor iedereen toegankelijke databestanden: + neerslag en verdamping + waterpeilen, grondwaterstanden + debieten en onttrekkingen + bodemopbouw, ondergrond, hydraulische eigenschappen + configuratie van watersystemen (IRIS) + maaiveldhoogten (AHN) + chemie Landelijke data ook landelijk beheren, regionale data in de regio, maar volgens eenduidig format

Samenwerken! Kennis: - helpdesk of informatiepunt, gericht op water, niet op software; - helpdesk omvat data, programma’s en kennis, en alles wat er tussen ligt - benutten van ‘super-specialisten’ binnen het netwerk; - gerichte netwerken en werkgroepen.

Samenwerken: organisatie: Scheiding van - ontwikkeling en innovatie, - beheer en onderhoud - toepassing van modellen. Data en programma scheiden, maar qua format afstemmen.

Hoe zou je dat kunnen regelen? Bijdrage Bob Pengel over voorstel SOBEK-DUFLOW

Hoe nu verder? 1. Samen met RIZA en RWS-RD voorstel uitwerken hoe samenwerking er uit kan zien en draagvlak zoeken (wie doet het in opdracht van wie?); 2. STOWA-Adviesgroep oprichten die de Programma- Commissie Water gevraagd en ongevraagd voorziet van adviezen m.b.t. software, data en kennis 3. Uitwerken behoefte emissiemodellering.

Opdracht niet volbracht, toch een stap verder.