Is fysiek wel altijd psychisch? Herhalingscursus Kindergeneeskunde Texel 15 april

- Ja, wacht effe, wacht effe. Dus jij hebt trek om te fleppen? - Ja. - En dan kruip-ie de lucht in... - Ja. - Maar voordat jij in de suikerpot hebt kennen roeren gaat-ie weer plat? - Precies! Ja. Dus duik ik maar weer in de leesportefeuille. Begrijp je? - Nee, maar dan zit jij waarschijnlijk in een poreuze cirkel. - Zou jij denken? - Ja, dat is waarschijnlijk psychisch. Dat is waarschijnlijk psychisch. - Wat heb mijn jongeheer nou met psychisch te maken? - Fysiek is altijd psychisch! Is fysiek wel altijd psychisch? Is psychisch wel altijd fysiek? Fysiek en psychisch

I fysiek altijd psychisch

Waar gaan we het over hebben? Belgische schoolkinderen die ziek worden van Cola Mensen die onwel worden na alarm in dierenwinkel Scholieren die bij generale repetitie van musical massaal flauwvallen of onwel worden Mensen met het sick building syndrome Nigeriaanse jonge mannen die plots constateren dat hun jongeheer verdwenen is Palestijnse meisjes die zich vergiftigd weten door een wit poeder van de Israëli's Kinderen die massaal ziek worden na vaccinatie Breda’se kinderen die jeukende uitslag krijgen Deelnemertjes aan vossenjacht die onwel worden

MPI, MSI of Massahysterie

Een raadselachtige ziekte Mass psychogenic illness (MPI) is the collective occurrence or self-report of physical symptoms in the absence of an identifiable pathogen

Voorbeelden van MPI Dancing mania (1450) Hysterische besmetting in kloosters en scholen Sick building syndrome Allerlei scares –Voor insecten, ziekteverwekkers, chemische substanties, hekserij, geneesmiddelen, technische fenomenen (flikkerende schermen) Recente voorbeelden –Oncontroleerbare schokken bij 21 meisjes (Vientiane 1999) –57 onwel op vliegveld Mebourne (2005) –Maleisische meisjes in paniek door geesten (2008)

Twee jaar onverklaarbaarheid in Nederland Per jaar dus ca 8 uitbraken 90 slachtoffers Waarvan 40% kinderen of adolescenten Geen gevallen in Texel en Zeeland

Kenmerken van MPI Er is steeds een ‘triggering accident’, vaak geur Treedt plotseling en acuut op na ‘sense making’ Altijd meerdere gevallen tegelijk Treft voornamelijk vrouwen (>70%) Treft veel kinderen en jonge mensen (>40%) Besmetting loopt via sociale netwerken Vaak in groeperingen of organisaties met stress Snel en spoorloos herstel, zeker na aftransport Symptomen: Hoofdpijn, duizeligheid, toevallen, flauwvallen, gapen Maagklachten, misselijkheid, braken, benauwdheid Huiduitslag, jeuk, pijn, allergische reacties, hoesten Moeheid, uitputting, depressie, dwanglachen, (dwang)voorstellingen

Model van uitbreiding van gedrag (Chaos model) A N T A L Be- Trok- kenen STERKTE STIMULUS

Processen bij MPI Modelling/ Nabijheid (plaats en sociaal) Response expectancy Suggestie Arousal Geruchtvorming/sense making Publiciteits effecten »Media kunnen, afhankelijk van benadering, vriend of vijand zijn. Geef ze iets positiefs om te doen! Civielrechtelijke aspecten »Men kan belang hebben bij verzuim (scholieren!), of bij mogelijke claim, men kan slachtofferrol willen benadrukken etc. Men kan zich afvragen of dit alles hysterie mag heten

© 2006 JP van de Sande RuG achtergronden PSYCHOLOGISCH –Psychosomatiek –Besmettelijkheid van gedrag en emoties –Stress achtige verschijnselen MAATSCHAPPELIJK –Hoge mate van organisatie –Zeer geavanceerde techniek –Grote hoeveelheid hulpverleners –Verantwoordingscultuur –Riskless society (Wildavsky)

© 2006 JP van de Sande RuG Eerste voorlopige conclusie FYSIEK IS VET VAAK PSYCHISCH

II psychisch altijd fysiek

DE BITTERHEID VAN HET ORGANISEREN

Weick’s model Dubbel- zinnigheid (Equivocality) Gedrag (Enactment) Procedures (Selection) Structuren (Retention)

Wie is goed bezig? Antwoord: de professioneel werkende is goed bezig Hoe is dat zo gekomen? Professioneel: van Professio (Lat) openlijke verklaring, officiële aangifte, aangegeven beroep Dus: Professioneel duidt niet zozeer op kwaliteit, maar op inbedding in systeem en verantwoordingsplicht (borging) Maar: Uit Roget’s thesaurus: –expert, connoisseur, master, prima donna, first fiddle, cordon bleu, specialist Dus: in Angelsaksische cultuur haast synoniem met goed WORDEN KWALITEIT EN BORGING IDENTIEK?

© 2006 JP van de Sande RuG Enkele voorbeelden van Professioneel

© 2006 JP van de Sande RuG Wat is een amateur? Letterlijk: een liefhebber (nog ernstiger: dilettant) VOORDELEN: Iemand die van zijn werk houdt, die er emotioneel bij betrokken is Die zich met de inhoud van het werk identificeert Die zijn opbrengst vooral uit het werk zelf haalt (intrinsieke motivatie) NADELEN: Iemand die van zijn werk houdt, die er emotioneel bij betrokken is Die zich er mee identificeert Die zijn opbrengst vooral uit het werk zelf haalt (intrinsieke motivatie)

© 2006 JP van de Sande RuG Wat is een professional? Letterlijk: een beroepsuitoefenaar met borging VOORDELEN: Iemand die afstand heeft tot zijn werk, die er emotioneel niet bij betrokken is Die zich met zijn positie identificeert Die zijn opbrengst vooral uit de resultaten haalt (extrinsieke motivatie) NADELEN: Iemand die afstand heeft tot zijn werk, die er emotioneel niet bij betrokken is Die zich met zijn positie identificeert Die zijn opbrengst vooral uit de resultaten haalt (extrinsieke motivatie)

MODERNE DOKTERS In het CAnMeds model worden 7 taakgebieden van de arts onderscheiden: 1.Arts-patiënt communicatie 2.Maatschappelijk handelen 3.Organiseren 4.Professionaliteit 5.Samenwerken 6.Vakinhoudelijk handelen 7.Wetenschap en onderwijs

© 2006 JP van de Sande RuG Een voorbeeld van professionalisering Ondervoed in het ziekenhuis. Verwaarloosd probleem: 1.Aandacht, alert ziekenhuisbeleid 2.Alle rijke westerse landen van US tot Nederland 3.Meest voorkomende aandoening bij opgenomenen, oud en jong 4.Meest gemiste diagnose 5.Niet standaard meten en wegen. 17% onderzoekskamers geen weegschaal of meetlat en van meetlatten 20% kapot 6.Geen standaard definitie van ondervoeding 7.Verantwoordelijkheid voedingsbeleid onhelder 8.Gebrek aan trek door ziekte en medicijnen 9.Akelige gevolgen ondervoeding 10.Oplossing: aangepaste energierijke voeding of sonde/infuus voeding 11.Helaas geen woord over lekker eten

Moderne ziekten I De moderne ziekten danken we eigenlijk aan Sigmund Freud Hij begon geestesgesteldheden als ziekten aan te duiden Vb. Neurosen, complexen, fixaties, hysterie, narcisme, fobieën (bv. Oedipuscomplex, anale fixatie, hysterische blindheid, paardenfobie) Dit bleek zeer succesvol, vooral wanneer er een fysieke component bij bedacht werd Dus kennen we nu:

Moderne ziekten II ADD, ADHD, Anorexia, Asperger, Autisme, Automutilatie Bereavement,Bindingsangst, Borderline, Boulemie, Burnout Chronische voedselweigering, CVS Dependent personality disorder, Depersonalisatie, Dyslexie Faalangst, Fibromyalgie, Gokverslaving Hechtingsstoornis, Hoogbegaafdheid, Hypochondrie Lege Nest syndroom, ME, Munchausen by proxy, NLD Obesitas, ODD, Overspanning Posttraumatisch stress syndroom, Restless legs, RSI Sexual arousal disorder, Sexverslaving, Slaap apneu Voedselallergie Whiplash (zie ook:

PROBLEEMOPLOSSEN voor crisismanagers

© 2006 JP van de Sande RuG De wet van Pleuris P = VRM² P= pleuris-sterkte V= verwijtbaarheid R= relevantie M= mediageniekheid Er aan zitten is voor de arts nauwelijks te vermijden, dus geldt:

© 2006 JP van de Sande RuG Tweede conclusie PSYCHISCH IS VET VAAK FYSIEK

BEELDEN VAN DE DOKTER De dokter als menslievende held De dokter als miskend genie De dokter als held der wetenschap De dokter als gevallen engel De dokter als psycholoog De dokter als manager De dokter als klem zittend professional De dokter als foutvermijder

Derde conclusie DE DOKTER IS VET VAAK EEN MENS En zo hoort het ook

Dit is Eigenlijk nog lang niet het einde

© 2006 JP van de Sande RuG

CRISISMANAGEMENT

© 2006 JP van de Sande RuG Wat is waarheid? Twee visies Immanuel Kant: waarheid bestaat wel (das Ding an sich), maar we kunnen hem niet kennen Daarom zijn vele verschillende meningen over één zaak mogelijk Daarom is zorgvuldige toetsing van meningen nodig Wetenschap reduceert chaos maar lost niet op Thomas: Things that people believe to be real, are real in their consequences Waarheid is daarom een te abstract begrip Waarheid is eerder een waarde dan een feit Feiten kunnen dus meer of minder waar gevonden worden De verwachte consequenties spelen hierbij een grote rol 2 dimensies beinvloeden waarheids-gevoel sterk: Angsten en Wensen

© 2006 JP van de Sande RuG Hoe mensen informatie opvatten Er bestaat een groot verschil tussen opvattingen experts en opvattingen publiek –Door ongecyferdheid (60% maakt elementaire fouten, Johnson 2003) –Door ontbreken kennis en achtergrond kennis –Door grote belang van boodschapper-geloofwaardigheid –Door onbekend zijn van ranges en normen –Door ontbreken vertrouwen in methodologie –Door werking biases Actor observer bias Self serving bias Priming effecten (bijv Arsenicum of Kwik) Framing (waarden onder drempel niet geloofwaardig erboven wel. Johnson, 2008) Geheugen voor negatieve zaken zwak, attentie sterk

CRISIS Crisis: Ernstige verstoring van normale gang van zaken en organisatievormen Gevolg: Nieuwe normen en organisatievormen zijn nodig. Dit resulteert meestal in CHAOS. In crisis is richting nodig en elke richting is beter dan geen. In crisis werken de onder normale omstandigheden bedachte procedures niet goed meer: Flexibititeit is nodig In crisis zoeken mensen naar leiderschap: voorwaarde voor EEN richting Leider moet geschikt zijn voor identificatie Als leider als ‘een van ons’ en dus eerlijk wordt gezien, effectief tegen geruchten

© 2006 JP van de Sande RuG INDEXEN VOOR VERWIJTBAARHEID Is er een persoon of instantie die de schuld kan krijgen? Bezit deze ook formele verantwoordelijkheid? Is deze verantwoordelijkheid juridisch te onderbouwen? Hebben verantwoordelijken een persoonlijk belang? Hebben verantwoordelijken Idiosyncratisch crediet (draagvlak) Is er door verantwoordelijken in het verborgene gehandeld? Houdt men nog steeds dingen achter? Was gebeurtenis voorzienbaar? Is zoiets al eens eerder gebeurd? Is er achteraf een betere oplossing denkbaar?

© 2006 JP van de Sande RuG INDEXEN VOOR RELEVANTIE Sluit gebeurtenis aan op belangrijke ontwikkelingen? Tast de gebeurtenis de belangen van mensen aan? Is gebeurtenis symbolisch voor andere zaken? Toont de gebeurtenis inherente fouten in organisatie? In hoeverre is er maatschappelijke onrust waar gebeurtenis op aansluit? Tast gebeurtenis vertrouwen van burger aan? Leidt gebeurtenis tot ontstaan van een vijandbeeld? Wat zijn kosten die met gebeurtenis samenhangen? Hoe groot is geografische en psychologische afstand?

© 2006 JP van de Sande RuG INDEXEN VOOR MEDIAGENIEKHEID Hebben de verantwoordelijken een hoge positie? Hebben de verantwoordelijken eerder fouten gemaakt? Ernst van gevolgen: hoeveel slachtoffers en schade? Zijn er saillante details die beklijven kunnen? Mogelijkheden tot identificatie? Mooie plaatjes met symboolfunctie? Is het probleem op begrijpelijke wijze uit te leggen? Is er überhaupt informatie te krijgen (foto’s, interviews, toegang terrein) Worden de media door andere hypes gedomineerd?