Afstemming KRW en Natura 2000 voor grondwater Remco van Ek - remco.vanek@deltares.nl 2 november 2010

Introductie Verdroging in Nederland Wat vraagt de KRW? Links KRW en Natura 2000 volgens EU? Gewenste acties

5 april 2017 1. Verdroging in NL Nederland is een nat land met kenmerkende natte natuur! Neerslagoverschot: natte delta met veel oppervlaktewater Grote delen grondwaterstand binnen 1 meter van maaiveld Van onze wilde plantensoorten (~1500) zijn ~500 soorten freatofyt As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial. Bron: FLORBASE

1. Verdroging in NL Probleemherkenning 5 april 2017 1. Verdroging in NL Probleemherkenning Verdroging: 'Een natuurgebied is verdroogd als de hoeveelheid beschikbaar grondwater van de juiste kwaliteit onvoldoende is om de natuurwaarden te garanderen. Een gebied is ook verdroogd als ter compensatie van een te lage grondwaterstand of een te geringe kweldruk water van een andere, gebiedsvreemde kwaliteit moet worden aangevoerd.' (V&W, 1994). Probleem is oud: duinen al rond 1900 aangetast door waterwinning aantasting rest van Nederland vooral na 1950 Eind jaren 80 grootschalige verkenning: 3/4 van de natuurterreinen matig tot sterk verdroogd In ‘hoog’ Nederland grote delen structurele daling in grondwaterstand en stijghoogte (1994) 1/3 van het Nederlandse bos is verdroogd As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

1. Verdroging in NL Probleemherkenning 5 april 2017 As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

1. Verdroging in NL Beleid 5 april 2017 1. Verdroging in NL Beleid Na 3e Nota Waterhuishouding (1989) beleidsdoelstellingen: (1989) In 2000 een 25% reductie in verdroogd areaal tov 1985 (1993) In 2010 een 40% reductie in verdroogd areaal tov 1985 (1993) In 2002 hebben de provincies de GGOR vastgesteld (1995) In 2000 een ‘standstill’ in groei grondwateronttrekkingen hoofdfunctie natuur nevenfunctie natuur herstelde natuur Subsidies t.b.v. de aanpak van verdroging: REGIWA (1992-1994),GEBEVE (1994-1999), SGB Daarnaast: EGM, OBN, BGM, etc.. Onderzoek t.b.v. de aanpak van verdroging: doel: faciliteren van de verdrogingsbestrijding NOV (1994-1997) Nazorg NOV (1999 - …) As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

1. Verdroging in NL Beleidsimplementatie Na 2000 beleidsevaluatie 5 april 2017 1. Verdroging in NL Beleidsimplementatie Na 2000 beleidsevaluatie Doelstelling 2000 niet gehaald, 3% herstel ipv 25% Blauw voor groen, nog veel te doen (2002) – Alterra rapport 462 Oorzaak is niet technisch, maar bestuurlijk In 2005-2006 Taskforce verdroging Herijking verdrogingsbeleid: geen arealen, maar concrete gebieden (TOP) TOP gebieden, per gebied een bestuurder verantwoordelijk ILG akkoorden (2007-2013) Milieutekorten aangegeven, circa 379-450 miljoen beschikbaar VG rapportage (DLG, 2009): investeringen blijven achter, doelen worden mogelijk niet gehaald… As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

2. Wat vraagt de KRW? Doelstelling KRW 5 april 2017 2. Wat vraagt de KRW? Doelstelling KRW Het in goede toestand brengen (en houden) van waterlichamen in 2015, onder voorbehoud van verlengingen (2021, 2027). Grondwaterafhankelijke terrestrische ecosystemen in KRW Art 1 (doel): bescherming van grondwater, waarmee aquatische ecosystemen en, wat de waterbehoeften ervan betreft, terrestrische ecosystemen voor verdere achteruitgang worden behoed en worden beschermd en verbeterd. Art 4.1b (milieudoel GWL): Lidstaten beschermen, verbeteren en herstellen alle grondwaterlichamen en zorgen voor een evenwicht tussen onttrekking en aanvulling van grondwater, met de bedoeling uiterlijk 15 jaar na de datum van inwerkingtreding van deze richtlijn een goede grondwatertoestand overeenkomstig de bepalingen van bijlage V te bereiken, onder voorbehoud van verlengingen. As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

5 april 2017 2. Wat vraagt de KRW? Grondwaterafhankelijke terrestrische ecosystemen in KRW Art 4.1c (milieudoel Beschermde gebieden): uiterlijk 15 jaar na de datum van inwerkingtreding van de KRW voldoen lidstaten aan alle normen en doelstellingen, voorzover niet anders bepaald in de communautaire wetgeving waaronder het betrokken beschermde gebied is ingesteld. …de strengste norm is van toepassing. Art 6 (Register van beschermde gebieden): Gebieden beschermd volgens Habitatrichtlijn en Vogelrichtlijn. As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

5 april 2017 2. Wat vraagt de KRW? Grondwaterafhankelijke terrestrische ecosystemen in KRW Bijlage V 2.1.2 (definitie goede kwantitatieve toestand GWL): De grondwaterstand in het grondwaterlichaam is van dien aard dat de gemiddelde jaarlijkse onttrekking op lange termijn de beschikbare grondwateraanvulling niet overschrijdt. Dienovereenkomstig ondergaat de grondwaterstand geen zodanige antropogene veranderingen dat: de milieudoelstellingen volgens artikel 4 voor bijbehorende oppervlaktewateren niet worden bereikt, de toestand van die wateren significant achteruitgaat, significante schade wordt toegebracht aan de terrestrische ecosystemen die rechtstreeks van het grondwaterlichaam afhankelijk zijn. As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

2. Wat vraagt de KRW? NL implementatie Interpretatie GWDTE test 5 april 2017 2. Wat vraagt de KRW? NL implementatie Interpretatie GWDTE test Welke ecosystemen? Natura 2000 gebieden met SoU water en TOP gebieden met overeenstemming over maatregelen Wat is significante schade? Per provincie (daling > 10 cm) Schade ten opzichte van wat? T.o.v. grondwaterstand in 2000 Grondwaterstand? Welke? Stijghoogte op ~5 m beneden gebied. As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

2. Wat vraagt de KRW? NL implementatie Kwantitatieve toestand 5 april 2017 2. Wat vraagt de KRW? NL implementatie VHR meetnet t.b.v. KRW 30 gebieden Kwantitatieve toestand grondwaterlichamen (bron: NWP, 2010) As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

2. Wat vraagt de KRW? NL implementatie 5 april 2017 2. Wat vraagt de KRW? NL implementatie In SGBP 2010: Maatregelen voor GWDTE globaal benoemd Wel verdroging, figuur 5-6 (Rijndelta) Verdere afstemming van de normen voor grond- en oppervlaktewaterlichamen is pas mogelijk na het definitief vaststellen van de instandhoudingsdoelen en beheerplannen Natura 2000 (blz 60, Rijndelta). As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

3. Links KRW-N2000 volgens EU 5 april 2017 As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

3. Links KRW-N2000 volgens EU Basis herkomst? 5 april 2017 3. Links KRW-N2000 volgens EU Basis herkomst? Opgesteld a.d.h.v. Natura 2000 workshops en CIS docs Welke gebieden, welke links? Any Natura 2000 site with HD Annex I or II aquatic habitat types or BD Annex I to be considered in register of protected areas (WFD art 6). For these “water-dependent Natura 2000 areas” both WFD and BHD apply For groundwater, (WFD Annex V, 2.1.2 and 2.3.2), the chemical composition and the level of groundwater needs to be such as to ensure that objectives in those dependent ecosystems are met. The concept of “ecosystems directly depending on groundwater” has to be understood in a broader sense. Not necessarily only protected areas under Community legislation. As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

3. Links KRW-N2000 volgens EU Welke gebieden, welke links? 5 april 2017 3. Links KRW-N2000 volgens EU Welke gebieden, welke links? In order to make Article 4.1.(c) operational there is a need to identify the water related requirements to achieve favourable conservation status of habitats and species dependent on water. The WFD does not change what Member States must achieve for the BHD, but it provides a joint framework for the implementation of measures needed by WFD and BHD in water-dependent Natura 2000 sites. The objectives of the directives are closely related and special attention and coordination is needed. Measures serving BHD and WFD objectives need to be included in the RBMP’s and management plans of Natura 2000 sites. As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

3. Links KRW-N2000 volgens EU Tijdspad 5 april 2017 3. Links KRW-N2000 volgens EU Tijdspad All standards and objectives of the WFD, including those water-related objectives linked to the achievement of favourable conservation status in water-dependent Natura 2000 sites, need to be implemented as a rule by 2015. Chapter 4: WFD art 4.4 allows extending deadlines (exemptions) only if certain conditions are met. Wherever possible, a joint monitoring should be arranged in order to save resources and to allow an assessment based on a common data set. As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

5 april 2017 3. Links KRW-N2000 volgens EU Conclusies in landelijke werkgroep grondwater EU document bevestigt de noodzaak van afstemming tussen Natura 2000 en KRW Acties geïdentificeerd door de landelijke werkgroep grondwater gericht op afstemming zijn in lijn met EU document Noodzaak operationaliseren acties voorbereiden i.s.m. “de Natura 2000 mensen” in afwachting van het definitieve EU document. As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

5 april 2017 4. Gewenste acties Actie 1: Proces/planning van de formele stappen N2000 en KRW Deze behoefte is ook geuit in de Strategie Water en Natura 2000: “Bestuurlijke afspraken tussen stas V&W en minister LNV over stroomlijnen van de processen KRW en Natura 2000 (Unie van Waterschappen, IPO, Rijk). Maak nu de bestaande afspraken duidelijker en eenvoudiger communiceerbaar voor alle betrokkenen. En zorg dat in 2015 de processen in de tijd gelijkgetrokken zijn.” Wordt dit nog steeds gedragen door het Regiebureau? Hoe operationaliseren? Wie wordt betrokken? Landelijke werkgroep grondwater en voorbereidingsgroep water? Voor KRW zijn tijdig (2010-2012) concrete afspraken nodig voor het geven van duidelijkheid t.a.v. de 2013 (risicobeoordeling) en 2014 (toestandsbeoordeling). As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

5 april 2017 4. Gewenste acties Actie 2: Afstemming op het vlak van doelen en monitoring Er ligt een voorstel voor gemeenschappelijke aanpak verdrogingsmonitoring ter vaststelling in BOAG-W (A.W. Vonk). Provincies coördineren en financieren aanpak. De informatie is relevant voor toestandsoordeel GWDTE, maar wordt nu nog niet meegenomen. Zodra helderheid bestaat over de status van IPO aanpak workshop organiseren met steun van Min voor Infrastructuur en milieu gericht op: Waarom voldoet de KRW aanpak niet? Wat betekent dit voor de benodigde monitoring? Wat is beschikbaar? Hoe gegevens vertalen naar toestand grondwaterlichamen? Wie doet wat? Welke afspraken vastleggen in draaiboek grondwatermonitoring en protocol? As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

5 april 2017 4. Gewenste acties Actie 3: Afstemming over hoe omgaan met conceptuele modellen Vanuit de KRW/GWR wordt gewezen op het belang van conceptuele modellen. Het belang van een ecohydrologische systeemanalyse wordt onderschreven in de Strategie Water en Natura 2000. Deze onderwerpen uit KRW en Natura 2000 liggen dicht tegen elkaar aan. Omwille van kostenefficiëntie en transparantie is het gewenst dat hier een koppeling wordt gelegd tussen. Welke concrete afspraken kunnen hierover worden gemaakt? Aanspreekpunten? Planning? Gemeenschappelijke layout? Hoe afspraken vastleggen? As part of the abatement strategies various models have been developed by the Dutch government. These models are used to analyse the consequences of different water management scenarios for the separate land use functions, such as agriculture and water supply. To account for the natural environment in these analyses the national ecohydrological prediction model DEMNAT was developed. DEMNAT stands for Dose Effect Model NAture Terrestrial.

Wateraardbei (Potentilla palustris) Dank voor uw aandacht!