Gezondheidstoezicht Reglementering: Koninklijk Besluit van 28 mei 2003 betreffende het gezondheidstoezicht op de werknemers Wat houdt ‘gezondheidstoezicht’ in? Welke zijn de belangrijkste punten van het KB?

Rondvraag: Ken jij je preventieadviseur-arbeidsgeneesheer of bedrijfsarts? Welke rol vervult hij/zij in jouw onderneming of organisatie?

Terminologie: (VROEGER) Medisch toezicht Medisch onderzoek Medisch dossier Kaart van medisch onderzoek Aanwervingsonderzoek en onderzoek bij werkverandering Periodiek onderzoek (NU) Gezondheidstoezicht Gezondheidsbeoordeling Gezondheidsdossier Formulier voor de gezondheidsbeoordeling Voorafgaande gezondheidsbeoordeling Periodieke gezondheidsbeoordeling

Doel van het gezondheidstoezicht: De gezondheid van werknemers bevorderen en behouden door risico’s te voorkomen Rol van de arbeidsgeneesheer: De arts stelt hiertoe preventieve handelingen: voert preventieve medische onderzoeken uit stelt het gezondheidsdossier samen verricht de noodzakelijke inentingen en tuberculinetests

fysische werkomstandigheden lichamelijk fysische werkomstandigheden gezondheid arbeid geestelijk groepssfeer sociale relaties sociaal

4 groepen werknemers onderworpen aan het gezondheidstoezicht: werknemers met een veiligheidsfunctie werknemers met een functie met verhoogde waakzaamheid werknemers die een activiteit uitoefenen met een welbepaald risico Onderscheid tussen 3 welbepaalde risico’s: - blootstelling aan een fysisch, biologisch of chemisch agens - blootstelling aan fysieke of mentale werkbelasting - blootstelling aan psychosociale belasting werknemers die een activiteit uitoefenen verbonden aan voedingswaren

Gezondheidstoezicht: onderworpenen Personen met een veiligheidsfunctie Personen met een functie verhoogde waakzaamheid

Gezondheidstoezicht: onderworpenen Personen met een activiteit met een welbepaald risico Biologische, fysische, chemische agentia Fysieke en/of mentale belasting(BSW, TVL, ...) Psychosociale belasting Personen in rechtstreeks contact met voedingswaren

Bijzondere categorieën werknemers Jongeren Jobstudenten Leerovereenkomst Minderjarige werknemers Stagiair(e)s Mindervaliden Zwangere werknemers en zogenden Uitzendkrachten ....

De verplichtingen: Uit de risicoanalyse blijkt of werknemers behoren tot een van deze 4 groepen. De werkgever is verantwoordelijk voor de risicoanalyse: hij voert die uit in overleg met de arbeidsgeneesheer en legt ze voor aan het CPBW. De uitvoering van het gezondheidstoezicht en de planning van de verschillende preventieve onderzoeken, met uitzondering van de periodieke gezondheidsbeoordeling, vallen eveneens onder de verantwoordelijkheid van de werkgever. Hij moet de werknemer informeren over de aard en het doel van de preventieve onderzoeken. De naamlijsten van het gezondheidstoezicht, die hem elk kwartaal door IDEWE worden toegestuurd, voegt hij bij het jaaractieplan.

8 types preventief onderzoek: de voorafgaande gezondheidsbeoordeling de periodieke gezondheidsbeoordeling het onderzoek bij werkhervatting de spontane raadpleging het voortgezet gezondheidstoezicht de gezondheidsbeoordeling van een definitief arbeidsongeschikt verklaarde werknemer met het oog op zijn reïntegratie de uitbreiding van het gezondheidstoezicht gepast gezondheidstoezicht voor bepaalde categorieën werknemers

Formulier voor de gezondheidsbeoordeling: Dit formulier vervangt de vroegere ‘kaart van medisch onderzoek’. Zolang de werknemer in de onderneming werkt, houdt de werkgever gedurende 3 jaar deze formulieren bij. Bovendien bewaart hij elk formulier voor de gezondheidsbeoordeling waarop aanbevelingen staan zolang de werknemer in dienst is. Gezondheidsdossier: Dit bevat zoals vroeger alle relevante informatie over de individuele werknemer. De - verplichte - inhoud van het dossier is op enkele punten gewijzigd. IDEWE zorgt ervoor dat de gezondheidsdossiers van de aangesloten ondernemingen aan de nieuwe reglementering beantwoorden.

In de praktijk: Verplichtingen van de werkgever: Ervoor zorgen dat de werknemers onder GT staan Elke werknemer de kans geven om op GT beroep te kunnen doen Naamlijsten opstellen (4): Lijst met de functies en activiteiten uit de 4 groepen Lijst met namen van werknemers verplicht onderworpen aan GT Lijst met namen van werknemers verplicht onderworpen aan inentingen en tuberculinetest Lijst met namen van werknemers die GT wensen Naamlijsten voegen bij het jaaractieplan

Verplichtingen van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer: Verplichte preventieve handelingen stellen: Preventieve medische onderzoeken uitvoeren Gezondheidsdossier samenstellen Plaatsen en opvolgen van inentingen en tuberculinetests Arts neemt beslissing rekening houdend met resultaat preventief onderzoek en risicoanalyse Arts geeft werknemer advies en geeft info aan behandelende arts mits toestemming van werknemer Arts stelt werkgever gepaste individuele en collectieve preventie- en beschermingsmaatregelen voor Arts neemt deel aan vergaderingen CPBW Arts heeft vrije toegang tot onderneming en alle arbeidsplaatsen Arts mag gegrondheid van afwezigheid werknemer niet nagaan; mag wel info inwinnen bij behandelende arts Arts en medewerk(st)er zijn strikt gebonden aan beroepsgeheim

Verplichtingen van de werknemers: (Artikel 13) De werknemers die zich onttrekken aan de preventieve medische onderzoeken waaraan zij zich krachtens de bepalingen van dit besluit moeten onderwerpen, alsook de werknemers die aan de verplichte inentingen of tuberculinetests zijn onderworpen maar niet beschikken over een geldig bewijs of over een geldige kaart, opgesteld overeenkomstig bijlage V bij het KB van 4 augustus 1996 betreffende de bescherming van de werknemers tegen de risico’s van blootstelling aan biologische agentia op het werk en ondertekend door een arts, mogen door de werkgevers niet aan het werk worden gesteld of gehouden.

Preventieadviseur-arbeidsgeneesheer Onafhankelijk Vertrouwensarts Medisch beroepsgeheim Geen controleur van ziekteverzuim, wel info inwinnen bij behandelend arts Preventie (geen therapie, behalve ehbo en bij hoogdringendheid) Adviserende rol overwegend Geen selectieonderzoeken

Preventieve medische onderzoeken PA-AG neemt beslissing rekening houdend met resultaat preventief onderzoek en risicoanalyse PA-AG geeft werknemer advies, geeft info aan behandelend arts mits toestemming van de werknemer Bij vaststelling beroepsgebonden aantasting: collectieve preventiemaatregelen -----> CPBW individuele beschermingsmaatregelen -----> Formulier voor de gezondheidsbeoordeling aangifte Fonds voor de beroepsziekten info omtrent sociale diensten

Aandachtspunten tijdens medisch onderzoek (1) Ploegenarbeid Nachtarbeid Agressie Oudere werknemers Alleenstaande werknemers Prikongevallen

Aandachtspunten tijdens medisch onderzoek (2) Stress Afhankelijkheidsproblemen OSGW: ongewenst seksueel gedrag op het werk Pesten op het werk Geweld op het werk Rookbeleid

Zieke werknemer Werknemer in beroep tegen beslissing medisch adviseur, Eventueel tijdelijke schorsing tot uitspraak arbeidsrechtbank Gedeeltelijke hervatting: maximaal 50 % Toelating werkgever en ZIV/ werkschema Dossier Fonds voor reclassering personen met een handicap CAO 26, VIP, arbeidsmiddelen,arbeidspostinrichting....

Criteria??? FOD WASO: weinig FOD mobiliteit en verkeer Biologische agentia: verplichte vaccinaties Contact met voedingswaren onrechtstreeks Ernstig besmettelijke aandoeningen FOD mobiliteit en verkeer Auto’s en vrachtwagen: rijgeschiktheid Vliegtuigen Treinen Schepen

Moederschapsbeleid

Overzicht Moederschapsbescherming Inleiding Wetgeving Risico-inventarisatie en -evaluatie Belangrijkste blootstellingsrisico’s Practische regeling Vragen

Inleiding Sanguis eius, ex quo infans generatur et nutritur” Avicenna 980-1037 Vrouw en arbeid Curatieve -versus preventieve geneeskunde Thesis Dosis-effect gebonden - versus stochastisch risico Aanvaarding van risico’s: alle risico’s uitsluiten is niet realistisch aanvaardbare beroepsmatige blootstelling (Nederland): 1 / 10 000 : verbodsrisico 1 / 1 000 000: streefrisico 1 / 100 000 000: verwaarloosbaar verkeersdoden in België: 1 à 2/ 10 000

Inleiding Preventie van gezondheidsschade die zou kunnen ontstaan tijdens het uitoefenen van (beroeps)arbeid Arbeid Gezondheid: fysiek-psychisch en sociaal evenwicht met het milieu (arbeidsmilieu) Preventie: voorkomen van schade (primair, secundair of tertiair) beheersing van potentiële schade steunt op kennis van gezondheidsrisico’ s

Wetgeving Ontstaan Wet van 3 april 1995 en KB van 2 mei 1995 vanuit reglementering op arbeid niet vanuit geneeskundig-wetenschappelijke overwegingen Wet van 3 april 1995 en KB van 2 mei 1995

Wetgeving KB 24-12-1968 betreffende vrouwenarbeid, art 2-4 Arbeidswet 16-03-1971, art 39-44 Codex titel VIII, hoofdstuk 1 CAO 46 betreffende nachtarbeid Ziekteverzekeringswetgeving Wetgeving betreffende de beroepsziekteverzekering Welzijnswet en zijn uitvoeringsbesluiten KB borstvoedingspauzes

Risico-inventarisatie en -evaluatie (1) Algemene verplichting voor de werkgever In praktijk: preventieadviseur-arbeidsgeneesheer en preventieadviseur-veiligheid Comité PBW Schriftelijk document Streefdoel: blootstellingsrisico op het werk ≤ blootstellingsrisico algemene bevolking

Risico-inventarisatie en -evaluatie (2) Bijlage II: verbod Bijlage I: te evalueren aard, mate en duur van blootstelling voor alle werkzaamheden waarbij een specifiek risico van blootstelling aan agentia, risicovolle productieprocessen of arbeidsomstandigheden; niet-limitatieve lijst Individuele aandoening werknemer - precaire zwangerschap

Risico-inventarisatie en -evaluatie (3) Maatregelen voorstellen Tijdelijke aanpassing Andere arbeid ter beschikking stellen Verwijdering uit het arbeidsmilieu Kennisgeving toestand : Zo vlug mogelijk en verplicht aan werkgever Zwangerschap en borstvoeding Schriftelijk en/of mondeling Werkgever licht arbeidsgeneesheer in

Risico-inventarisatie en -evaluatie (4) Medisch onderzoek: verplicht bij blootstelling Formulier voor de gezondheidsbeoordeling Geschikt om hetzelfde werk verder te verrichten Geschikt om het werk onder bepaalde voorwaarden te verrichten Geschikt om het nieuw voorgestelde werk te verrichten Ongeschikt voor de huidige of nieuw voorgestelde job Met ziekteverlof of moederschapsverlof gezonden worden

Risico-inventarisatie en -evaluatie (5) Vergoeding Privésector Provinciale- of plaatselijke overheidsinstelling Federale en gewestelijke overheidsinstelling Rol Fonds voor de Beroepsziekten Rol Ziekteverzekering

Belangrijkste blootstellingsrisico’s Biologische agentia Fysische agentia Chemische agentia Bijlage II: Verbod Bijlage I: Niet-limitatief Te evalueren

Verbodslijst: biologische agentia (zs) Bacteriën Listeria monocytogenes Neisseria gonorrhoeae Treponema pallidum Parasieten Toxoplasma gondii Virussen

Verbodslijst: biologische agentia (zs)(lact*) Virussen Enterovirussen (coxsackie groep B, echovirus) Hepatitis B virus* Herpesvirussen (CMV*, EBV,HSV type 2, Herpesvirus varicella zoster) HIV* Humaan parvovirus B19 Rubellavirus

Cytomegalovirus: CMV Overdracht: speeksel en urine Geen systematische screening naar antistoffen tijdens zwangerschap bij ziekenhuispersoneel, wel bij kleuterleidsters en kinderverzorgsters in kinderkribben!!

Cytomegalovirus: CMV Donders G. ea.(UZLeuven) Adler SP; Pass RF ea. 1043 zwangeren, waarvan 68% CMV negatief, geen significant verschil in pregnancy outcome(gewicht baby, duur zs, hoofdomtrek baby, placentagewicht) Werksituatie: huisvrouwen: 37%, gezondheidszorg 19%, onderwijs 45%, werk in kinderkibbe Aantal kinderen in eigen gezin (< 2 jaar)(4 x verhoogd risico) Leeftijd 19% tot 42 Adler SP; Pass RF ea. seroconversie: kinderkribbe 11% tot 20% versus hospitaal 2,2%

Verbodslijst: fysische agentia (zs)(lact*) Manueel hanteren van lasten derde zwangerschapstrimester (*(9de en) 10de week postnataal) Omgevingstemperatuur boven 30°C Ioniserende straling

Verbodslijst: chemische agentia (zs)(lact*) Antimitotische geneesmiddelen * Halothaan* Benzeen* Kwik* Lood en -derivaten* Tetrakloorkoolstof* Chloroform*

Te evalueren biologische agentia (niet-limitatief) Agentia of door agentia noodzakelijk geworden therapeutische maatregelen die de gezondheid van zwangere vrouwen en ongeboren kinderen in gevaar brengen. Vbn.: tuberculose, hepatitis C,...

Te evalueren fysische agentia (niet-limitatief) Schokken, trillingen Tillen van zware lasten Lawaai Ioniserende straling Niet-ioniserende straling Extreme kou of hitte Bewegingen, houdingen en verplaatsingen, geestelijke en lichamelijke vermoeidheid, andere lichamelijke belastingen in verband met de werkzaamheden met gevaar voor agressie voor de werkneemster

Te evalueren chemische agentia (niet-limitatief) Stoffen R40, R45, R46, R47 en R49 Stoffen en procédés: bijlage I, KB carcinogene agentia Gevaarlijke chemische agentia die via de huid opgenomen worden: aromatische aminen, de nitro- of halogeenderivaten van aromatische koolwaterstoffen Pesticiden CO

Practische regeling Voorbeeld aanpassing werkomstandigheden verpleegkundigen: Handschoenen en beschermkledij Bloednamen met gesloten systeem - Geen potentiëel vuil scherp materiaal afwassen Handhygiëne Geen anti HBs negatieven Geen verzorging (nauw fysiek contact) van patiënten met virale infecties schadelijk voor de zwangerschap

Practische regeling Voorbeeld aanpassing werkomstandigheden verpleegkundigen: Geen blootstelling aan agressie Geen zwaar hefwerk gedurende het derde trimester Geen verzorging van kinderen met koorts van ongekende oorsprong waarbij virale infectie sterk vermoed wordt Hepatitis B, varicella, rubella Geen verzorging van patiënt met bewezen acute CMV infectie (secretor urine/speeksel)

Prik-,snij-,bijt- en spatongevallen

Prik-, snij-,bijt- en spatongevallen Definitie: Ongeval dat gepaard gaat met blootstelling aan bloed of andere lichaamsvochten door een percutane verwonding door naald of scherp voorwerp of door contact (spatten) met slijmvliezen of niet intacte huid en met het risico van besmetting door pathogene kiemen die worden overgedragen via het bloed van de patiënt.

Prik-, snij-,bijt- en spatongevallen Meest voorkomende besmettingen en hun risico op besmetting: 1. Hepatitis B 30% risico op besmetting voor hep B besmette prik 2. Hepatitis C 3% risico op besmetting voor hep C besmette prik 3. HIV-virus 0,3% risico op besmetting voor HIV besmette prik

Prik-, snij-,bijt- en spatongevallen Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid stelt dat er jaarlijks per 100 bezette bedden 10,1 ongevallen worden gerapporteerd met bloedcontact.(Dr. Verbeek) Uit onderzoek blijkt dat meer dan 50% van de ongevallen met bloedcontact niet worden gemeld door de slachtoffers.

Rapport WIV www.nsih.be 1/6/2003- 31/12/2005 47 ziekenhuizen 1624 prikongevallen, 102 spatten gemiddeld 10.1 /100 bedden extrapolatie Belgische ZH: 5700 ABC/jaar onderrapportering: 57% niet gemeld schatting: 13 000 ABC/jaar

Algemeen WIV Meer ABC : universitaire ZH, ZH>500 bedden Verpleegkundigen: grootste risico; artsen 8% (onderrapportage?) ;1/10 niet-verzorgend personeel (zwerfnaalden); 3/4 holle naalden Risicohandeling : verwijderen (naaldcontainers, herkappen...) Standaardvoorzorgsmaatregelen te weinig toegepast 70% potentieel te vermijden

Impact & aanbevelingen Continue surveillance : structurele financiering Risico België: hepatitis C 0,6-6 seroconversies per jaar HIV 1 op 5 jaar Psychologische belasting Financiële gevolgen

Focus voor preventie Werkprocedures Veiligheidsmateriaal Opleiding Gebrekkige wegwerppraktijken Onvoldoende gebruik naaldcontainer Herkappen Standaardvoorzorgsmaatregelen Veiligheidsmateriaal Opleiding Epidemiologische surveillance Ondersteuning directie

Vergelijking andere epinet-netwerken België 2003 17 fusies 11,2/100bedden België 2004 21 fusies 9,5/100bedden VS 2003* 48 instellingen 23,9/100 bedden Spanje 2000 64 instellingen 13,4/100bedden Schotland 2001 20 instellingen 12,7/100bedden UK 1998-2000 Royal college of nursing 11,6/100bedden Frankrijk 2003 241 instellingen 7,5/100bedden

Tijdstip

Aard voorwerp

Oorspronkelijk gebruik voorwerp

Medische follow up hepatitis B Meesten gevaccineerd en voldoende antistoffen Enkelen vaccinatie lopende (studenten) Algemeen medische FU: nog weinig gegevens binnen WIV

Prik-, snij-,bijt- en spatongevallen Preventie: 1.Gebruik de juiste priktechniek. 2.Naalden, scalpels onmiddellijk na gebruik verwijderen. 3.Naald rechtstreeks in geëigende naaldcontainer, binnen handbereik.

Prik-, snij-,bijt- en spatongevallen Preventie: 4.Vul de naaldcontainer nooit meer dan 4/5. Volle naaldcontainer: gesloten, in kartonnen doos met gele zak. 5.Plaats nooit de beschermhuls na gebruik terug over de naald. (niet recappen)

Prik-, snij-,bijt- en spatongevallen Preventie: 6.Draag handschoenen wanneer mogelijk contact met bloed, lichaamsvochten en slijmvliezen. 7.Dubbel paar handschoenen bij risicohandelingen. Handschoenen dragen weinig bij tot voorkomen van prikongevallen.

Prik-, snij-,bijt- en spatongevallen Preventie: 8. Schort 9. Oog- en gelaatsbescherming 10. Preventieve vaccinatie hepatitis B en controle van immunisering.

Prik-, snij-,bijt- en spatongevallen Procedure na een prikongeval: Snel reageren ! Studies tonen aan dat, indien de behandeling wordt gestart binnen de 2 uur na een prikongeval, de kans op seroconversie wordt beperkt.

Prik-, snij-,bijt- en spatongevallen Redenen om preventie niet na te leven: 1. Tijdsdruk 2. Onhandige of ongemakkelijke techniek (bv.gebruik naaldcontainer) 3. Bemoeilijk uitvoering van de taak (bv.prikken infuus)

Prik-, snij-,bijt- en spatongevallen Alternatieven en oplossingen: -bloedafname ( vb.prikapparaat Terumo) -injectietechnieken -intraveneuze toegang (passief en aktief veiligheidsmechanismen) -naaldloze technieken voor intraveneus toedienen van medicatie en infuusvloeistoffen en afnemen van bloed.

Arbeidsmiddelen Vragen/opmerkingen: Roel Slegers IDEWE Hasselt / IBEVE 0474/92 08 52

Wat zijn arbeidsmiddelen? Definitie: Alle op de arbeidsplaats gebruikte machines, apparaten, gereedschappen en installaties Praktisch: - alle productiemachines - bewerkingsmachines (draaibank, kolomboormachine, …) - elektrisch handgereedschap (boormachine, slijpschijf,…) - handgereedschap (hamer, schroevendraaier, …) - heftrucks, rolbruggen, … - PC, koffiemachine, … Vermits bij de opleiding het vooral de bedoeling is de nadruk te leggen op de kleinere bedrijven en KMO’s; kunnen hier best ook voorbeelden gegeven worden van machines bij bv. Bakker, beenhouwer, …

Welke wetgeving is van toepassing? Sociale richtlijn (voor de gebruiker/werkgever) Codex Titel VI: Arbeidsmiddelen Hoofdstuk I: Algemene bepalingen (KB 12/08/1993 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen) Hoofdstuk II: Specifieke bepalingen Afdeling I: KB 27/08/1993 betreffende het werken met beeldschermen Afdeling II: KB 04/05/1999 betreffende het gebruik van mobiele arbeidsmiddelen Afdeling III: KB 04/05/1999 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen voor het hijsen of heffen van lasten De specifieke bepalingen/wetten worden hier vernoemd, maar moeten niet verder uitgewerkt of uitgelegd worden. Het is enkel om een volledig beeld te geven, maar enkel KB machines en KB arbeidsmiddelen wordt verder uitgediept. Economische richtlijn (voor de fabrikant) KB Machines van 05/05/1995

KB Arbeidsmiddelen Taak van werkgever: - geschikt arbeidsmiddel - aangepast aan het werk - veiligheid van gebruiker garanderen - gezondheid van gebruiker garanderen Hoe? - Conformiteitsnazicht (19 minimumvoorschriften van bijlage 1) - Voldoende onderhoud (onderhoudsplanning) - Voldoende informatie (gebruiksaanwijzing, instructiekaarten) - Bijlage bij bestelbon - Indienststellingsverslag Conformiteitnazicht, indienststelling en instructiekaarten worden verderop nog behandeld; bijlage bij bestelling en onderhoudsplanning kan eventueel hier in het kort uitgelegd worden (doel)

KB Machines Definitie: - samenstel van onderdelen waarvan minstens 1 kan bewegen en/of aandrijfmechanisme of vermogenschakeling - samenstel van machines - verwisselbaar uitrustingsstuk - veiligheidscomponent -- vanaf 1/1/1995

KB Machines (2) Taak van fabrikant: - volgen van fundamentele veiligheidseisen - opstellen technisch constructiedossier - aanbrengen CE - afleveren attest (IIA, IIB, IIC) - opstellen van handleiding - voorschriften voor onderhoud, afbraak, … Taak van werkgever: - bijlage bij bestelbon - opvragen attest + handleiding - zie KB Arbeidsmiddelen (zoder conformiteitsnazicht)

KB Machines (3) OPGEPAST! WERKGEVER WORDT FABRIKANT BIJ: Samenbouwen van machines Fundamentele wijzigingen aan machine Aandachtspunt voor alle bedrijfjes die zelf iets in elkaar knutselen

Practisch: Welke documenten moeten aanwezig zijn? Inventaris Verklaring van overeenstemming (CE-attest) Conformiteitsnazicht Indienststellingsverslag Handleidingen Instructiekaarten

VRAGEN ?