Leergemeenschappen onderzoekend vormgeven Basisonderwijs: Herma Steen Opleiding: Dick Bosch, Erna van Koeven bh.van.koeven@windesheim.nl Deze bijdrage gaat over het onderzoekend kijken naar leergemeenschappen. Als lerarenopleiding basisonderwijs zijn we een paar jaar geleden gestart met het vormgeven van leergemeenschappen. Naast de lijn die we hadden uitgezet, ontstonden ook een aantal spontane leergemeenschappen. Van alle leergemeenschappen hebben we geprobeerd te leren. We presenteren hier het praktijkmodel dat we hebben ontwikkeld en laten dat zien in relatie tot verschillende leergemeenschappen. Vervolgens presenteert een vertegenwoordiger van het scholenveld (Stroomdal in Kampen) vanuit de praktijk hoe de leergemeenschap daar vorm kreeg.

De professionele leergemeenschap -gemeenschap (verbondenheid) leerkrachten, studenten, docenten lerarenopleiding -professionaliteit (in de schoolcultuur) schoolontwikkeling; gedeelde visie -leren (professionele ontwikkeling) samen onderzoekend leren Van Veen, et al. (2010); Lomos, Hofman, & Bosker, 2011; Ministerie van Onderwijs, 2013

KENNISCENTRUM BEWEGEN EN EDUCATIE WINDESHEIM Gedrag Lectraat Onderwijszorg en samenwerking in de keten Sui Lin Goei Dolf van Veen Wim Meijer Positive Behavior Support Rekenen Onderwijszorg & samenwerking binnen de keten Visualisatie bij rekenen Rekenen en ICT Differentiatie rekenen Taal Pedagogische kwaliteit Yvonne Leeman, Femke Geijsel Leerkring geletterdheid Erna van Koeven & Anneke Smits Leescultuur Taalrijk vakonderwijs Werken aan leeropbrengsten taal met met betekenis Identiteit & Burgerschap Theologie en levensbeschouwing Andre Mulder Betekenisvol onderwijs en onderzoekend leren Levensbeschouwelijke identiteit in de klas en op school Vakdidactiek en inhoud Kunstonderwijs Lectoraat didactiek van het kuntonderwijs Jeroen Lutters Kunst als aanjager van creatieve ontwikkeling in het onderwijs Techniek Lectoraat Leiderschap in opvoeding en onderwijs. Hanno van Keulen Wetenschap & techniek en onderzoekend leren Hanno van Keulen KENNISCENTRUM BEWEGEN EN EDUCATIE WINDESHEIM Pedagogische kwaliteit / UT Yvonne Leeman, Femke Geijsel Perspectief opleiding: onderzoekende houding/betekenisvol onderwijs Lectoraat ICT & Innovatie

Onderzoek Onderzoeksvraag Op welke wijze kunnen we leergemeenschappen onderzoekend vormgeven? Onderzoeksgroep Zeven professionele leergemeenschappen - vijf naar aanleiding van onderzoeken studenten/schoolontwikkeling - twee spontaan ontstaan Instrument Logboekbeschrijvingen van totstandkoming leergemeenschappen

Elementen Elementen Stap 9: nieuw onderwijs Stap 8: delen bevindingen Stap 7: onderzoekend kijken naar onderwijsvernieuwing Stap 6: uitproberen onderwijsvernieuwing Stap 5: afspraken onderwijsvernieuwing Stap 4: delen bevindingen Stap 3: onderzoekend kijken naar de schoolpraktijk Stap 2: visie en kennisdeling Stap 1: onderwerp

Actoren Betrokkenen 1 2 3 4 opleidings docent student coach schoolbeleid (experts/ expert-groep/MT) team boven-schools Beleid (experts/expert-groep/MT)

Leergemeenschap taal 1 en 2 Elementen Niv 1 Niv 2 Niv 3 Niv 4 opleidingsdocent student coach school-beleid (expert-groep/MT) team boven-schools Stap 9: nieuw onderwijs Stap 8: delen bevindingen x Stap 7: onderzoekend kijken naar onderwijsvernieuwing Stap 6: uitproberen onderwijsvernieuwing Stap 5: afspraken onderwijsvernieuwing Stap 4: delen bevindingen X Stap 3: onderzoekend kijken naar de basisschoolpraktijk Stap 2: visie en kennisdeling Stap 1: onderwerp

Leergemeenschap wereldoriëntatie Elementen Niv 1 Niv 2 Niv 3 Niv 4 opleidingsdocent student coach school-beleid (expert-groep/MT) team boven-schools Stap 9: nieuw onderwijs Stap 8: delen bevindingen Stap 7: onderzoekend kijken naar onderwijsvernieuwing Stap 6: uitproberen onderwijsvernieuwing x Stap 5: afspraken onderwijsvernieuwing Stap 4: delen bevindingen Stap 3: onderzoekend kijken naar de basisschoolpraktijk Stap 2: visie en kennisdeling Stap 1: onderwerp

Leergemeenschap gedrag 3 en 4 Elementen Niv 1 Niv 2 Niv 3 Niv 4 opleidingsdocent student coach school-beleid (expert-groep/MT) team boven-schools Stap 9: nieuw onderwijs Stap 8: delen bevindingen Stap 7: onderzoekend kijken naar onderwijsvernieuwing Stap 6: uitproberen onderwijsvernieuwing Stap 5: afspraken onderwijsvernieuwing x Stap 4: delen bevindingen Stap 3: onderzoekend kijken naar de basisschoolpraktijk Stap 2: visie en kennisdeling Stap 1: onderwerp

Leergemeenschap vrij lezen Elementen Niv 1 Niv 2 Niv 3 Niv 4 opleidingsdocent student coach school-beleid (expert-groep/MT) team boven-schools Stap 9: nieuw onderwijs x Stap 8: delen bevindingen Stap 7: onderzoekend kijken naar onderwijsvernieuwing Stap 6: uitproberen onderwijsvernieuwing Stap 5: afspraken onderwijsvernieuwing Stap 4: delen bevindingen Stap 3: onderzoekend kijken naar de basisschoolpraktijk Stap 2: visie Stap 1: onderwerp

Praktijkvoorbeeld: Kampen, het Stroomdal

Leergemeenschap woordenschat lezen Elementen Niv 1 Niv 2 Niv 3 Niv 4 opleidingsdocent student coach school-beleid (expert-groep/MT) team boven-schools Stap 9: nieuw onderwijs Stap 8: delen bevindingen Stap 7: onderzoekend kijken naar onderwijsvernieuwing Stap 6: uitproberen onderwijsvernieuwing Stap 5: afspraken onderwijsvernieuwing x Stap 4: delen bevindingen Stap 3: onderzoekend kijken naar de basisschoolpraktijk Stap 2: visie en kennisdeling Stap 1: onderwerp

Wat eerste bevindingen Onderzoeksvraag Op welke wijze kunnen we leergemeenschappen onderzoekend vormgeven? -heldere uitgangspunten voor leergemeenschappen zijn belangrijk -gemeenschappelijke visie school/opleiding is cruciaal (helder onderbouwd perspectief) -al werkend kiezen voor een structuur voor leergemeenschappen die passend is -leergemeenschap maakt gebruik van die structuur op een manier die op dat moment aansluit bij de school en de fase in de opleiding waarin de student zich bevindt. -leerkrachten kunnen op verschillende manieren een onderzoekende houding ontwikkelen, door mee te kijken met de student of door zelf onderzoekend naar de eigen praktijk te kijken.

Dilemma’s -Visie-ontwikkeling is ingewikkeld omdat er ook andere scholingstrajecten lopen op school. Scholing heeft vaak een eigen focus. -Facilitering? Je eigen praktijk onderzoeken kost tijd. -Hoe til je deze ontwikkeling naar een bovenschools niveau? -Hoe zorg je dat het onderzoek van een student niet eenmalig is, maar kan worden voortgezet? -Wat betekent het voor kennis onderzoek op scholen? -Hoe zet je masterstudenten/leerkrachten in?