Perceptie en individuele besluitvorming Gedrag in organisaties, 9e editie Stephen P. Robbins en Timothy A. Judge Hoofdstuk 4 Perceptie en individuele besluitvorming

Na bestudering van dit hoofdstuk ben je in staat om: 1. Uit te leggen hoe twee mensen hetzelfde kunnen zien en verschillend interpreteren. 2. De drie bepalende factoren volgens de attributietheorie te noemen. 3. Te beschrijven hoe onbewuste beslisregels ons oordeel over anderen kunnen helpen of verstoren. 4. Uit te leggen hoe perceptie het besluitvormingsproces beїnvloedt. 5. De zes stappen in het rationele besluitvormingsmodel aan te geven.

Na bestudering van dit hoofdstuk ben je in staat om: 6. De handelingen van de vastberaden rationele besluitvormer te beschrijven. 7. De gebruikelijke vooroordelen of fouten bij het nemen van beslissingen aan te geven. 8. Vast te stellen onder welke omstandigheden individuen het waarschijnlijkst hun intuїtie gebruiken bij het nemen van beslissingen. 9. De drie ethische besluitvormingscriteria tegen elkaar af te zetten.

Wat is perceptie? Het proces waarin mensen hun zintuiglijke indrukken ordenen en interpreteren om zin te geven aan hun omgeving. Hun waarneming van de werkelijkheid, niet de werkelijkheid zelf.

Factoren die perceptie beїnvloeden:

De attributietheorie: Wanneer we iemands gedrag observeren, proberen we te bepalen of er interne of externe oorzaken zijn. Dit hangt af van: Kenmerkendheid: is dit gedrag uitzonderlijk? Consensus: komt dit gedrag ook bij anderen voor? Consistentie: komt dit gedrag vaak voor?

Attributietheorie

Vertekening van attributies Fundamentele atributiefout: We onderschatten de invloed van externe factoren en overschatten die van interne factoren. Vertekening uit eigenbelang: De neiging succes aan jezelf toe te schrijven, en mislukking aan een externe factor.

‘Makkelijke’ beslisregels Selectieve perceptie: We zien wat we willen zien, ingegeven door interesses, achtergrond, ervaring en attitudes. Halo-effect: Op basis van één kenmerk een algemene indruk vormen. Contrasteffecten: Het oordeel over gedrag wordt beїnvloed door gedrag van anderen. Projectie: De neiging eigen kenmerken aan anderen toe te schrijven. Stereotyperen: Generaliseren / ‘hokjesdenken’

Besluitvorming Besluitvorming kent de volgende karakteristieken: Rationele besluitvorming en beperkte rationaliteit Creativiteit zorgt voor meer ideeёn Veel voorkomende vertekeningen en fouten Aangevuld met gebruik van intuїtie Individuele verschillen

Het rationele besluitvormingsproces Definieer het probleem Bepaal de criteria Ken de criteria een gewicht toe Bedenk alternatieven Toets elk alternatief aan de criteria Bereken de optimale beslissing

Het rationele besluitvormingsmodel Dit model gaat uit van deze uitgangspunten: Het probleem is duidelijk afgebakend De criteria en alternatieven zijn bekend Het belang van de criteria is meetbaar De criteria zijn permanent Er zijn geen tijds- of kostenbeperkingen Er is een maximaal rendement te halen

Creativiteit… … helpt de rationele beslisser nieuwe en zinvolle ideeёn te produceren.

Fouten bij besluitvorming Beperkte rationaliteit: we kiezen vaak voor een bevredigende keuze, niet voor een optimale. We kiezen uit nature een korte weg tijdens de besluitvorming. Hierdoor ontstaan vertekeningen.

Vertekeningen bij beslissen Zelfoverschatting Verankeren / de fixatie op 1e indrukken Bevestiging van standpunten zoeken Informatiebeschikbaarheid Representativiteitsvertekening Escalatie van inzet Ontkenning van toeval Wijsheid achteraf

Intuїtieve besluitvorming Vult rationele besluitvorming aan en is een onbewust proces waar ervaring aan ten grondslag ligt. Vooral als er sprake is van: onzekerheid; weinig precedenten; als variabelen wetenschappelijk niet voorspelbaar zijn; ‘feiten’ beperkt zijn; ‘feiten’ geen duidelijke richting op wijzen; analytische gegevens van weinig nut zijn; er meerdere plausibele oplossingen zijn; bij tijdsdruk.

Individuele verschillen Persoonlijkheid is van invloed op de besluitvorming. Vrouwen wikken en wegen meer. Dit verschil tussen de seksen wordt echter minder naar gelang de leeftijd.

Beperkingen vanuit de organisatie Prestatiebeoordeling Beloningssysteem Officiёle voorschriften Tijdsbeperking opgelegd door systeem Historische precedenten

Ethische keuzes Drie criteria die je kunt toepassen (en die onderling kunnen botsen): Nuttigheidscriterium: uitsluitend consequenties tellen. Gunstig voor productiviteit en efficiёntie. Grondrechten: met respect voor rechten en vrijheden. Rechtvaardigheid: eerlijk en onpartijdig.

Hoe vooroordelen en fouten te verminderen: Concentreren op doelstellingen Zoeken naar informatie die onze overtuigingen ontkracht Proberen geen betekenis te ontlenen aan willekeurige gebeurtenissen Mogelijkheden te vergroten (door middel van creativiteit)

Gevolgen voor managers Rekening houden met de perceptie van baan en bedrijf door werknemers. De eigen besluitvorming te verbeteren door aanpassing aan land en organisatie, bewust te zijn van vertekeningen en fouten, rationele analyse met intuїtie te combineren, de creativiteit te verbeteren.