Interfacultair samenwerkingsverband Gezondheid en Recht (IGER) Congres civilologie 24 juni 2011 Praktijkervaringen met empirisch juridisch onderzoek VU/IGER

Opbouw presentatie Ontstaan en ontwikkeling empirische onderzoekslijn VU / IGER Voorbeelden van uitgevoerd en lopend onderzoek Ervaringen: een aantal rode lijnen Enkele gedachten over toekomstperspectieven voor ELS in NL

Ontwikkeling empirische onderzoekslijn Behoefte om knelpunten in de praktijk aan te pakken -> studieobject: niet alleen teksten, maar ook feitelijke praktijk -> gebruik van (kwalitatieve) empirische onderzoeksinstrumenten (dossieronderzoek, interviews, focusgroepen) -> intensieve samenwerking met praktijkmensen Aanpak knelpunten mbt input van medici in juridische beoordelingsproces -> structurele samenwerking met medici -> Interdisciplinaire Werkgroep Medische Deskundigen (IWMD)

Ontwikkeling empirische onderzoekslijn Output niet alleen publicaties maar ook implementeerbare instrumenten, bijv. zgn IWMD vraagstelling, disclosure statement, leidraden deskundigenonderzoek, formats medisch beoordelingstraject GBL Onderzoek deskundigen in de rechtspraak (Rvdr), promotieonderzoek De Groot, Faas, Wilken Bijdrage aan diverse aangelegen ontwikkelingen (NVMSR, NRGD, GOMA, Gedragscode WBP)

Ontwikkeling empirische onderzoekslijn Groeiend besef dat in de traditionele juridische focus essentiële aspecten van ‘recht in de werkelijkheid’ buiten zicht blijven Motieven, ervaringen en behoeften van mensen mbt de oplossing van conflictsituaties Bij letselschade komt daar als snel bij -> invloed recht en procedures op herstel en gezondheid

Afwikkeling letselschade belemmert herstel

Ontstaan IGER Interesse voor wetenschappelijke inzichten over procedurele rechtvaardigheid, secundaire victimisatie, excuses (sociale psychologie), PTSS (psychiatrie) en secundaire ziektewinst (epidemiologie) Ontwikkeling duurzaam samenwerkingsverband met onderzoekers uit andere disciplines (sociale geneeskunde / epidemiologie, psychologie, psychiatrie) van VUmc (EMGO), faculteit psychologie, AMC Katalysatoren: onderzoeksopdrachten die budget meebrengen, (voorstellen voor) promotieonderzoek

Voorbeelden onderzoek 1. Slachtoffers en aansprakelijkheid (2 fasen, 2005 – 2008) Aanleiding: wetsvoorstel affectieschade, opdrachtgever WODC Kwalitatief: literatuurstudie, focusgroepen professionals, interviews slachtoffers en nabestaanden NL (n= 62) en B (n=14) Kwantitatief: vragenlijstonderzoek via panel TNS/NIPO (n=463) Samenstelling onderzoeksgroep: juristen (jur fac), methodoloog (jur fac - criminologie), epidemiologen (Vumc / EMGO), psychologen (jur fac), psychiater (Vumc / EMGO). Uitvoerend onderzoekers juristen + psychologen jur fac.

Voorbeelden onderzoek 1. Slachtoffers en aansprakelijkheid (2 fasen, 2005 – 2008) Opvallende uitkomst: discrepantie in het letselschadeproces

Voorbeelden onderzoek 1. Slachtoffers en aansprakelijkheid (2 fasen, 2005 – 2008) En dat terwijl in theorie herstel vóór schadevergoeding gaat

Voorbeelden onderzoek 2. Excuses aan verkeersslachtoffers (2009-heden) Opdrachtgever: Personenschade instituut verzekeraars (PIV) Kwalitatief: literatuurstudie, expertmeetings met verzekeraars, pilot Pilot bij drie maatschappijen (Achmea, ASR, Unigarant) Met drie verschillende scenario’s - bemiddeling door SiB (‘zwaardere’ gevallen) - op eigen initiatief verzekeraar - wanneer slachtoffer desgevraagd behoefte aangeeft

Voorbeelden onderzoek 2. Excuses aan verkeersslachtoffers (2009-heden) Meting ervaringen/effecten bij slachtoffers, veroorzakers (telefonische interviews) en verzekeraars (focusgroep, vragenlijsten) Samenstelling onderzoeksgroep: juristen en psychologen jur fac Resultaten bekend eind 2011

Voorbeelden onderzoek 3. RCT met ‘empowerment’ letselschadeslachtoffers (2008-heden) Promotieonderzoek gefinancierd uit eigen middelen jur fac (aanvraag bij NWO afgewezen) Promovendus Elbers (klinisch psycholoog), promotoren Akkermans (jur fac, privaatrecht), Cuijpers (psych fac, klinische psychologie), dagelijks begeleider Bruinvels (VUmc, thans AMC, epidemioloog) Toepassing kennis en techniek e-health in juridische domein literatuurstudie, kwalitatieve interviews slachtoffers (n=21), systematische review verband compensation en mental health, analyse databestanden Australië, RCT met internet interventie

Voorbeelden onderzoek 3. RCT met ‘empowerment’ letselschadeslachtoffers (2008-heden) Werving deelnemers (n >176) via drie letselschadebureaus’s Website ‘www.gripopmijnzaak.nl’ Drie modules: - informatie - e-coach - veelgestelde vragen

3. RCT met ‘empowerment’ letselschadeslachtoffers (2008-heden) Voorbeelden onderzoek 3. RCT met ‘empowerment’ letselschadeslachtoffers (2008-heden) Onderzoeksontwerp:

3. RCT met ‘empowerment’ letselschadeslachtoffers (2008-heden) Voorbeelden onderzoek 3. RCT met ‘empowerment’ letselschadeslachtoffers (2008-heden) 4 x online vragenlijst: Empowerment Welzijn Rechtvaardigheid Werkvermogen

3. RCT met ‘empowerment’ letselschadeslachtoffers (2008-heden) Voorbeelden onderzoek 3. RCT met ‘empowerment’ letselschadeslachtoffers (2008-heden) Effect? April 2012

Internationale aansluiting International Network on Australasian Compensation Health Research Forum Victorian Orthopaedic Trauma Outcomes Registry (VOTOR)

Een aantal rode lijnen Doe geen ELS zonder methodologische expertise aan te trekken (niet ‘een’ psycholoog/sociaal wetenschapper/dokter, maar hoog gekwalificeerde mensen) -> samenwerking met hoogleraren van andere faculteiten nodig Is uiteindelijk vooral een kwestie van goede persoonlijke contacten Tegelijkertijd ook noodzakelijk om empirici aan de eigen onderzoeksgroep te binden -> dus ook niet-juristen zelf in dienst nemen bij de jur fac Ontwikkel alle onderzoeksontwerpen en onderzoeksinstrumenten ook echt interdisciplinair (niet alleen noodzakelijk maar ook intellectueel zeer verrijkend)

Een aantal rode lijnen ELS kost véél meer tijd en geld Juristen onderschatten steevast problemen bij werving van respondenten en verzamelen data Data verzameling is naast theoretische kennis ook in sterke mate een kwestie van praktische tips en trucs Laat je bijstaan door oude rotten in het vak ELS is teamwerk -> meerdere auteurs -> per discipline andere traditie -> juristen nog geen eigen traditie Ook in andere opzichten leidt ELS tot andere publicatiecultuur

Een aantal rode lijnen Wat kunnen juristen wel en wat niet - kwalitatief onderzoek -> hier kunnen juristen met gezond verstand en wat hulp van buiten best veel bereiken - ontwikkeling van het kwalitatieve referentiekader -> betrokkenheid van juristen essentieel (vb: het duistere begrip ‘compensation’) - focusgroepen, expertmeetings -> wel het boekje er bij halen - interviews afnemen -> idem - interviews analyseren -> zeker als 2e analyticus - kwantitatief onderzoek -> dat is echt een heel ander vak

Een aantal rode lijnen Rode lijn in uitkomsten: rechtswetenschap lijkt (onbewust) uit te gaan van een beperkt mensbeeld Mensen hebben ook niet-materiele motivaties, mensen zijn sociale wezens die herstel van rechtvaardigheid willen (erkenning, excuses), mensen zijn sense-makers die wat hen overkomt en de wereld om hen heen willen begrijpen en betekenis willen geven (toedracht, persoonlijk contact met andere betrokkenen, preventie)

Een aantal rode lijnen Rode lijn in uitkomsten: rechtswetenschap lijkt (onbewust) uit te gaan van een beperkt mensbeeld Ook in de sociale psychologie is inmiddels breed geaccepteerd dat menselijk gedrag niet alleen wordt gestuurd door instrumentele motivaties, maar ook door niet-instrumentele motivaties Net zoals menselijke beslissingen en beoordelingen niet altijd rationeel blijken te zijn (denkfouten, heuristieke informatieverwerking, etc.). Mensbeeld in traditionele economische wetenschappen (rational economic actor) vs. behavorial economics

Het conflictoplossingscontinuum (Naar King et al. 2009) Het conflictoplossingscontinuum Procedure voor de rechter Rechtstreekse onderhandeling Gefaciliteerde onderhandeling Mediation met advies Indirecte onderhandeling Arbitrage Bindend advies Mediation Grotere invloed van het recht Grotere invloed van partijen

Soms kunnen kleine veranderingen veel verschil maken Voorbeeld uit de overheidssfeer: de ‘Methode Overijssel’ Direct na ontvangst klacht of bezwaarschrift telefonisch contact met burger om te zoeken naar de beste aanpak van het probleem Gevolgen van deze bescheiden interventie: 40 tot 60 % van klachten informeel naar tevredenheid afgewikkeld (zie www.overijssel.nl/overijssel/organisatie/methode-overijssel/) Zie: www.overijssel.nl/overijssel/organisatie/methode-overijssel/

Toekomstperspectieven ELS Ondanks alle nadruk op beleidsniveau op belang van interdisciplinair onderzoek, bestaan er tal van barrières op praktisch, organisatorisch, administratief en financieel niveau Mogelijk structureel problematisch: hoe te komen tot een kritische massa van empirisch juridische onderlegde onderzoekers – en hoe deze vast te houden aan een juridische faculteit

Hoe empirici vasthouden? “Within law schools, there is little place for researchers who do not contribute to core teaching. Criminology is sufficiently important an option to count. So there is an issue of the long-term career structure for those engaging in civil justice research. Their future as lecturers depends on an ability to teach a major subject and civil justice does not easily provide this. So some imagination is needed on how those engaging in this work can have a long-term career.” Professor John Bell, Law Faculty, University of Cambridge

Model of Legal Education and Research – Where to break in? Preponderance of doctrinal legal research Intervention? Undergraduates taught doctrinal research and limited exposure to empirical legal research Appointment to law school Teaching core subject Continue pattern of doctrinal research Postgraduate work in law school = doctrinal theoretical. No training in empirical methods. Shortage of supervisors to deal with empirical projects Most exit to practice and never return to academia Senior practitioners and judiciary