Concept programmaverslag 2008 Bijeenkomst raad 23 juni 2009 Titelpagina Jaarrekening 2008 1

Inhoud presentatie programmaverslag 0. Inleiding (H. Akkerman) Ontwikkelingen Financieel resultaat Beleidsmatig resultaat 4. Bestuurdersverklaring (T. van Zessen) 5. Accountantsrapport (R. van Vugt) Tekstpagina met titelbalk versie 3 Jaarrekening 2008 2

0. Inleiding Verleden, heden, toekomst Door H. Akkerman Tekstpagina met titelbalk versie 3 Presentatie voorlopig programmaverslag 3

1. Ontwikkelingen t.o.v. 2007 TOP: Vergelijking realisatie speerpunten (nog niet gereed) Maatschappelijke effecten in één oogopslag Pilot bestuurdersverklaring TIP: Exploitatieresultaat en vermogensmutaties beter stroomlijnen Gepresenteerde resultaten per periode inpassen in het geheel van de jaarperiode Tekstpagina met titelbalk versie 3 Presentatie voorlopig programmaverslag 4

2. Financieel resultaat Jaarschijf primitief 2008 2e turap 2007 Saldo per 9-10 Saldo rekening Eindresultaat 1,0 mln 0,2 mln 0,5 mln -0,1 mln 1,7 mln V 1,5 mln. N 0.1 mln. V Tekstpagina met titelbalk versie 3 Jaarrekening 2008 5

2. Resultaat NA 2e turap begroot Resultaat VOOR bestemming Bestemming Ligplaatsen woonschepen Gevelrenovatie Groenmarkt 17 Resultaat na bestemming -1,2 mln. 1,4 mln. 0,2 mln V Tekstpagina met titelbalk versie 3 Jaarrekening 2008 6

2. Resultaat NA 2e turap gemeld via RIB Resultaat VOOR bestemming Bestemming Resultaat na bestemming -0,9 mln. 0,3 mln. -0,6 mln N Tekstpagina met titelbalk versie 3 Jaarrekening 2008 7

2. Resultaat NA 2e turap gerealiseerd Resultaat VOOR bestemming Bestemming Resultaat na bestemming -3,0 mln. 1,5 mln. -1,5 mln N Tekstpagina met titelbalk versie 3 Jaarrekening 2008 8

Resultaat NA 2e turap voordelen Parkeren Energie WMO Bedr. Gerichte milieutaken Vrijval verplichtingen calculatieverschillen 0.1 mln. 0.2 mln. 0,7 mln V Tekstpagina met titelbalk versie 3 Jaarrekening 2008 9

4. Resultaat NA 2e turap nadelen gerealiseerd GBA Bouwleges Wijkveiligheid toezicht Leerlingen vervoer RSD Verkoop panden Grondexploitatie Algemene uitkering Reeds begroot Overige verschillen totaal -0.2 mln. -0.3 mln. -0.1 mln. -0.9 mln. -1.2 mln. -0.5 mln. -3,7 mln N Tekstpagina met titelbalk versie 3 Jaarrekening 2008 10

Beleidsmatig resultaat Tekstpagina met titelbalk versie 3 Jaarrekening 2008 11

Beleidsmatig resultaat Tekstpagina met titelbalk versie 3 Jaarrekening 2008 12

4. Doel bestuurdersverklaring Direct en zelf verantwoording afleggen college Verhelderen verantwoordelijkheden raad, college Versterken integrale verantwoording Stimuleren verantwoordingsdebat raad Betreft proef! Direct en zelf verantwoording afleggen door het college over naleving financiële rechtmatigheid in paragraaf Bedrijfsvoering; Versterken integrale verantwoording door zelf verantwoording af te leggen. De verantwoording is het domein van het college, de controle erop is het domein van de raad. De bestuurdersverklaring is een hulpmiddel om de rollen te verhelderen. De accountant moet in dit verband aangeven of de verstrekte verantwoordingsinformatie (en dus ook die over de rechtmatigheid van baten, lasten en balansmutaties) van het college een getrouwe weergave geeft. Voorheen werd natuurlijk ook verantwoording afgelegd over rechtmatigheidszaken. Gebeurde voorheen ook al, alleen nu meer expliciet. Levert ook bijdrage aan verantwoordende rol college en controlerende rol raad. Proef, moet nog een wettelijke grondslag krijgen. Betreft proef met 12 gemeenten: in september evaluatie in VNG – verband -> wettelijke grondslag verkrijgen 13

Rollen bestuurdersverklaring Rol raad: oordelen Rol college: vaststellen Rol management: voorbereiden Gaat om gesprek over rechtmatigheids bevindingen Hoe het nu? Hoe 14

Voorbeeld 1 pag 110: oorzaken financiële afwijkingen Begrotingsafwijkingen in formele zin: € 14 miljoen Lastenkant: - Woonvoorz: bouwgrondexpl € 8,2 mln - Leefv.: fonds infra € 1,5 mln - Zorg: bijstandsverlening € 2,5 mln - Overige: € 1,8 mln Afwijkingenbeleid conform afwijkingenbeleid, 40% heeft betrekking op afwijkende inkomsten (of uitgaven) / overblijvende middelen 15

Voorbeeld 2 pag 111: programma Zorg, CJG Constatering: Geen goede afspraken tussen gemeenten en GGD over tijdige verantwoording en toetsing voorschotbetaling van het CJG Risico-inschatting: maken afspraken met GGD Bedrag van € 317.000 waarvan rechtmatigheid niet kan worden aangetoond. Bedrag van € 317.000 waarvan rechtmatigheid niet kan worden aangetoond. Voor een bedrag van € 317.000 kan de rechtmatigheid niet worden aangetoond. 16

5. Accountantsrapport Presentatie door R. Van Vugt Deloitte Bedrag van € 317.000 waarvan rechtmatigheid niet kan worden aangetoond. Bedrag van € 317.000 waarvan rechtmatigheid niet kan worden aangetoond. Voor een bedrag van € 317.000 kan de rechtmatigheid niet worden aangetoond. 17

Gemeenteraad gemeente Gorinchem Bevindingen controle 2008 23 juni 2009 Rein-Aart van Vugt Chantal Wemmerus

Hoofdlijnen bevindingen Sterke punten: Goedkeurende accountantsverklaring (getrouwheid en rechtmatigheid); - Deelname aan de bestuurdersverklaring rechtmatigheid; - Verbeteringen aangebracht in samenstelproces; Financieel en operationeel inzicht in grondexploitaties; Opschoning van de reserves en voorzieningen. Speerpunten 2009: Bestuurlijk en ambtelijk: Heroriëntatie inrichting, structuur en beheersing verbonden partijen (CV’s, BV’s, Stichtingen, Gemeenschappelijke regelingen); - Economische crisis (‘alle hens aan dek’); vooral grondexploitaties; Investeren in het Gorcumse model. Vooral bedrijfsvoering: - Onderbouwen voorzieningen; - Rechtmatigheidscontrole op de SiSa-regelingen versterken.

Bestuurdersverklaring rechtmatigheid Rollen: College: Verantwoording afleggen Accountant: Verantwoording toetsen Gemeenteraad: Verantwoording beoordelen (= oordeel uitspreken) controlerende rol Huidige situatie Jaarverslag Jaarrekening Getrouwe beeld jaarrekening Financiële beheers-handelingen rechtmatigheid tot stand gekomen Oordeel over: - Beleid gerealiseerd - Activiteiten gedaan - Binnen financiële kaders - Jaarrekening getrouw - Rechtmatigheid Pilot Jaarverslag Jaarrekening Bestuurdersverklaring rechtmatigheid Getrouwe beeld jaarrekening en bestuurdersverklaring Oordeel over: - Beleid gerealiseerd - Activiteiten gedaan - Binnen financiële kaders - Jaarrekening getrouw - Rechtmatigheid (wat vindt u van de bestuurdersverklaring?)

Sturingsrelatie samenwerkingsverbanden (verbonden partijen): mistig?

Sturingsrelatie samenwerkingsverbanden (verbonden partijen): geen samenwerking

Verbonden parijen: opnieuw een aandachtspunt Verbonden parijen: opnieuw een aandachtspunt. Investeren in kwaliteit sturingsrelatie

Stap 2: Risicoprofielen bepalen (prioriteren) STAPPENPLAN: Verbinden van verbonden partijen Basisvraag: willen we via verbonden partijen samenwerken? Stap 1: Inventariseer verbonden partijen - Format lijst verbonden partijen - Format paragraaf verbonden partijen Paragraaf verbonden partijen Stap 2: Risicoprofielen bepalen (prioriteren) Stap 3: (per verbonden partij) Bepaal kwaliteitseisen sturingsrelatie Stap 4: (per verbonden partij) Inventariseer huidige kwaliteit sturingsrelatie Stap 5: (per verbonden partij) Tref verbetermaatregelen

Economische crisis: ‘alle hens aan dek’ Vooral: ontwikkeling grondexploitaties - Grote onzekerheden in de begroting (acceptatie, alertheid, assertiviteit) (triple A) - Crisisgevoelige posten: nauwlettend volgen: - Wet werk en bijstand, bouwleges, debiteuren, algemene uitkeringen, aanbestedingsvoordelen, rente etc. - Specifiek Gorinchem: Grondexploitaties. Grondexploitatie Post in de jaarrekening Ultimo 2006 Ultimo 2007 Ultimo 2008 Voorraad gronden 80,5 83,1 72,0 Reserve bouwgrondexploitatie 0,4 2,2 4,1 Bijzonderheden: - Voorraad gronden bestaat voor het grootste deel uit niet in exploitatie genomen gronden (€ 49,1 miljoen); - Grondexploitaties naar aard en omvang altijd risicovol, gevoelig voor gevolgen economische recessie

Ontwikkeling grondexploitaties (grafisch) Bedragen X mln € 80,0 Voorraad gronden € 70,0 € 60,0 Voorzieningen € 20,0 Verwachte winsten € 10,0 Reserves Jaren 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Investeren in het Gorcumse model: Verder uitbouwen van het samenwerkingsdualisme gemeenteraad, college en ambtelijke organisatie (o.a. begrotingsrechtmatigheid, raadsstukken etc.) Kaderstellende rol gemeenteraad in Paragrafen versterken. Verbeteren kwaliteit besluitvorming en informatievoorziening (inhoud, integraliteit en procedures) Integrale lange termijnvisie op regiorol (zelfbewust, leren geven en nemen) Kwaliteit ambtelijke organisatie na wijziging organiatiemodel verder versterken. Centraal: cultuuraspecten.

Risico’s en weerstandsvermogen Weerstandscapaciteit Risico’s Weerstandscapaciteit Weerstandsvermogen Weerstandsvermogen * 1 miljoen Euro 2007 2008 Verschil Benodigd 13,4 11,8 + 1,6 Aanwezig -/-16,7 -/- 17,5 + 0,8 Saldo 31 december +3,3 +5,7 + 2,4 Eindconclusie: - Weerstandsvermogen toereikend en € 2,4 miljoen verbeterd. - Resultaat voor bestemming € 3,9 miljoen positief; tussentijds bestemd € 6,9 miljoen Resultaat na bestemming € 3,0 miljoen nadelig